निधि, सिंह, कोइराला, थापा: समायोजन को एक रेखा

एक कार्यकाल का लागि निधि पार्टी सभापति। अर्थात अर्को महाधिवेशन मा अहिले देखि नै घोषणा गरिदिने, गगन। गनगन थापा। दुई एक्का को समायोजन भयो। निधि पार्टी सभापति रहँदा सम्म कांग्रेस को प्रधान मंत्री हुने मौका जुरेछ भने त्यो प्रकाशमान। अर्थात संसदीय दलको नेता। तीन एक्का को समायोजन भो। वीपी पुत्र फेरि महामंत्री। यदि पार्टी ले सभामुख पद पाए दिने गरी। भयो चार एक्का समायोजन। यी चार एक ठाउँ आए अरु जोसुकै लड़े नलडे फरक पर्दैन।  

तर चार मर्द। तीन डायनेस्टी। समावेशी खोइ? त्यो त मिलाउनुपर्छ। हुन त नेवार जनजाति हो। नेवार प्रधान मंत्री हुन्छ भने सन्देश त राम्रै जान्छ। दमजम। यादव। मिलाउने ले मिलाउलान। मधेसी र जनजाति, निधि र सिंह। हुन त बाहुन बाहुन मात्र भएको ठाउँमा शायद थापा पनि एक किसिमको जनजाति नै होला। डायनेस्टी त डायनेस्टी तर अंतिम डायनेस्टी। गगन सम्म पुग्दा डायनेस्टी समाप्त गर्ने डायनेस्टी। गनगन थापा का छोरी हरु राजनीति प्रवेश नगरुन। हार्दिक इच्छा। 

अथवा वीपी पुत्र भारत का लागि राजदुत। कसो? वीपी लाई भारत मा मानदान गर्ने समाजवादी हरु आज पनि प्रशस्त छन। थुप्रै लाई थाहा छैन तर ली कुआन यु को  सिद्धांत पनि लोकतान्त्रिक समाजवाद नै थियो। 

देउबा को स्थिति यस पटक अत्यंत कमजोर छ। जति सुकै लड़े नलडे देउबा तर जित्दैनन। त्यति स्पष्ट छ। त्यही स्पष्ट भएर त जो पनि लड्छु भन्दैछन। देउबा लाई जित्छु भनेर थुप्रै लाई लागेको छ। तर देउबा ले समर्थन गरे पनि यदि यी चार एक्का को समायोजन हुँदैन भने निधि लाई गारहो छ। समायोजन हुन्छ भने जित सुनिश्चित। देउबा चाहियेन। हुन त पुछन का लागि पुछने गरे बिग्रिने होइन। आपसी सम्बन्ध का लागि राम्रै हो।

तर मेरो प्रमुख कुरा मुद्दा हो। हुन त सत्ता पनि मुद्दा हो। अनुहार पनि मुद्दा हो। तर मैले संविधान संसोधन को कुरा गरेको। 

