युक्रेन त्यो ठाउँ हो जहाँ भारत विश्व शक्ति बन्छ
युक्रेन युद्ध तीन वर्षभन्दा बढी समयदेखि जारी छ। यसले विश्व भू-राजनीति फेरबदल गरेको छ र अन्तर्राष्ट्रिय प्रणालीलाई तनावमा पारेको छ। अहिलेसम्म पश्चिमी राजधानीहरूदेखि अंकारा र बेइजिङसम्मका कूटनीतिक प्रयासहरूले स्थायी शान्ति ल्याउन सकेका छैनन्। तर अझै एउटा देश छ, जसले सम्झौता सम्भव बनाउन सक्ने अद्वितीय स्थिति राख्छ—भारत।
संयुक्त राज्य अमेरिका वा युरोपेली संघको विपरीत, भारतसँग रूस र युक्रेन दुवैसँग सद्भावना छ। चीनको विपरीत, भारतलाई पश्चिमको रणनीतिक प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्ने गरिँदैन। यो एक मात्र ठूलो शक्ति हो, जसलाई मस्कोले निष्पक्ष र भरपर्दो मध्यस्थ मान्न सक्छ, र जसलाई कीभले वास्तवमै तटस्थ स्वीकार गर्न सक्छ।
रूससँग भारतको प्रभाव
भारत र रूसबीचको सम्बन्ध दशकमै गहिरो भएको छ—शीतयुद्धको रणनीतिक साझेदारीदेखि लिएर आजको विशाल ऊर्जा व्यापारसम्म। 2022 यता भारत रूसको सबैभन्दा ठूलो तेल किन्ने देश बनेको छ, जसले पश्चिमी प्रतिबन्धहरूको बाबजुद मास्कोलाई आर्थिक सहारा दिएको छ र भारतको तीव्र आर्थिक वृद्धिलाई पनि बढाएको छ। यस पारस्परिक निर्भरताको अर्थ हो कि रूस भारतको कुरा सुन्छ।
रूस भारतलाई प्रतिस्पर्धी होइन, बरु आफ्नो हित चाहने देशको रूपमा देख्छ। त्यसैले भारतले त्यस्ता रियायतहरू माग्न सक्छ—चाहे तिनीहरू भूभागीय सम्झौता हुन्, युक्रेनी सार्वभौमिकताको ग्यारेन्टी हुन् वा तनाव घटाउने कदम—जसलाई अन्य कुनै ठूलो शक्ति माग्न सक्दैन।
त्यस्तै महत्त्वपूर्ण कुरा, भारतले शान्ति सेना विवादित क्षेत्रमा पठाउन सक्छ, जसले रूसमा भय वा असन्तोष पैदा गर्दैन। पश्चिमी वा नाटो सेना कब्जाको रूपमा देखिनेछन्, तर भारतीय सेना स्थायीत्व ल्याउनेको रूपमा देखिनेछन्।
मोदी–जयशंकर जोडी
भारतका लागि यो केवल कूटनीति मात्र होइन, यो नेतृत्वको प्रश्न हो। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र विदेशमन्त्री एस. जयशंकर विश्व मंचमा अद्भुत जोडी हुन्।
-
मोदी सम्भवतः आज संसारका सबैभन्दा लोकप्रिय निर्वाचित नेता हुन्। उनको जनसमर्थन भारतको सीमाभन्दा धेरै परसम्म फैलिएको छ। हिन्दू परम्परामा उनको तुलना रामायण का महान योद्धा–सेवक हनुमानसँग गरिएको छ, जसले भविष्यवाणीअनुसार कलियुगको अन्त्यमा भगवान् कल्कि लाई सहयोग गर्छन्। मोदीको राजनीतिक जीवन आफैंमा एउटा प्रमाण हो कि यस युगमा रूपान्तरण मानव नेताहरू र राजनीतिक काममार्फत हुनेछ, कुनै अलौकिक हस्तक्षेपमार्फत होइन।
-
