Twin Blasts, Twin Shadows: Understanding the Delhi and Islamabad Attacks—and Why India May Need an Israel-Style Counterterror Doctrine

 

 

---

दुई विस्फोट, दुई छायाँ: दिल्ली र इस्लामाबाद हमलाहरूको यथार्थ—र किन भारतले अब इजरायल-जस्तै प्रतिआतङ्क रणनीति अपनाउनुपर्ने हुन्छ

आतङ्क सधैं चिच्याएर आउने होइन; कहिले काँही त्यो सामान्य दिउँसोको मुटु नै च्यात्दै, केही सेकेन्डमै शहरको लय उल्ट्याउँदै, भू–राजनीतिक दिशालाईै बदल्दै आँउछ।
१० र ११ नोभेम्बर २०२५ का दुई दिन—दिल्ली र इस्लामाबाद—यस्तै दोहोरो झट्काले हल्लिए। भौगोलिक दूरी ५०० किलोमिटर मात्र, तर उद्देश्य, शैली, र राजनीतिक अर्थमा दुई पृथक संसार।

तर यी विस्फोटहरूले दक्षिण एशियालाई फेरि पुरानै नृत्य–नाटकमा धकेले—शंका, आरोप, इन्कार, र अनदेखिएको युद्ध।

यो लेखले स्पष्ट पार्छ: के प्रमाणित छ, के अज्ञात छ, के कल्पना मात्र हो, र त्यो कठोर रणनीतिक प्रश्न—यदि दिल्ली हमला पाकिस्तान-आधारित जैश–ए–मोहम्‍मद (JeM) जस्ता समूहसँग जोडिन्छ भने भारतले अब के गर्नुपर्छ?
यही प्रसङ्गमा, किन भारतले इजरायल-जस्तै खुफिया–प्रधान, सीमा–पार, अत्यन्त सर्जिकल र बहु–स्तरीय प्रतिआतङ्क सिद्धान्त अपनाउनुपर्ने हुन सक्छ—त्यो हामी बहु–कोणबाट विश्लेषण गर्छौँ।

---

I. दिल्ली विस्फोट: भारतको राजधानीको मुटुमा प्रहार

१० नोभेम्बर २०२५
दिल्लीको ऐतिहासिक लालकिल्ला—मुगलहरूको राज्यारोहण, ब्रिटिश शासनको उत्पीडन, र स्वतन्त्र भारतको पहिलो श्वास—त्यही स्थानमा parked एउटा कार अचानक आगोको गोलामा बदलियो।
परिणाम: ८–१२ जनाको मृत्यु, २० भन्दा बढी घाइते, र पुरानो दिल्लीको आकाशमा कालो धुवाँले एउटा ठूला प्रश्नचिह्न कोरिदियो।

यथार्थ र प्रमाणित तथ्यहरू

• भारत सरकारले यो घटनालाई आतङ्कवादी आक्रमण घोषणा गर्‍यो।

• अनुसन्धानको केन्द्रबिन्दु कश्मीर–आधारित र पाकिस्तान–सम्बद्ध नेटवर्कहरू बने।

• भारतीय सुरक्षा निकायहरूले कश्मीरमा व्यापक छापा मारे।

• चालक डा. उमर नबीले बाबरी मस्जिद विध्वंसको वर्षगाँठलाई लक्षित गर्ने ठूलो हमला योजना बनाएको शंका।

• कसैले जिम्मेवारी लिएको छैन, तर प्रारम्भिक संकेतहरू JeM जस्ता समूहतिर झुक्छन्।

आतङ्कवादमा पैटर्न प्रमाण जत्तिकै महत्व राख्छ।
र यहाँको पैटर्न—स्थान, समय, शैली—कश्मीर–लिंक्ड पुराना हमलासँग मेल खान्छ।

---

II. इस्लामाबाद विस्फोट: अर्कै युद्ध, अर्कै शत्रु

११ नोभेम्बर २०२५, दिल्लीका घाउ अझै तातै थिए, इस्लामाबादको जिल्ला अदालत परिसर बाहिर एक आत्मघाती बम बिस्फोट भयो—१२ मृत, २७ घाइते।

यो हमला पाकिस्तानको पुरानै आन्तरिक युद्ध—तेहरीक–ए–तालिबान पाकिस्तान (TTP)—को हस्ताक्षर थियो।

के के प्रमाणित छ

• TTP ले आफ्नै नाममा जिम्मेवारी दियो।

• पाकिस्तानका रक्षा मन्त्रीले देश “युद्धको अवस्थामा” भएको घोषणा गरे।

• केही पाकिस्तानी अधिकारीहरू—सधैंजस्तै—अफगान तत्वहरूलाई दोष दिन हतारिए।

• CCTV फुटेजले घरभित्रको राजनीतिक झगडा वा सेटअपको अड्कललाई थप उचाइ दियो, जुन पाकिस्तानमा सामान्य नै मानिन्छ।

