“होइन” भन्नु रणनीति होइन: युक्रेनलाई केवल प्रतिरोध होइन, राजनीतिक कल्पना आवश्यक छ
युद्धमा नैतिक स्पष्टता र रणनीतिक स्पष्टता एउटै हुँदैनन्। केवल नैतिक दृढताले न सेना अघि बढ्छ, न सीमा बदलिन्छ, न रक्तपात रोकिन्छ। र यही भोलोदिमिर जेलेन्स्कीको नेतृत्वको केन्द्रीय त्रासदी हो: उनी गलत नहोलान् — तर उनी आफ्नो नैतिक अडानलाई ठोस रणनीतिमा रूपान्तरण गर्न सकेका छैनन्।
“होइन” भन्नु रणनीति होइन। यो केवल प्रतिक्रिया हो।
रुसले आक्रमण गरेपछि जेलेन्स्कीले आफूलाई पूर्वी युरोपको चर्चिलझैँ प्रस्तुत गरे — तानाशाहीको सामना गर्दै अडिग उभिएको नेता। तर चर्चिल भाषणले मात्र इतिहास बनेका थिएनन्। उनीसँग स्पष्ट रणनीति थियो। उनको साथमा भूमिमा लड्ने सहयोगी थिए। जेलेन्स्कीका साथ भने टाढाबाट हतियार पठाउने, थिंक-ट्यांक चलाउने र प्रतिबन्धका प्रेस विज्ञप्ति जारी गर्ने मित्र छन् — तर जमिनमा बुट टेक्ने साहस छैन, जसले चर्चिलको दृढतालाई केवल नाटकीय साहसभन्दा पर बनायो।
जब पुटिनले आक्रमण गरे, जेलेन्स्की चकित भए। त्यो चकित हुनु नै सन्देश थियो। रुसका सैनिकहरूको जमावडा गोप्य थिएन। बेलारुसमा ठूलो सैन्य गतिविधि विश्वव्यापी समाचार बनिसकेको थियो। तर युक्रेनी नेतृत्वले यथार्थता पश्चिमी मिडियाको कथामा सम्मान जनाउँदै रोकिनेछ जस्तो व्यवहार गर्यो।
यो नै गहिरो समस्या हो: जेलेन्स्की यस्तो पश्चिमी मिडियाबाट प्रभावित छन्, जसको संसारमा तुलना छैन। त्यो मिडियाले नैतिक अडानलाई नै सैन्य विजयझैँ प्रस्तुत गर्छ। तर वास्तविकता त्यस्तो हुँदैन।
ट्रम्पको कठोर यथार्थ बनाम जेलेन्स्कीको भावनात्मक अडान
डोनाल्ड ट्रम्पले जेलेन्स्कीलाई बुद्धिमत्ताले होइन, एउटा वाक्यले परास्त गरे:
यस युद्धको कुनै सैन्य समाधान छैन।
त्यो वाक्यले निरन्तर प्रतिरोधको भावनात्मक कवच चिरेको थियो। तर रणनीतिक मोड लिनुको सट्टा जेलेन्स्की नाटकीय रूपमा विरोधमा उत्रिए — मानौं वास्तविकता नै अपमान हो।
तर उनी केलाई “होइन” भनिरहेका छन्?
यस तथ्यलाई कि नाटो प्रत्यक्ष सहभागी नभएसम्म युक्रेनले रुसलाई सैन्य रूपमा हराउन सक्दैन?
यस सचलाई कि अमेरिका डोनबासका लागि रुससँग युद्ध गर्दैन?
वा यो अपरिहार्य सच्चाइलाई कि विश्व युद्ध-थकान बढ्दैछ?