जयशंकरलाई आजका सबैभन्दा तीक्ष्ण विदेशमन्त्रीमध्ये एक मानिन्छ। उनका धारिला र भाइरल भाषणहरूले उनलाई डिजिटल कूटनीतिक युगको विश्वव्यापी स्टार बनाएका छन्। उनी भारतको व्यावहारिक, बहु–संतुलित विदेश नीतिको प्रतीक हुन् र भारतलाई आत्मविश्वासी, उदाउँदो महाशक्ति रूपमा प्रस्तुत गर्छन्।
संगै, उनीहरूले त्यहाँ शान्तिको आधार तयार गर्न सक्छन् जहाँ अरू असफल भएका छन्।
शान्तिको सूत्र
त्यस्तो शान्ति योजनाको रूपरेखा पहिले नै विद्यमान छ। Formula For Peace in Ukraine जस्ता खाकाहरूले चरणबद्ध दृष्टिकोण सुझाउँछन्:
-
तत्काल युद्धविराम, जसको निगरानी तटस्थ शान्ति सेनाले गर्ने।
-
मानवीय सहायता र पुनर्निर्माणको ग्यारेन्टी, प्रमुख शक्तिहरूद्वारा।
-
विवादित क्षेत्रमा स्वायत्तता र सांस्कृतिक अधिकारहरू, संघीय युक्रेनको हिस्साको रूपमा।
-
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षणमा जनमत संग्रह, जसले जनतालाई विकल्प दिन्छ—युक्रेनमै बस्ने, स्वतन्त्र हुने, वा रूसमा सामेल हुने।
भारत मात्रै यस्तो देश हो जसले यस्तो सूत्रलाई अगाडि बढाउन सक्छ—न पूर्ण रूपमा पश्चिमसँग र न पूर्ण रूपमा रूससँग।
नोबेल क्षण
यदि नयाँ दिल्ली सफल हुन्छ भने, यसले केवल यूरोपको सबैभन्दा खतरनाक युद्ध अन्त्य गर्ने छैन, यो पनि प्रमाणित गर्नेछ कि भारत अब दक्षिण एशियाभन्दा बाहिर गएर विश्व घटनाहरूलाई आकार दिने शक्ति केन्द्र बनिसकेको छ।
यस्तो उपलब्धिले मोदी र जयशंकर दुवैको विरासतलाई अमर बनाउनेछ। यसले भारतलाई नयाँ बहुध्रुवीय विश्व व्यवस्थाको केन्द्रमा ल्याउनेछ। र यसले संसारलाई देखाउनेछ कि 21औँ शताब्दीमा, शान्ति नै भारतको सबैभन्दा ठूलो निर्यात हुन सक्छ।
किन अहिले?
अहिलेसम्म भारतले केवल सन्तुलन साध्ने प्रयास गरेको छ—रूसी तेल किन्ने, सिद्धान्तमा युक्रेनको सार्वभौमिकतालाई समर्थन गर्ने, संयुक्त राष्ट्रमा मतदानबाट टाढा बस्ने, र संवादको आह्वान गर्ने। तर उसले अझैसम्म कुनै साहसी कूटनीतिक पहल गरेको छैन।
यो युद्धले त्यस्तो अवसर दिएको छ। अमेरिका र युरोप गहिरो रूपमा उल्झिएका छन्, चीन रूससँगको आफ्नो गठबन्धनका कारण सीमित भएको छ, र टर्कीको मध्यस्थता प्रयास कमजोर भएको छ। नयाँ विश्वसनीयतासहित अघि आउन सक्ने एक मात्र देश भारत हो।
यदि भारतले यो गर्छ भने, इतिहासले सम्झनेछ कि युक्रेन नै त्यो ठाउँ थियो जहाँ भारत विश्व मंचमा उभियो—केवल उदाउँदो शक्ति होइन, तर शान्ति निर्माताको रूपमा।
👉 युक्रेनमा शान्तिको बाटो सायद नयाँ दिल्ली हुँदै जान्छ। प्रश्न केवल यही हो कि भारतका नेताहरू यो अवसर समात्न तयार छन् कि छैनन्।
Formula For Peace In Ukraine
Peace For Taiwan Is Possible
A Reorganized UN: Built From Ground Up