मूल बुँदा:
TTP ले कहिल्यै भारतमा हमला गरेको इतिहास छैन।
JeM ले कहिल्यै पाकिस्तान सरकारलाई लक्षित गरेको छैन।

---

III. दुवै विस्फोट जोडिएका छन्? उत्तर: विश्वसनीय प्रमाणले “होइन” भन्छ

सामाजिक सञ्जालमा चाहे कति नै उग्र अनुमान चलोस्—ISI ले दिल्ली गरायो, भारतले इस्लामाबाद set-up गर्‍यो, आदि—विश्वसनीय पत्रकारिता र प्रमाणित स्रोतहरू भन्छन्:
यी दुवै घटना आपसमा जोडिएका छैनन्।

किन छैन सम्बन्ध

• अलग–अलग संगठन (दिल्लीमा सम्भावित JeM; इस्लामाबादमा स्पष्ट TTP)

• अलग लक्ष्य (भारतविरुद्ध जिहाद बनाम पाकिस्तान राज्यविरुद्ध युद्ध)

• अलग शैली (कार IED बनाम आत्मघाती)

• साझा फन्डिङ/लजिस्टिक/सन्देशको कुनै संकेत छैन

समयको संयोगले मात्र यो सम्बन्धित देखिन्छ, वास्तविकता होइन।

---

IV. विश्वसनीय स्रोतहरू के भन्छन्

BBC, CNN, NYT, Al Jazeera र The Guardian जस्ता विश्वसनीय स्रोतहरूले

• मृतक संख्या,

• सरकारी टिप्पणी,

• अनुसन्धानको विवरण
  यथार्थ आधारमा प्रस्तुत गर्छन्—बिना हल्ला, बिना षड्यन्त्र सिद्धान्त।

Wikipedia उपयोगी छ, तर प्राथमिक स्रोत होइन।

X/Twitter मा देखिने बहसहरू प्रायः पूर्वाग्रह, राष्ट्रवाद, वा आक्रोश बाट निर्देशित हुन्छन्—विश्वसनीय प्रमाणबाट होइन।

---

V. मुख्य रणनीतिक प्रश्न: यदि दिल्ली विस्फोट JeM सँग जोडिन्छ भने भारतले के गर्नुपर्छ?

यही सबैभन्दा निर्णायक बिन्दु हो।

यदि यो हमला वास्तवमै जैश–ए–मोहम्‍मदसँग जोडिन्छ—जो

• २००१ संसद हमला,

• २०१६ पठानकोट,

• २०१९ पुलवामा
  जस्ता हमलाहरूमा संलग्न रहिआएको समूह हो—

तब भारतले एउटा जटिल वास्तविकता स्वीकार्नुपर्छ:

कसरी लड्ने त्यो शत्रुसँग,
जो एक परमाणु–सशस्त्र छिमेकीको आतिथ्यमा लुकेको छ?
जो प्रॉक्सी युद्धमा जडित छ?
जसका फण्डिङ र रिक्रूटमेन्टका टेन्टाकल तीन महाद्वीपसम्म फैलिएका छन्?

यहाँ इजरायलको उदाहरण—सम्वेदनात्मक होइन, रणनीतिक रूपमा—महत्वपूर्ण बन्छ।

---

VI. इजरायलको रणनीति: भारतले के–के सिक्न सक्छ

दशकौँदेखि इजरायल पनि त्यही चुनौती भोग्दै आएको छ—
राज्यद्वारा संरक्षण पाएका गैर–राज्य आतङ्क समूहहरू।

भारतले यहाँबाट तीन प्रमुख स्तम्भहरू अपनाउन सक्छ—आफ्नै भू–राजनीति र कानुनी सन्दर्भअनुसार परिमार्जित गरेर।

---

१. खुफिया—सुरक्षाको पहिलो र सबैभन्दा घनिष्ट पर्खाल

इजरायलले युद्ध जित्छ आफ्नो राइफलद्वारा होइन—खुफियाद्वारा।

भारतले विस्तार गर्नसक्ने क्षेत्रहरू

• उपग्रह निगरानी:
  ISRO का कार्टोसैट उपग्रहहरू PoK मा रहेको प्रशिक्षण शिविरलाई लगातार ट्र्याक गर्न सक्नेछन्।