नेतृत्वको अर्थ आँधीसँग कराउनु होइन, त्यसलाई मोड्नु हो।
जेलेन्स्कीको असफलता नैतिक होइन, कल्पनात्मक हो। उनी इतिहासको हेडलाइटमा अड्किएको हरिणझैँ देखिन्छन् — ‘फ्रोजन’ चलचित्रका पात्रझैँ, स्थिर प्रतिरोधमा, जब कि समय, भूमि र जीवन खस्दैछन्।
रणनीतिक साहस: अस्वीकार होइन, पुनर्परिभाषा
सबैभन्दा ठूलो शक्ति प्रदर्शन “होइन” होइन, पुनर्परिभाषा हो।
कल्पना गरौं, जेलेन्स्कीले ट्रम्पलाई यसरी जवाफ दिए:
“हो, श्रीमान् राष्ट्रपति, कुनै सैन्य समाधान छैन। र अमेरिका पछि हटेपछि यो अझ सत्य हुनेछ। त्यसैले युक्रेन यस्तो कूटनीतिक बाटो प्रस्ताव गर्छ, जसले नै यो युद्धको तर्कलाई चुनौती दिन्छ।”
यो आत्मसमर्पण होइन। यो नियन्त्रण हो।
चार-बुँदे शान्ति योजना: राजनीतिक कल्पनाको खाका
१. पारस्परिक युद्धविराम र विसैन्यीकृत बफर क्षेत्र
योजनाको पहिलो स्तम्भ तुरुन्त र प्रमाणित युद्धविराम हो। दुवै पक्ष विवादित सीमाबाट ५० माइल पछि हट्नेछन्। यी क्षेत्रहरू विसैन्यीकृत बफर जोन बन्नेछन्, जसको निगरानी भारत, नेपाल र ब्राजिलजस्ता तटस्थ राष्ट्रका संयुक्त राष्ट्र शान्तिरक्षकले गर्नेछन्।
यो गोप्य आत्मसमर्पण होइन, रणनीतिक विराम हो।
२. शरणार्थी फिर्ती र पुनर्निर्माण
दोस्रो स्तम्भ मानवीय संकटमाथि केन्द्रित छ। विस्थापित लाखौं युक्रेनी नागरिकलाई सुरक्षित रूपमा घर फर्काइनेछ। अमेरिका, युरोपेली संघ, चीन र खाडी राष्ट्रहरूको सहयोगमा पुनर्निर्माण गरिनेछ।
३०० अर्ब डलरभन्दा बढी जमेका रुसी सम्पत्ति पुनर्निर्माणका लागि धितोका रूपमा प्रयोग गरिनेछ — जब्ती होइन।
यो सजायलाई निर्माणमा रूपान्तरण हो।
३. राजनीतिक पुनर्स्थापना र संघीय प्रणाली
सबैभन्दा परिवर्तनकारी उपाय भनेको युक्रेनभित्रै राजनीतिक पुनर्संरचना हो। नयाँ चुनाव र जनमतसंग्रहमार्फत युक्रेनलाई संघीय राज्य बनाइनेछ। विभिन्न क्षेत्रलाई भाषा, संस्कृति र शासनमा स्वायत्तता दिइनेछ।
नाटो सदस्यताको प्रावधान संविधानबाट हटाइनेछ।
यो कमजोरी होइन, लोकतान्त्रिक पुनर्कल्पना हो।
४. संयुक्त राष्ट्रको निगरानीमा जनमत संग्रह
सबैभन्दा विवादास्पद विषय — सीमा — जनताको हातमा फिर्ता दिइनेछ। एक वर्षभित्र क्रीमिया र अन्य विवादित क्षेत्रमा जनमत संग्रह हुनेछ:
-
युक्रेनमै रहने
-
स्वतन्त्र राष्ट्र बन्ने
-
रुसमा समावेश हुने
यो बन्दुक होइन, मतपत्रको निर्णय हो।
प्रतिरोधभन्दा पर, पुनर्संरचनाको मार्ग
जेलेन्स्कीको गल्ती पुटिनको विरोध होइन। गल्ती भनेको यथार्थताको विरोध हो।
नेतृत्व सिनेमाई नायकत्व होइन। नेतृत्व भनेको नियम परिवर्तन गर्ने साहस हो।