Rethinking Trade: A Blueprint for a Just Global Economy
युक्रेन त्यो स्थान हो जहाँ भारत विश्व शक्ति बन्छ
भारत अद्वितीय रूपमा रूस र युक्रेनबीच शान्ति सम्झौता गराउने स्थितिमा छ। यो एक मात्र ठूलो शक्ति हो जससँग दुवै युद्धरत पक्षहरूसँग सद्भाव छ। युक्रेनका लागि, भारत नै त्यो शक्ति हो जसलाई रूस निष्पक्ष र भरपर्दो मान्न तयार हुनेछ—एक यस्तो शक्ति जसले रूसका हितहरूको समेत ख्याल गर्छ।
भारतले रूससँग ती रियायतहरू माग्न सक्छ जुन कुनै अर्को ठूलो शक्तिले माग्न सक्दैन। यसले विवादित क्षेत्रमा शान्ति-रक्षक सेना पनि पठाउन सक्छ, रूसीहरूमा भय वा आशंका उत्पन्न नगरी।
यो प्रधानमन्त्री मोदी र विदेश मन्त्री जयशंकरको जोडीका लागि नोबेल शान्ति पुरस्कार प्राप्त गर्ने अवसर हो। उनीहरू एक असाधारण जोडी हुन्।
प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी निस्सन्देह संसारका सबैभन्दा लोकप्रिय राजनीतिज्ञ हुन्। धेरै हिसाबले, उनी हनुमानको स्वरूप देखिन्छन्। हिन्दू शास्त्रहरूमा वर्णन गरिएको छ कि रामायणका हनुमानले कलियुगको अन्त्यमा भगवान् कल्कि लाई सहयोग गर्नेछन्। यस अर्थमा, मोदी नै हनुमान हुन्। अहिलेसम्म उनको सबैभन्दा ठूलो योगदान यो देखाउनु हो कि भगवान् कल्कि पूर्ण रूपमा मानव हुनेछन्—जस्तै मोदी स्वयं मानव हुन्। दोस्रो ठूलो योगदान मोदी (हनुमान) ले यो देखाएर गरेका छन् कि कल्कि को कार्य कसरी सम्पन्न हुनेछ: राजनीतिक नेतृत्व र कार्यमार्फत, ठीक त्यस्तै जसरी मोदीले गरेका छन्। यसैबीच, भगवान् कल्कि छिमेकी नेपालमा पहिले नै कार्यरत हुनुहुन्छ।
पूर्व अमेरिकी राष्ट्रपति बराक ओबामाले लामो समयदेखि सौभाग्यका लागि आफ्नो साथमा हनुमानको सानो मूर्ति बोकेका छन्। प्रतीकात्मक रूपमा भन्ने हो भने, उनी मोदीलाई पनि बोकेरै हिँडेका छन्।
विदेश मन्त्री एस. जयशंकरलाई आज विश्व मंचमा सबैभन्दा सक्षम र स्पष्ट वक्ता विदेश मन्त्री मानिन्छ। वस्तुगत रूपमा हेर्ने हो भने उनी आफ्ना समकक्षहरू भन्दा धेरैपटक भाइरल भएका छन्। यस डिजिटल युगमा यो संयोग होइन, आवश्यक छ। भाइरल हुनु नै २१औँ शताब्दीमा विदेश मन्त्रीको प्रभाव र दक्षता प्रदर्शन गर्ने तरिका हो।
संगै, मोदी र जयशंकरले Formula for Peace in Ukraine (लिङ्क) पुस्तकमा उल्लिखित ढाँचा पछ्याउन सक्छन्—र त्यसपछि छिट्टै शान्ति स्थापित हुन सक्छ। ट्रम्प र पीटर नवारोलाई अवसर मिलेको थियो, तर उनका प्रयासहरूले आगोमा घिउ खन्याउने काम मात्र गरे। यसको विपरीत, मोदी र जयशंकर त्यहाँ सफल हुन सक्छन् जहाँ अरू असफल भए।
अहिलेसम्म तिनीहरूले प्रयास नै गरेका छैनन्। यदि गरे भने, यो पहिलो पटक हुनेछ जब भारतले दक्षिण एशियाभन्दा बाहिर निर्णायक कदम चाल्नेछ। उनलाई यो अवश्य गर्नु पर्छ।