• मानव खुफिया (HUMINT):
  Mossad जस्तै दीर्घकालीन infiltration—
  RAW / IB ले गर्न सक्छ:

  • डायस्पोरा नेटवर्कहरूमा स्रोत विकास

  • अनलाइन जिहादी च्यानलमा निगरानी

  • मध्यपूर्वी राष्ट्रहरूसँग गोप्य फन्डिङ–सूचना आदानप्रदान

• साइबर खुफिया:

  • एन्क्रिप्टेड च्याट–एप्समा प्रवेश

  • आतङ्क–प्रोपोगान्डा सर्भरहरू निष्क्रिय

  • AI आधारित आर्थिक गतिविधि ट्र्याकिङ

छायामा बस्नेलाई पराजित गर्ने सबैभन्दा बलियो अस्त्र—प्रकाश।

---

२. बहु–महाद्वीपीय, सीमा–पार (Extraterritorial) अभियान

आतङ्कवादीहरू भौगोलिक सुरक्षितस्थलमा भर पर्छन्।
कुशल प्रतिआतङ्क रणनीति सीमा पार बाट सुरु हुन्छ।

भारतका सम्भावित कदमहरू

• दुर्गम क्षेत्रमा टारगेटेड ड्रोन–स्ट्राइक

• भर्ती च्यानल र वेबसाइटहरूमा साइबर–sabotage

• दुबई, टर्की, मलेसिया जस्ता मार्गहरूमा आधारित JeM फन्डिङ रोक्ने

• विदेशमा गोप्य अपरेशन र गिरफ्तार अभियान

• आपूर्ति श्रृंखला वा डिजिटल उपकरणमा AI आधारित जाल (trap)

यो पूर्ण–युद्ध होइन।
यो असममित प्रतिरक्षा हो।

---

३. पाकिस्तानसँग प्रत्यक्ष युद्ध टार्दै, तर उसको आतङ्क–इकोसिस्टममा दबाब

इजरायलले ईरानी प्रॉक्सीहरूसँग वर्षौं “छाया–युद्ध” लड्यो—
पूर्ण युद्ध बिना।

भारतले पनि गर्न सक्छ:

• समूह लक्ष्यित—राज्य होइन

• FATF र UN बाट फन्डरहरूलाई वैश्विक रूपमा isolate

• गल्फ राष्ट्रहरू सँग गुप्त सहकार्य

• कश्मीरमा कट्टरिकरण रोक्ने स्थानीय outreach कार्यक्रम

यसले कूटनीतिक स्थिरता जोगाउँछ, तर आतङ्क संरचना भत्काउँछ।

---

VII. नैतिक बहस: यस्तो नीति तनाव बढाउँछ कि स्थिरता ल्याउँछ?

आक्षेप १: युद्धको खतराले अवस्था बिग्रिन्छ।

प्रति–उत्तर: युद्धको खतरा त पहिले नै छ।
सयमता—मुंबई, पठानकोट, पुलवामा—कुनै पनि रोक्न सकेन।

आक्षेप २: भारत इजरायल होइन।

उत्तर: सही।
भारत कपी गर्न खोज्दैन—अनुकूलन गर्छ।

आक्षेप ३: यसले सार्वभौमिकता उल्लङ्घन गर्छ।

उत्तर: सार्वभौमिकता को ढाल आतङ्कवादीले प्रयोग गरेपछि राज्यलाई नैतिक सुरक्षा दिने आधार कमजोर हुन्छ।

आक्षेप ४: भारतको छवि बिग्रिन्छ।

उत्तर: सर्जिकल, सटीक, कम–हानी रणनीति विश्व–डिप्लोमेसीमा विश्वसनीयता बढाउँछ।

---

VIII. निष्कर्ष: नयाँ युगका लागि नयाँ सुरक्षा संरचना

दिल्ली विस्फोट कुनै एकाकी घटना होइन—
यो दशकौँदेखि चल्दै आएको प्रॉक्सी युद्ध, कट्टरता र सीमा–पार चरमपन्थी नेटवर्कको अर्को अध्याय मात्र हो।

भारतसँग अब दुई विकल्प छन्:

• हमलाको प्रतिक्षा गर्ने, कूटनीतिमा मात्र भरोसा राखेर।

• वा २१औँ शताब्दीको नयाँ प्रतिआतङ्क सिद्धान्त निर्माण गर्ने—
  खुफिया–प्रधान, प्राविधिक, सर्जिकल, वैश्विक, र नैतिक।

इजरायलको उदाहरणले देखाउँछ:
साना राष्ट्रले पनि अस्तित्वगत खतरा सामना गर्न सक्छन्—
यदि उनीहरूले proactive, asymmetric, global सुरक्षा अपनाए।