कांग्रेस भित्र निधि को पक्ष मा संभावना 

जनकपुर–जयनगर रेल

प्रतिक्रान्ति विरुद्धको संसद पुनर्स्थापना र कॉंग्रेस भित्र विमल गगनको सम्मिश्रण

कार्यकर्ताले हामी तीन भाइको एकता खोजेका छन् १५ औँ महाधिवेशनमा मलाई सभापति बनाउने हैसियतमा शेरबहादुर देउवा रहनुहुन्न ............  कांग्रेसका यसअघिका चारवटा महाधिवेशनमा म शेरबहादुर देउवासँगै थिएँ । ........ म १० कक्षा पढ्दा नै जेलमा पुगेको विद्यार्थी हुँ । टेष्ट परीक्षा जेलभित्रैबाट दिएको हुँ । आइकम पनि मैले जेलबाटै दिएको हुँ । ........  म उहाँसँग पनि जेलमा सँगै थिएँ । ..........  कांग्रेसभित्रको आन्तरिक राजनीति बुझ्ने धेरैले भन्ने गर्थे– यो टिममा देउवा पनि विमलेन्द्र निधि नै हो । हाम्रै टिमका साथीहरुले पनि शेरबहादुर देउवापछि तपाईं नै हाम्रो नेता भनेर भन्नुहुन्थ्यो । कांग्रेसमा त्योबाहेक पनि अर्को इतर समूह या टिम छ । त्यो टिमभित्रका साथीहरुले पनि देउवापछि निधि नै हो भन्नुहुन्थ्यो । ............  रामचन्द्र पौडेल र रामशरणजीले त्यहीबेला अस्वीकार गर्नुभयो । उहाँहरुले सक्रिय राजनीतिक गर्ने हो भन्नुभयो । त्यसपछि शेरबहादुर देउवा र रामवरण यादवको नाम रह्यो । मनोनयन गर्ने दिन बिहानसम्म पनि शेरबहादुर देउवाले मैले सोचेर निर्णय गर्छु भन्दै हुनुहुन्थ्यो । मैले त्यसबेला नै रामवरण यादवलाई म तपाईंको पक्षमा छु है भनेर भनेको थिएँ । किनकि मैले गिरिजाबाबुको आदेशअनुसार उपेन्द्र यादवसँग कुरा गरिरहेको थिएँ । ............. हामी तीनजना गोप्य कोठामा बसेर ‘शेरबहादुरजी तपाईंले अहिले रामवरण यादवलाई छाडिदिनुस्’ भनेर भनेँ । ............ मैले त्यो बेला नै उहाँलाई के भनेको थिएँ भने– तपाईंले सभापति जित्नुभयो भने मलाई उपसभापति बनाउनुहोला । अनि म १४ औँ महाधिवेशनका लागि सभापतिको तयारी गर्छु । उहाँले हुन्छ हुन्छ भन्नुभयो । यही हो उहाँ र मबीचको कुरा । ............  त्यसबेला बीपीले नै विमलेन्द्र निधिलाई नेविसंघको सभापति बनाउनुपर्छ भनेर कार्यक्रम उद्घाटन गर्न आफैँ जानुभएको हो । ............ हुन त शेरबहादुरजीले केन्द्रीय कार्यालयमा सबैका सामु भन्नुभएको थियो– मलाई त उठ्ने इच्छा थिएन, तर मलाई भित्तामा धकेल्ने ? निर्वाचनमा पार्टी पराजित भएपछि नैतिकताका आधारमा राजीनामा दिनुपर्छ भनेर भन्दा उहाँले त्यसो भन्नुभएको थियो । ............... नेपाली कांग्रेसमा आफ्नै मात्र समूहबाट कोही पनि सभापति भएको छैन । यो बीपी कोइरालाकै पालादेखि देखिएको विषय हो । बीपी कोइरालाको समयमा पनि सुवर्ण शमशेर, गणेशमान सिंह र सूर्यप्रसाद उपाध्याय हुनुहुन्थ्यो । चारजना शीर्ष नेता हुनुहुन्थ्यो । किसुनजी र गिरिजाबाबु शीर्ष नेता हुनुहुन्नथ्यो । आज हामीले गुट भन्छौँ तर समूह त्यसबेला पनि थियो । ................... ३० वर्षे पञ्चायतकालमा महाधिवेशन हुन सकेन । ........... नवौँ महाधिवेशनमा गिरिजाप्रसाद कोइरालाविरुद्ध उठ्नका लागि हामीले शेरबहादुर देउवा र रामचन्द्र पौडेललाई हात जोडेर अनुरोध गरेका हौँ । चिरञ्जीवी वाग्लेको ‘हाइट’ पुग्दैन तपाईंहरु अघि बढिदिनुस् भनेर आग्रह गर्‍यौँ तर मान्नुभएन । हामीले वाध्य भएर वाग्लेलाई अघि सारेका हौँ । ............. अन्तिम दिनमा त गिरिजाप्रसाद कोइरालाले किसुनजीकै समूहबाट मान्छे तान्नुभयो । योगप्रसाद उपाध्याय, बासु रिसाल सबैको समर्थन प्राप्त गर्नुभो ।  गिरिजाप्रसाद कोइराला पनि आफ्नै समूहबाट निर्वाचित हुनुभएको थिएन । ............. १२ औँ महाधिवेशनमा सुशील कोइराला आफ्नै समूहबाटमात्रै निर्वाचित हुनुभएको होइन, उहाँले पनि शेरबहादुर देउवा, किसुनजी समूहका मान्छे तान्नुभयो र जित्नुभयो । उहाँहरुको निधन भइसकेपछि १३ औँ महाधिवेशनमा रामचन्द्र पौडेलसँग शेरबहादुर देउवाको प्रतिस्पर्धा भयो । शेरबहादुरजीले पनि कोइराला समूहकै मान्छे तानेर जित्नुभएको हो । ...................  शेरबहादुरजीलाई सभापति बनाउने भूमिका खेलेको हुँ । बीपी कोइरालादेखि अहिलेसम्म कसैले पनि कांग्रेसमा आफ्नो समूहको मतले मात्रै जितेको छैन । ................  मलाई पनि एक त आफ्नै समूहबाट शेरबहादुरजीले समर्थन गरिराख्नुभएको छैन । शेरबहादुरजीबाट समर्थन प्राप्त भयो भने मलाई सजिलो हुन्छ । म यो पनि भन्छु शेरबहादुरजीले मलाई ‘ल मेरो क्यान्डिडेट तपाईं नै हो’ भन्नुभयो भने पनि जित्न त्यति सजिलो छैन । ..................... बीपीको असली राजनीतिक उत्तराधिकारी म हुँ । ........... उहाँ गणेशमानजीको छोरा म महेन्द्रनारायण निधिको छोरा । अरु पनि साथीहरु छन् । यो नेपालमा मात्र होइन जहाँ पनि हन्छ । माफ गर्नुहोला तपाईंहरुको पत्रकारिता क्षेत्रमा पनि हुन्छ, डाक्टर, इन्जिनियर, साहित्यकार, चित्रकार, कलाकारको क्षेत्रमा पनि हुन्छ । त्यसकारण विरासतलाई हेयको दृष्टिकोणले हेर्नु हुँदैन है । .................  मैले उहाँलाई म तपाईंको निवासमा भेट्न आउँछु भनेको थिएँ । तर उमेर र पदका कारणले पनि म आउनुपर्छ भनेर उहाँ आउनुभयो ।