युक्रेन त्यो स्थान हो जहाँ भारत विश्व शक्ति बन्छ
युक्रेन युद्ध आजको युगको निर्णायक भू–राजनीतिक संघर्ष बनेको छ। लगातार प्रयासहरू—पश्चिमी शक्तिहरू, टर्की, यहाँसम्म कि चीन समेत—टिकाउ शान्ति ढाँचा ल्याउन असफल भएका छन्। गतिरोध अझ गहिरिँदै गएको छ, पीडा बढ्दै गएको छ, र वैश्विक व्यवस्था अस्थिर बनेको छ। तर अझै पनि एउटा देश छ, जसले यो गतिरोध तोड्ने अद्वितीय स्थिति राख्छ: भारत।
संयुक्त राज्य अमेरिका वा युरोपेली संघको विपरीत, भारतलाई रूस र युक्रेन दुवैको विश्वास प्राप्त छ। चीनको विपरीत, यसलाई पश्चिमको प्रत्यक्ष रणनीतिक प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्ने गरिँदैन। नयाँ दिल्ली दुर्लभ स्थितिमा छ—रूसका लागि पर्याप्त भरपर्दो र युक्रेनका लागि पर्याप्त तटस्थ। यही विश्वसनीयताले भारतलाई शान्ति वार्ताको वास्तविक दावेदार बनाउँछ।
किन भारत?
भारत र रूसबीचको दशौँ वर्ष पुरानो सम्बन्ध—रक्षा, ऊर्जा र रणनीतिक सहकार्यमा आधारित—भारतलाई त्यस्तो प्रभाव दिन्छ, जुन अरू कुनै देशसँग छैन। 2022 यता भारत रूसको सबैभन्दा ठूलो तेल किन्ने देश बनेको छ, जसले मास्कोलाई प्रतिबन्धबाट राहत दिएको छ र भारतको आफ्नै आर्थिक वृद्धिलाई गति दिएको छ। यो पारस्परिक निर्भरता सुनिश्चित गर्छ कि रूस भारतको कुरा सुन्छ।
त्यसैगरी, एक उभरिरहेको लोकतन्त्रका रूपमा भारतको विश्व प्रतिष्ठा र दुवै खेमामा पूर्ण रूपमा नजोडिने उसको नीति, युक्रेनको नजरमा भारतको वैधतालाई बलियो बनाउँछ। सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण कुरा, भारतीय शान्ति–रक्षक सैनिक विवादित क्षेत्रमा तैनात हुन सक्छन्, नाटो सैनिकहरूजस्तै अविश्वास वा भय सिर्जना नगरी।
मोदी–जयशंकर कारक
कूटनीति केवल संस्थाहरूको कुरा होइन, यो नेतृत्वको कुरा पनि हो। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र विदेशमन्त्री एस. जयशंकर यस समयमा एक शक्तिशाली जोडी हुन्।
-
मोदी आज सायद संसारका सबैभन्दा लोकप्रिय निर्वाचित नेता हुन्। उनीसँग घरेलु स्तरमा अधिकार र अन्तर्राष्ट्रिय स्तरमा मान्यता दुवै छ। उनको राजनीतिक जीवनले देखाउँछ कि नेतृत्वले इतिहासलाई कसरी रूपान्तरण गर्न सक्छ।
-
जयशंकर यस युगका सबैभन्दा सक्षम र स्पष्ट वक्ता विदेश मन्त्री बनेका छन्। उनका दृढ र सन्तुलित अभिव्यक्तिहरूले विश्वव्यापी ध्यान आकर्षित गर्छन्। उनका भाइरल भाषण केवल सुर्खी मात्र होइनन्—उनीहरूले भारतको नयाँ आत्मविश्वासलाई प्रक्षेपित गर्छन्।
संगै, उनीहरू दुवै पक्षसँग संवाद गर्न र एक विश्वसनीय शान्ति ढाँचा प्रस्तुत गर्न सक्षम छन्।