भारत सानो राष्ट्र होइन—
यो उदाउँदो महाशक्ति हो।

अब प्रश्न यो होइन कि भारत यसलाई गर्न सक्छ या सक्दैन।
प्रश्न यो हो कि
भारतले अब यसलाई नगरी बस्न सक्छ कि सक्दैन।

भविष्यका इतिहासकारहरूले
नोभेम्बर २०२५ लाई
त्यो क्षणका रूपमा स्मरण गर्न सक्छन्—
जब भारतले बुझेको थियो कि
सार्वभौमिकता केवल सीमाबाट होइन,
सतत, अडिग, विश्व–व्यापी सतर्कताबाट सुरक्षित हुन्छ।

---

---

मोसाद: राष्ट्रको छाया—इतिहास, मिथक, र गुप्त शक्तिको मशीनरी

संसारमा केही खुफिया एजेन्सीहरू यस्ता छन् जसको नाम मात्रै लेजन्ड बनिसकेको हुन्छ। मोसाद—इजरायलको विदेशी खुफिया सेवा—त्यस्तै संस्था हो।
कतिपयका लागि सुरक्षा, कतिपयका लागि डर; चलचित्रमा मिथक, सैन्य अकादमीहरूमा प्रशंसा, र नैतिक दर्शनमा आलोचना।
मोसाद आधुनिक राज्यकला र छाया-युद्धको त्यो संगम हो जहाँ—

• प्राचीन सतर्कता २१औँ शताब्दीको साइबर युद्धकला सँग मिसिन्छ,

• बाइबिलका रूपकहरू आधुनिक ड्रोन–स्ट्राइक को छेउ–छाउमा उभिन्छन्,

• शान्त कूटनीति र वैश्विक गोप्य अपरेशन एउटै ढाँचामा बस्छन्।

यो लेख मोसादको उत्पत्ति, विकास, भित्री संरचना, उपलब्धि, असफलता, र यसको विश्व राजनीतिमा परेको प्रभावको विशद् विश्लेषण हो। यसले केवल “मोसादले के गर्यो?” भन्ने प्रश्न होइन, तर यो पनि बुझाउँछ—कसरी एक सानो, घेरिएको राष्ट्रका अस्तित्वगत भयहरूले आधुनिक खुफिया सिद्धान्तलाई ढाले—र प्रि–एम्प्टिभ (पूर्व–निरोधी) शक्तिको नैतिकता के हो?

---

I. उद्गम: हगनाहको छायाबाट राष्ट्रको पहिलो सुरक्षा–रेखा

मोसादको संस्थागत पहिचान त्यसबेला सुरु हुन्छ जब इजरायल आफैं अझ राज्य बनेको थिएन।

विभाजित विश्वमा जन्म

• डिसेम्बर १९४९: डेविड बेन–गुरियनको निर्देशनमा “सेंट्रल इन्स्टिट्यूट फर को–अर्डिनेशन” को रूपमा स्थापना।

• ब्रिटिश मण्डेट कालको हगनाह खुफिया शाखा बाट विकसित।

• प्रारम्भिक उद्देश्य: “विदेशी खुफियाको समन्वय”—तर केही दशकमै यो
  जासुसी, विध्वंस, अपहरण, आतंक–रोधी अभियान, र वैश्विक गुप्त अपरेशन सम्म फैलियो।

शुरुआती संघर्ष

१९५१ मा बगदादमा इजरायली जासूस नेटवर्क समातिनु मोसादका लागि ठूलो धक्का थियो।
यसले स्पष्ट गर्यो: संस्थालाई नयाँ संरचना, पेशेवरता र रणनीतिक अनुशासन चाहिएको छ।

इस्सेर हरेल: मोसादलाई 'रूप' दिने व्यक्ति

पहिला निर्देशक रियूबेन शिलोहले नींव राखे,
तर इस्सेर हरेल (१९५२–१९६३) ले मोसादलाई अनुशासित, संगठित, र वैश्विक बनाए।
हरेलले—

• पेशेवरता थपे,

• शिन बेट र अमनसँग समन्वय मजबुत पारे,

• र होलोकॉस्ट तथा क्षेत्रीय युद्धको स्मृतिमा आधारित
  अतिसतर्क, अस्तित्व–केन्द्रित मनोविज्ञान खडा गरे।

---

II. एउटा गुप्त साम्राज्यको संरचना: मोसादको छाया–व्यवस्था

मोसाद संगठनात्मक चार्ट सार्वजनिक गर्दैन।
यसको संरचना आत्मकथा, ऐतिहासिक अध्ययन र दुई–चार बुँदामा प्रकट संकेतबाट अनुमान गरिन्छ।