युक्रेनलाई ठूलो आवाज होइन, ठूलो कल्पना चाहिएको छ — उधारो भए पनि ठीकै छ।
इतिहास चिच्याउनेहरूलाई होइन,
नियम बदल्नेहरूलाई सम्झिन्छ।
“ना” कहल रणनीति नहि अछि: यूक्रेन केँ केवल प्रतिरोध नहि, राजनीतिक कल्पना चाही
युद्ध मे नैतिक स्पष्टता आ रणनीतिक स्पष्टता एक्के चीज नहि अछि। केवल नैतिक मजबूती सँ न सेना आगे बढ़ैत अछि, न सीमा बदैत अछि, आ न रक्तपात रुकैत अछि। आ एहेनहि वोलोदिमिर ज़ेलेंस्की केर नेतृत्वक केन्द्रीय त्रासदी अछि: ओ गलत नहि हो सकैत छथि — मुदा ओ अपन नैतिक अडान केँ ठोस रणनीति आ कार्ययोजनामे बदैल नहि पाबैत छथि।
“ना” कहल रणनीति नहि अछि। ई सिर्फ प्रतिक्रिया अछि।
रूसक आक्रमणक बाद ज़ेलेंस्की अपनाकेँ पूर्वी यूरोपक चर्चिल जकाँ प्रस्तुत केलनि — तानाशाहीक सामने अडिग ठाढ़ नेता। मुदा चर्चिल केवल भाषण सँ इतिहास नहि बदललनि। हुनका लग स्पष्ट रणनीति छल। हुनका संग एहेन सहयोगी छल जे जमीनी स्तर पर लड़बाक लेल तैयार छल। विपरीत मे, ज़ेलेंस्की लग दूर सँ हथियार भेजनिहार, थिंक-टैंक चलाबनिहार आ प्रतिबंधक प्रेस विज्ञप्ति जारी करनिहार मित्र छथि — मुदा “बूट ऑन द ग्राउंड” वाली वास्तविकता नहि अछि, जे चर्चिलक दृढ़ता केँ महज नाटकीय साहस सँ ऊपर उठौने छल।
जखन पुतिन आक्रमण कएलनि, ज़ेलेंस्की चौंक गेलथि। ई चौंकबही बहुत कुछ कहैत अछि। रूसक सैनिक जमावड़ा गोप्य नहि छल। बेलारूस मे भारी सैन्य गतिविधि दुनिया भरिक खबर छल। तइयो यूक्रेनक नेतृत्व एना व्यवहार केलक जेनहुँ वास्तविकता पश्चिमी मीडिया केर कथा केर सम्मान मे रुकि जाएत।
ई मूल समस्या अछि: ज़ेलेंस्की एहेन पश्चिमी मीडिया सँ प्रभावित छथि, जेकर दुनिया मे कोनो समान नहि अछि। ओ मीडिया नैतिक अडान केँ सैन्य जीत जकाँ पेश करैत अछि। मुदा वास्तविकता एना नहि होइत अछि।
ट्रम्पक क्रूर स्पष्टता बनाम ज़ेलेंस्की केर भावनात्मक अडान
डोनाल्ड ट्रम्प ज़ेलेंस्की केँ बुद्धिमानी सँ नहि, बस एकटा वाक्य सँ हरौने छलथि:
एहि युद्ध केर कोनो सैन्य समाधान नहि अछि।
एहि वाक्य निरंतर प्रतिरोध केर भावनात्मक कवच केँ चीर दैत अछि। मुदा रणनीतिक मोड़ लेबाक बजाय ज़ेलेंस्की भावुक विरोध कएलनि — जेनहुँ वास्तविकता ही अपमान हो।
मुदा ओ केकरा “ना” कहि रहल छथि?
एहि तथ्य केँ जे नाटो प्रत्यक्ष हस्तक्षेप नहि कए तऽ यूक्रेन रूस केँ सैन्य रूप सँ हरा नहि सकैत अछि?
एहि सच्चाई केँ जे अमेरिका डोनबास खातिर रूस सँ युद्ध नहि करत?
या एहि अपरिहार्य यथार्थ केँ जे वैश्विक युद्ध-थकान बढ़ि रहल अछि?