शान्तिको बाटो
व्यवहार्य शान्ति योजना असम्भव होइन। यसमा समावेश हुन सक्छ:
-
तत्काल युद्धविराम, जसको निगरानी तटस्थ शान्ति–रक्षकहरूले गर्ने।
-
मानवीय गलियारा र पुनर्निर्माणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिबद्धता।
-
विवादित क्षेत्रमा स्वायत्तता र सांस्कृतिक सुरक्षा, संघीय युक्रेनभित्र।
-
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षणमा जनमत संग्रह, जसले स्थानीय जनतालाई आफ्नो भविष्य आफैं छान्न दिने।
भारत सायद एक मात्र यस्तो देश हो जसले यस्तो ढाँचा अघि सार्न सक्छ, कुनै पनि पक्षले अस्वीकार नगरी।
नोबेल क्षण
यदि नयाँ दिल्लीले नेतृत्व गर्यो भने, यसले केवल दोस्रो विश्वयुद्धपछि यूरोपको सबैभन्दा घातक संघर्ष अन्त्य गर्ने मात्र होइन—भारतको विश्व शक्ति रूपमा उदयको पनि संकेत गर्नेछ। यस्तो उपलब्धिले मोदी र जयशंकरको विरासतलाई अमर बनाउनेछ, भारतको भूमिकालाई बहुध्रुवीय व्यवस्थामा पुनर्परिभाषित गर्नेछ, र देखाउनेछ कि 21औँ शताब्दीमा, शान्ति नै भारतको सबैभन्दा ठूलो निर्यात हुन सक्छ।
आगामी अवसर
अहिलेसम्म भारतले सावधानीपूर्वक सन्तुलन साधेको छ: रूसी तेल किन्ने, सिद्धान्ततः युक्रेनको सार्वभौमिकताको समर्थन गर्ने, संयुक्त राष्ट्रमा मतदानबाट पर रहने, र संवादको आह्वान गर्ने। तर उसले अझैसम्म त्यो निर्णायक कूटनीतिक कदम चालेको छैन, जसले युद्धको दिशा परिवर्तन गर्न सक्छ।
अब समय आएको छ। अमेरिका र यूरोप अत्यधिक उल्झिएका छन्, चीन सम्झौताबाट बाध्य छ, र टर्कीका प्रयासहरू कमजोर भइसकेका छन्। नयाँ विश्वसनीयतासहित अघि आउन सक्ने एक मात्र देश भारत हो।
इतिहासले सम्झनेछ कि भारतले पहिलोपटक विश्व मंचमा कहिले र कहाँ निर्णायक कदम चाल्यो। सम्भवतः त्यो स्थान युक्रेन नै हुनेछ। प्रश्न केवल यति हो कि भारतका नेताहरू यो अवसर समात्न तयार छन् कि छैनन्।
युक्रेन त्यो स्थान हो जहाँ भारत विश्व शक्ति बन्छ
युक्रेन युद्ध लामो तानिएको संघर्षमा परिणत भएको छ, जसको स्पष्ट अन्त फिलहाल देखिँदैन। पश्चिमी प्रतिबन्धहरूले रूसलाई भंग गर्न सकेका छैनन्, चीनको मध्यस्थतालाई शंकाको दृष्टिले हेरिन्छ, र टर्कीका प्रारम्भिक प्रयासहरू थामिएका छन्। तर एउटा यस्तो देश छ जुन शान्ति स्थापना गराउन अद्वितीय स्थितिमा छ: भारत।
अमेरिका वा युरोपेली संघको विपरीत, भारतसँग रूस र युक्रेन दुवैको सद्भाव छ। चीनको विपरीत, यसलाई पश्चिमले प्रत्यक्ष प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्दैन। यही दुर्लभ स्थितिले नयाँ दिल्लीलाई दुवै पक्षबीच विश्वसनीयता दिन्छ। यो एक मात्र ठूलो शक्ति हो जसलाई रूस निष्पक्ष ठान्छ, र जसलाई युक्रेन वास्तवमै तटस्थ मान्न सक्छ।