मुख्य शाखाहरू (अनौपचारिक रूपमा मानिने)

1. त्जोमेत (HUMINT – मानव–खुफिया):
   विदेशी एजेन्ट भर्ती, नेटवर्क घुसपैठ।

2. तेवेल (राजनीतिक क्रिया र लायज़न):
   गुप्त कूटनीति, ती मुलुकहरूसँग पनि जहाँ इजरायलसँग औपचारिक सम्बन्ध छैन।

3. अनुसन्धान/विश्लेषण:
   कच्चा सूचना → रणनीतिक मूल्यांकन।

4. कैसारिया / किडोन यूनिट:
   लक्षित हत्या, उच्च–जोखिम विशेष अपरेशन।
   (CIA को SAD वा भारतका कोभर्ट युनिटहरू जस्तै।)

वैश्विक एजेन्टहरूको विविधता

मोसादको शक्ति यसको जातीय–भाषिक विविधतामा छ:

• इरानी यहूदी,

• मोरक्कन यहूदी,

• सोभियत दलबदलू,

• अरब–इजरायली,

• युरोपेली एजेन्ट,

• गैर–यहूदी स्थानीय स्रोतहरू।

यसले मोसादलाई विश्वभर “रूपान्तरण–योग्य पहिचान” दिन्छ—जो थोरै मुलुकलाई मात्रै प्राप्त छ।

मोटो

नीतिवचन 11:14:

“जहाँ मार्गदर्शन हुँदैन, त्यहाँ राष्ट्र पतन हुन्छ;
तर धेरै सल्लाहकार भएको ठाउँमा सुरक्षा हुन्छ।”

---

III. ऐतिहासिक विकास: नाज़ी शिकारीदेखि साइबर युद्धका अग्रदूतसम्म

मोसादको विकास इजरायलका युद्ध, भय, स्मृति र भूराजनीतिक तनावसँग गाँसिएको छ।

1. नाज़ी अपराधीहरूको खोज (1950–60)

एडॉल्फ आइख़मानलाई अर्जेन्टिनाबाट अपहरण गरी इजरायल ल्याउने
‘ऑपरेशन फिनाले’—नैतिक न्यायको अन्तर्राष्ट्रिय प्रतीक बन्यो।

2. अरब–इजरायल युद्धहरू र शीत–युद्धको शतरंज

1967 र 1973 का युद्धहरूमा मोसादले
काहिरा, दमिश्क, र सोभियत गतिविधिबारे अमूल्य सूचना उपलब्ध गरायो।

3. परमाणु खतरा: इराक, सीरिया, इरान

मोसादले विभिन्न मुलुकका परमाणु कार्यक्रमहरू कब्जिएको देख्यो:

• ओसिराक (इराक) मा sabotage → 1981 को एयरस्ट्राइक,

• 2007 मा सीरियाली रिएक्टरबारे गोप्य इंटेल चोरी,

• इरानी वैज्ञानिकहरूको हत्या तथा नतांज़मा साइबर हमला।

4. आतंकविरुद्ध लामो छाया–युद्ध

ब्ल्याक सेप्टेम्बर, हमास, हिज्बुल्लाह—
मोसादको रणनीति लक्षित हत्या, साइबर–घुसपैठ, र गुप्त नेटवर्क–ध्वंसमा आधारित रह्यो।

---

IV. मोसादका सबैभन्दा प्रसिद्ध (र विवादित) अपरेशनहरू

अब तिनै घटनाहरू जहाँ मोसाद—मिथक र यथार्थ—एकै ठाउँमा भेटिन्छ।

---

1. ऑपरेशन फिनाले (1960)

एडॉल्फ आइख़मानको अपहरण—
बुएनोस आयर्सको सडकबाट तेहरानसम्म नपुग्दै
नैतिक–न्यायको वैश्विक प्रतीक बनेको घटना।

---

2. ऑपरेशन म्यूरल र याचिन (1961–1964)

मोरक्कन यहूदिहरूलाई सुरक्षित स्थानान्तरण—
५३० बालबालिका एयरलिफ्ट, झण्डै १ लाख परिवार गुप्त सम्झौताबाट इस्रायल ल्याइयो।

---

3. ऑपरेशन डेमोक्लीज़ (1962)

मिस्रको मिसाइल कार्यक्रममा सहयोग गर्ने
जर्मन वैज्ञानिकहरू—धम्की, बम, हत्या।
विज्ञान र जासूसी एकै ठाउँमा।

---

4. एली कोहेन (1962–1965)