सरकारबाट बाहिरिएसँगै महन्थ ठाकुर समूहमा तीव्र असन्तुष्टि  पछिल्लो समय अध्यक्ष ठाकुरप्रति कार्यकारिणी समितिका सदस्यहरु शरतसिंंह भण्डारी, राजकिशोर यादव, राष्ट्रियसभाका सदस्य शेखर सिंह, विघटित प्रतिनिधिसभाका सदस्यहरु प्रमोद साह, अमृता अग्रहरी, नेता गोविन्द चौधरीलगायत असन्तुष्ट देखिएका छन् । उल्लेखनीय छ, उनीहरु सबैले जसपाभित्र ठाकुर र अर्का अध्यक्ष उपेन्द्र यादवबीचको शक्ति संघर्षमा ठाकुरलाई नै साथ दिँदै आएका थिए ।  ........ सुरुमा भण्डारी उपेन्द्र यादवको पक्षमा थिए तर सरकारमा सहभागी हुने चर्चा चलेपछि उनी महन्थ ठाकुरको पक्षमा लागेका थिए । उनी निकट एक नेता भन्छन्, ‘शरत् दादा महन्थ ठाकुरको क्रियाकलापबाट सन्तुष्ट हुनुहुन्न तर उहाँलाई साथ दिनु दादाको बाध्यता छ ।’ ....... ‘महन्थ ठाकुर पक्षमा कुनै पनि कुरा विना भागवण्डाले हुँदैन, जे पनि उहाँहरु भागवण्डा गर्नुहुन्छ, पार्टीमा जनाधार भएका नेताको वास्ता गरिँदैन, आफ्ना आसेपासेलाई मात्र मौका दिइन्छ ।’  ........  सरकारमा मन्त्री पठाउँदा पनि ठाकुरले पार्टीमा कुनै छलफल नगरी आफूखुशी निर्णय लिएको ........ ‘ओलीलाई साथ नदिएको भए पार्टी विभाजन हुने थिएन, तर उनीहरुले बरु पार्टी विभाजन भए होस् तर ओलीलाई नछाड्ने अडान लिएका कारण पार्टी यो अवस्थामा आएको हो ।’ ......... जसपाका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले पनि गलत गरेको बताउँदै उनले जसरी महन्थ ठाकुरहरुले ओलीका लागि अडान लिए, त्यसरी नै उपेन्द्र यादवले पनि प्रचण्डका लागि अडान लिएको प्रस्ट पारे । दुवैको अडानले गर्दा पार्टीको यो हालत भएको उनको भनाइ छ । ‘दुवैजना एकएक कदम पछाडि हटेको भए पार्टी विभाजनको अवस्थामा पुग्ने थिएन’ .......... त्यसो त, पार्टीलाई विभाजनबाट रोक्नका लागि सांसद प्रमोद साहले सांसदहरुको एउटा भेला गरेर शीर्ष नेतृत्वमाथि दबाब नै दिएका थिए । पार्टी कुनै पनि हालतमा नफुटोस् भनेर केही समय दबाब दिए पनि आफ्नो पक्षमा उभिएका सांसदहरु नै नेताहरुको पछि लाग्न थालेपछि आफूहरुको केही नचलेको उनले बताए ।