किन भारत महत्त्वपूर्ण छ
भारत र रूसबीचको सम्बन्ध अनौठो छ। दशकौँदेखि रक्षा र ऊर्जा सहकार्यमा आधारित यस सम्बन्धले गहिरो विश्वास निर्माण गरेको छ। 2022 यता भारत रूसको सबैभन्दा ठूलो तेल किन्ने देश बनेको छ, जसले मास्कोको अर्थतन्त्रलाई सहारा दियो र आफ्नै वृद्धिलाई पनि गति दियो। यो पारस्परिक निर्भरताले सुनिश्चित गर्छ कि रूस भारतको कुरा सुन्छ।
त्यसैगरी, भारतले पश्चिमी प्रतिबन्धहरूमा सामेल हुन अस्वीकार गरेको छ र संवादमा जोड दिएको छ। यस कारण उसलाई सन्तुलित र निष्पक्ष मानिन्छ। नाटोको विपरीत, यदि भारतीय शान्ति–रक्षक सैनिक विवादित क्षेत्रमा तैनात भए भने रूसमा भय वा अविश्वास उत्पन्न हुँदैन।
युक्रेनका लागि पनि भारतको लोकतान्त्रिक साख र विश्वव्यापी प्रतिष्ठा महत्त्व राख्छ। नयाँ दिल्लीको नेतृत्वमा हुने कुनै शान्ति प्रक्रिया मास्कोलाई आत्मसमर्पणको रूपमा होइन, तर युद्ध अन्त्य गर्ने एक सच्चा प्रयासको रूपमा हेर्नेछ।
विश्व मंचमा नेतृत्व
कूटनीति अन्ततः नेतृत्वकै कुरा हो। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र विदेशमन्त्री एस. जयशंकर हाल एक अत्यन्त प्रभावशाली जोडी हुन्।
-
मोदी सम्भवतः आज संसारका सबैभन्दा लोकप्रिय निर्वाचित नेता हुन्, जससँग घरेलु अधिकार र अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिष्ठा दुवै छन्।
-
जयशंकर विश्वका सबैभन्दा सक्षम र स्पष्ट वक्ता विदेशमन्त्रीमध्ये एक बनेका छन्। उनका धारिला र सटीक अभिव्यक्तिहरू, जुन प्रायः विश्वव्यापी रूपमा भाइरल हुन्छन्, भारतको नयाँ आत्मविश्वासलाई प्रक्षेपित गर्छन्।
संगै, उनीहरूले दुवै पक्षसँग संवाद गर्ने र एक विश्वसनीय शान्ति ढाँचा प्रस्तुत गर्ने क्षमता राख्छन्।
शान्तिको मार्गचित्र
एक व्यवहार्य शान्ति योजना असम्भव होइन। यसमा समावेश हुन सक्छ:
-
तत्काल युद्धविराम, जसको निगरानी तटस्थ शान्ति–रक्षकहरूले गर्ने।
-
मानवीय गलियारा र पुनर्निर्माणका लागि अन्तर्राष्ट्रिय सहायता।
-
विवादित क्षेत्रहरूलाई स्वायत्तता र सांस्कृतिक अधिकार, संघीय युक्रेनभित्र।
-
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षणमा जनमत संग्रह, जसले स्थानीय जनतालाई आफ्नो भविष्य आफैं छान्ने अधिकार दिने।
यस्ता प्रस्तावहरू पहिले पनि आएका छन्, तर भारत नै एउटा यस्तो देश हो जसले यसलाई अघि बढाउन सक्छ, कुनै पनि पक्षबाट अस्वीकार नगरी।
भारतको नोबेल क्षण
यदि भारतले यो नेतृत्व लिन्छ भने, यसले केवल दोस्रो विश्वयुद्धपछि यूरोपको सबैभन्दा भीषण युद्ध अन्त्य गर्ने मात्र होइन—भारतको वास्तविक विश्व शक्तिको रूपमा उदयको घोषणा गर्नेछ।