“दमास्कसको भूत”—
सीरियाली उच्च समाजमा घुसपैठ, जलस्रोत योजना, सैन्य संरचना।
उनीद्वारा दिइएको जानकारी 1967 सैनिक বিজयमा महत्वपूर्ण।

---

5. ऑपरेशन डायमन्ड (1966)

इराकी पायलटलाई Soviet MiG-21 लिएर भाग्न राजी गराउने—
अमेरिका–इजरायललाई अविश्वसनीय प्राविधिक अग्रता प्राप्त।

---

6. सोभियत यहूदिहरूको पलायन (1970–80)

धार्मिक साहित्य तस्करी, “Refuseniks” को सहायता, सुरक्षित बाहिरिने व्यवस्था।

---

7. ऑपरेशन राथ अफ गड (1972– )

म्यूनिख ओलम्पिक नरसंहारको प्रतिशोध—
युरोप र मध्य–पूर्वमा लक्षित हत्या अभियान।
लिलिहैमर (1973)–एक ठूलो गल्ती, जसले मोसादको छवि धमिलियो।

---

8. ऑपरेशन एंटेबे (1976)

गहिरो खुफिया र साहसी सैन्य अभियान—
युगान्डाबाट 105 बन्धकको मुक्ति—आधुनिक इतिहासका सबैभन्दा सफल अपरेसनमध्ये एक।

---

9. परमाणु कार्यक्रमहरूको ध्वंस (1979–आज)

• इराक: sabotage + एयरस्ट्राइक

• सीरिया: गोप्य डाटा चोरी → 2007 हमला

• इरान: वैज्ञानिकको हत्या, नतांज़ विस्फोट, 2018 मा तेहरानबाट अभिलेख चोरी

इजरायलको अस्तित्वगत चिन्ताले मोसादलाई परमाणु–विरोधी युगको केन्द्रीय शक्ति बनायो।

---

10. ऑपरेशन मोसेस (1984–85)

नकली “डाइविङ रिसोर्ट” को आवरण—
६–८ हजार इथियोपियाली यहूदीलाई एयरलिफ्ट।

---

11. इमाद मुगनियहको हत्या (2008)

मोसाद–CIA संयुक्त कार–बम—
हिज्बुल्लाह सैन्य प्रमुख समाप्त।

---

12. ऑपरेशन प्लाज्मा स्क्रिन (2010)

दुबईमा हमासका हतियार आपूर्तिकर्ताको हत्या—
जसमा बहुराष्ट्रिय पासपोर्ट र disguise प्रयोग गरियो।

---

V. नैतिक प्रश्न: रक्षक कि अतिक्रमणकर्ता?

मोसादका बारेमा सदैव उठ्ने प्रश्नहरू:

1. लक्षित हत्या—कानुनी कि गैरकानुनी?

समर्थक: अस्तित्व जोगाउन पूर्व–निरोध आवश्यक।
आलोचक: अन्तर्राष्ट्रिय कानुनको क्षरण।

2. यस्ता अपरेशन युद्ध रोक्छ कि भड्काउँछ?

मोसाद: “हामी युद्ध टार्छौँ।”
आलोचक: “कूटनीति कमजोर हुन्छ।”

3. लोकतन्त्र र गोपनीयताको टकराव?

निगरानी छ, तर गुप्त युद्धको गतिसँग लोकतान्त्रिक प्रक्रियाहरू कहिलेकाहीँ मेल खान सक्दैनन्।

---

VI. भविष्य: AI, साइबर–फ्रन्टियर, र डेटा–हथियारको युग

मोसाद अब भौगोलिक सीमामा थुनिएको छैन।

साइबर युद्ध

• ड्रोन स्वार्म

• ज़ीरो–डे आक्रमण

• डीपफेक जासूसी

• अनलाइन कट्टरता–नियन्त्रण

AI–संचालित खुफिया

• आतंक नेटवर्कको predictive mapping

• HUMINT को स्वचालित प्रोसेसिङ

• व्यवहार–विश्लेषण

डिजिटल भर्ती

भविष्यको “एली कोहेन”—दमास्कसको डिनर पार्टीमा होइन,
डार्कनेट र एन्क्रिप्टेड च्याट–रूममा भेटिन सक्छ।

---

VII. निष्कर्ष: मोसाद—यथार्थ, रूपक, र शक्ति–दर्पण

मोसादलाई बुझ्नु भनेको आधुनिक सुरक्षा–दुविधालाई बुझ्नु हो:
“सानो राष्ट्र विशाल खतरा अघि कसरी टिक्छ?”