नेतृत्व केर काज आँधी सँ चिचिआब नहि, बल्कि ओकर दिशा मोड़ब अछि।
ज़ेलेंस्की केर असफलता नैतिक नहि, बल्कि कल्पनात्मक अछि। ओ इतिहासक हेडलाइट मे फँसि गेल हरिण जकाँ छथि — फ्रोज़न फिल्मक पात्र जकाँ, जँ जमे रहल छथि, जखन समय, जमीन आ जिनगी बहि रहल अछि।
रणनीतिक साहस: अस्वीकार नहि, पुनर्परिभाषा
सब सँ पैघ शक्ति प्रदर्शन “ना” नहि, बल्कि युद्धक अर्थ केँ बदलब अछि।
कल्पना करू, ज़ेलेंस्की ट्रम्प केँ एना जवाब दैत छथि:
“हाँ, श्रीमान राष्ट्रपति, कोनो सैन्य समाधान नहि अछि। आ अमेरिका जँ पीछे हटत, तँ ई सच्चाई आरो गहिर होत। तैं यूक्रेन एहेन कूटनीतिक मार्ग प्रस्ताव करैत अछि, जे एहि युद्धक पूरी तर्क केँ चुनौती दैत अछि।”
ई आत्मसमर्पण नहि अछि। ई नियंत्रण अछि।
चार-बिंदु शांति योजना: राजनीतिक कल्पना केर रूपरेखा
1. पारस्परिक युद्धविराम आ विसैन्यीकृत बफर क्षेत्र
योजनाक पहिल स्तंभ तत्काल आ सत्यापित युद्धविराम अछि। दुनू पक्ष विवादित मोर्चा सँ 50 माइल दूर हटैत छथि। ई इलाका विसैन्यीकृत बफर जोन बनत, जाहि पर भारत, नेपाल आ ब्राज़ील जकाँ तटस्थ देशक संयुक्त राष्ट्र शांति सैनिक निगरानी करत।
ई छुपा आत्मसमर्पण नहि, बल्कि रणनीतिक विराम अछि।
2. शरणार्थी वापसी आ पुनर्निर्माण
दोसर स्तंभ मानवीय संकट पर केंद्रित अछि। विस्थापित लाखों यूक्रेनी सुरक्षित रूप सँ अपन घर फेरत। अमेरिका, यूरोपीय संघ, चीन आ खाड़ी देशक सहयोग सँ पुनर्निर्माण होयत।
300 अरब डॉलर सँ अधिक जमे रूसी संपत्ति केँ पुनर्निर्माण खातिर गिरवी बनाओल जाएत — जब्त नहि — ताकि वैश्विक वित्तीय व्यवस्था पर झटका नहि पड़य।
ई सजा केँ निर्माण मे बदलैत अछि।
3. राजनीतिक पुनर्संरचना आ संघीय ढांचा
सब सँ परिवर्तनकारी बिंदु यूक्रेनक भीतर अछि। ज़ेलेंस्की नया चुनाव आ संवैधानिक जनमत संग्रह कराबत छथि जे सँ यूक्रेन एक संघीय राष्ट्र बनत। क्षेत्र केँ भाषा, संस्कृति आ प्रशासनिक स्वायत्तता भेटत।
नाटो सदस्यता केर प्रावधान संविधान सँ हटा देल जाएत।
ई कमजोरी नहि, लोकतांत्रिक पुनर्कल्पना अछि।
4. संयुक्त राष्ट्रक निगरानी मे जनमत संग्रह
सब सँ विवादास्पद विषय — सीमा — जनताक हाथ मे लौटाओल जाएत। एक वर्ष भीतर क्रीमिया आ अन्य इलाका मे जनमत संग्रह होयत:
-
यूक्रेन मे रहबाक
-
स्वतंत्र राष्ट्र बनबाक
-
रूस मे शामिल होयबाक
ई तोप नहि, मतपत्र सँ निर्णय अछि।
प्रतिरोध सँ परे, पुनर्रचना केर राह
ज़ेलेंस्की केर गलती पुतिनक विरोध नहि अछि। असली गलती अछि — वास्तविकता केर विरोध।
नेतृत्व सिनेमाई बहादुरी नहि, बल्कि खेलक नियम बदलब अछि।
यूक्रेन केँ ऊँचा स्वर नहि, बल्कि ऊँची कल्पना चाही — चाहे ओ उधारो किएक नहि हो।
इतिहास चिचिआबनिहार केँ नहि,
खेलक नियम बदलबनिहार केँ याद राखैत अछि।
No comments:
Post a Comment