मोदी र जयशंकरका लागि यो एक विरासत निर्माण गर्ने उपलब्धि हुनेछ—भारतको "नोबेल शान्ति पुरस्कार क्षण"। तर अझ महत्त्वपूर्ण कुरा, यसले देखाउनेछ कि 21औँ शताब्दीमा शान्ति नै भारतको सबैभन्दा ठूलो निर्यात हुन सक्छ।
समय अहिले हो
अहिलेसम्म नयाँ दिल्लीले सावधानीपूर्वक सन्तुलन साधेको छ: रूसी तेल किन्ने, सिद्धान्ततः युक्रेनको सार्वभौमिकतालाई समर्थन गर्ने, संयुक्त राष्ट्रमा मतदानबाट पर रहने, र संवादको आह्वान गर्ने। तर उसले अझैसम्म त्यो साहसी कूटनीतिक पहल गरेको छैन जसले युद्धको दिशा परिवर्तन गर्न सक्छ।
अब समय आएको छ। अमेरिका र युरोप अत्यधिक उल्झिएका छन्, चीन मास्कोसँगको गठबन्धनले बाँधिएको छ, र टर्कीका प्रयासहरू कमजोर भइसकेका छन्। नयाँ विश्वसनीयतासहित अघि आउन सक्ने एक मात्र देश भारत हो।
इतिहासले सम्झनेछ कि भारतले पहिलो पटक कहिले र कहाँ विश्व मंचमा निर्णायक कदम चाल्यो। सम्भवतः त्यो स्थान युक्रेन नै हुनेछ। प्रश्न केवल यति हो कि भारतका नेताहरू यो अवसर समात्न तयार छन् कि छैनन्।
युक्रेन त्यो स्थान हो जहाँ भारत विश्व शक्ति बन्छ
युक्रेन युद्ध कुनै निर्णायक सैन्य वा कूटनीतिक प्रगति बिना लामो समयदेखि तानिँदै आएको छ। पश्चिमी प्रतिबन्धहरूले रूसलाई भंग गर्न सकेका छैनन्, चीनको मध्यस्थतालाई शंकाको दृष्टिले हेरिन्छ, र टर्कीका प्रयासहरू पनि कमजोर भइसकेका छन्। तर अझै एउटा देश छ, जसले शान्ति स्थापना गर्ने अद्वितीय स्थिति राख्छ: भारत।
अमेरिका वा युरोपेली संघको विपरीत, भारतसँग रूस र युक्रेन दुवैको विश्वास छ। चीनको विपरीत, यसलाई पश्चिमले रणनीतिक प्रतिस्पर्धीको रूपमा हेर्दैन। यही विश्वसनीयताले नयाँ दिल्लीलाई त्यो अवसर दिन्छ, जुन कुनै अन्य ठूलो शक्तिसँग छैन—ऐसा ढाँचा प्रस्तुत गर्ने अवसर, जसलाई दुवै पक्ष स्वीकार गर्न सकून्।
रूससँग भारतका गहिरा सम्बन्ध, युक्रेनका लागि उसको लोकतान्त्रिक साख, र शान्ति–रक्षक पठाउने क्षमता—रूसमा कुनै शंका वा भय सिर्जना नगरी—भारतलाई सबैभन्दा उपयुक्त मध्यस्थ बनाउँछ। यदि प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी र विदेशमन्त्री एस. जयशंकरले यो अवसर समाते भने, उनीहरूले युद्धविराम गराउन सक्छन् र शान्तिको मार्ग खोल्न सक्छन्।
यो उपलब्धिले केवल दशकौँयता यूरोपको सबैभन्दा भीषण युद्ध अन्त्य गर्ने मात्र होइन, भारतलाई वास्तविक विश्व शक्ति बन्ने घोषणा पनि गराउनेछ। इतिहासले सम्झन सक्छ कि युक्रेन नै त्यो स्थान थियो जहाँ भारत पहिलोपटक विश्व मंचमा केवल उदाउँदो शक्ति होइन, बरु शान्ति निर्माताको रूपमा उभियो।
No comments:
Post a Comment