मोसाद केवल एक संस्था होइन—
यो हो:

• इतिहासको घाउ,

• रणनीतिक कठोरता,

• नैतिकता र अस्तित्वको टकराव,

• र एक खतरनाक विश्वको दर्पण—जहाँ छायाले नै उज्यालालाई आकार दिन्छ।

चाहे प्रशंसक होऊन्, चाहे आलोचक—
मोसाद आधुनिक राज्य शक्ति र गोपनीयताको सीमारेखा बनेर उभिएको छ।

---

---

जैश-ए-मोहम्मद: प्रोक्सी युद्धको शरीर–रचना — इतिहास, विचारधारा, र दक्षिण एशियाको सुरक्षालाई आकार दिने छायायुद्ध

दक्षिण एशियाको भू–राजनीतिमा केही उग्रवादी संगठनहरू त्यस्ता छन् जसले राष्ट्रिय विफलता, अधूरो इतिहास, धार्मिक कट्टरता, र प्रतिस्पर्धी राष्ट्र–हितहरूको जटिल गाँठो एकैसाथ बोकेका छन्। जैश-ए-मोहम्मद (JeM)—यही जटिल वास्तविकताको प्रत्यक्ष प्रतीक हो।

कश्मीरको रक्तरञ्जित संघर्षबाट जन्मिएको, पाकिस्तानको सुरक्षा–नीतिक “दोहोरो खेल” बाट पोषित, र विश्वव्यापी जिहादी लहरबाट प्रभावित—JeM कुनै एक संगठन मात्रै होइन; यो एउटा बहु-टाउके जाल हो—
आधा गुरिल्ला सेना,
आधा पारिवारिक व्यवसाय,
आधा विचारधारात्मक सेमिनरी,
आधा भारत–पाकिस्तान द्वन्द्वको छिपेको रणनीतिक औजार।

यस लेखमा JeM को उत्पत्ति, संरचना, इतिहास, विचारधारा, अन्तर्राष्ट्रिय प्रभाव, र वर्तमान अवस्था—सबैलाई विभिन्न कोणबाट (इतिहास, भू–राजनीति, सुरक्षा अध्ययन, धर्म समाजशास्त्र, र साइबर रणनीति) विश्लेषण गरिएको छ।

---

I. उद्गम: एक ‘जिहादी फ्रेन्चाइज’ को जन्म

जैश-ए-मोहम्मद—“पैगम्बरको सेना”—सन् 2000 को सुरुवातमा जम्मु-कश्मीरको उग्रवाद सर्वाधिक हिंस्रक अवस्थामा पुगेको बेला जन्मियो।

यसका वैचारिक आधार:

• देओबन्दी जिहादी विचारधारा,

• अफगान युद्धका अनुभवी लडाकुहरूको प्रभाव,

• र पाकिस्तानको भारतविरुद्ध चरमपन्थी प्रोक्सीहरूको नीति।

स्थापना पछि केही महिनामै JeM
संयुक्त राष्ट्र, अमेरिका, युरोपेली संघ, भारत, यूके, अष्ट्रेलिया लगायत धेरै देशद्वारा आतंकवादी संगठन सूचीमा राखियो।

---

II. जैशको निर्माण: मसूद अज़हरको कथा

एक मौलवी, एक प्रचारक, एक कमाण्डर

JeM का संस्थापक मौलाना मसूद अज़हर—देओबन्दी उग्रवादका प्रभावशाली पात्र, अफगान जिहादका सहभागी, र जिहादका धेरै पुस्तकका लेखक।

IC–814: जसले दक्षिण एशियाको राजनीति बदलिदियो

JeM को वास्तविक जन्मबिन्दु—
डिसेम्बर 1999 मा भारतीय बिमान IC–814 को अपहरण।

• अज़हर 1994 देखि भारतमा बन्दी थिए।

• अपहरणकर्ताहरूले 155 यात्रुको बदलामा उनको रिहाई मागे।

• भारतले बन्धकको सुरक्षाका लागि अज़हरलाई छोड्यो।

पाकिस्तान फर्किएपछि:

• बहावलपुरमा हजारौँ भीड

• 4 फेब्रुअरी 2000 मा JeM को घोषणा

• Harkat-ul-Mujahideen बाट अलगाव—किनकि अज़हर “अझ आक्रामक कदम” चाहन्थे

यसपछि JeM तुरुन्तै लोकप्रिय, संगठित, र हिंस्रक बन्यो।

---

III. नेतृत्व: एक ‘पारिवारिक’ जिहादी निगम

JeM को नेतृत्व संरचना पश्चिमी कम्पनीभन्दा बढी पारिवारिक ट्रस्ट जस्तो देखिन्छ।

मसूद अज़हर — अमीर (नेता) र वैचारिक स्तम्भ

• 2001 बाट UN प्रतिबन्धमा

• 2019 मा UN द्वारा “वैश्विक आतंकवादी” घोषणा

• जिहादी साहित्यका प्रमुख लेखक

• मृत्यु वा अस्वस्थताका अफवाहहरू बारम्बार, तर प्रभाव कायम

अज़हर परिवार

JeM मूलतः अज़हर परिवारकै नियन्त्रणमा:

• अब्दुल रऊफ असगर — अपरेशन, logistics

• इब्राहीम अत्तर — LoC पार गर्नेलाई समन्वय

• मुफ़्ती अब्दुल रऊफ — प्रचार–प्रसार

• युसुफ अज़हर — बाह्य नेटवर्क

JeM मा शूरा (परामर्श परिषद) भए पनि अन्तिम निर्णय अज़हर परिवारकै हातमा रहन्छ।

---

IV. संगठनात्मक संरचना: एक ‘मिलिटेन्ट फ्याक्ट्री’

JeM को संरचना चार प्रमुख अंगमा बटिएको छ—

1. तालिम शिविर

पाकिस्तानका पंजाब र KPK क्षेत्रमा:

• गुरिल्ला युद्ध,

• आत्मघाती बम (फिदायीन),

• LoC पार गर्ने रणनीति।

2. मदरसा नेटवर्क

मदरसा इस्लामिया सुब्हानियालगायत धेरै संस्थान भर्ती केन्द्र।

3. प्रचार इकाई

• मासिक पत्रिका

• भिडियो

• रेडियो शैलीका भडकाऊ भाषण

• Telegram, WhatsApp जस्ता डिजिटल प्लेटफर्म

• साहित्य र धार्मिक प्रवचन

4. सैन्य इकाइयाँ

• फिदायीन स्क्वाड

• cross-border infiltration units

• urban sleeper cells

• वित्त र हतियार आपूर्ति विभाग

---

V. आतंकको कालक्रम: 20 वर्षका प्रमुख प्रहार

JeM का प्रमुख हमला दक्षिण एशियाली सुरक्षा इतिहासका turning points बने।

2000–2001: सुरुवातदेखि नै रगत

• अक्टोबर 2001: J&K विधानसभा—38 मृत्यु

• दिसेम्बर 2001: भारतीय संसदमा हमला—9 मृत्यु
  (भारत–पाकिस्तान युद्धको दहलीजसम्म तनाव)

2002: पाकिस्तानले “प्रतिबन्ध”—तर कागजमा मात्र

• JeM प्रतिबन्धित

• अज़हर अल्पकालीन हिरासत

• नयाँ नाम: खुद्दाम–उल–इस्लाम

2003–2015: पुनर्गठन र अनुकूलन

• 2003 मा पाकिस्तानी राष्ट्रपति मुशर्रफमाथि हत्या प्रयास

• कश्मीरमा निरन्तर फिदायीन हमला

• नयाँ भर्ती

2016: पठानकोट हमला

भारतीय वायुसेना बेसमा हमला—7 सुरक्षाकर्मीको मृत्यु।

2019: पुलवामा—JeM को सबैभन्दा घातक प्रहार

CRPF का 40 जवान शहीद।
भारतले बालाकोट एयरस्ट्राइक गर्‍यो—1971 पछि पहिलोपटक पाकिस्तानको गहिराइमा सैन्य प्रहार।
दुवै देश परमाणु युद्धको छेउमा पुगे।

2020s: वितरित खतरा

• साना तर निरन्तर हमला

• डिजिटल भर्ती

• 2022 मा भारतीय कूटনীতिज्ञलाई धम्की

• 2024–25 मा कश्मीरका घटनामा संदेहास्पद भूमिका

दक्षिण एशियाबाहिर:
2002 मा अमेरिकी पत्रकार ड्यानियल पर्लको हत्यामा पनि JeM नेटवर्कको संलग्नता भेटिन्छ।

---

VI. अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया: प्रतिबन्ध, FATF दबाब र पाकिस्तानको दुविधा

वैश्विक प्रतिबन्ध

• संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद निर्णय 1267

• अमेरिका, EU, भारत, UK, अष्ट्रेलिया आदि

• 2019 मा मसूद अज़हरमाथि अन्तर्राष्ट्रिय कडाइ

FATF (Financial Action Task Force) को दबाब

पाकिस्तानलाई:

• फण्ड फ्रीज

• आतङ्कीय खर्च नियन्त्रण

• मदरसा नियमन

• JeM नेतृत्वका गिरफ्तारी
  जस्ता कदम चाल्न बाध्य।

तर व्यवहारमा नियन्त्रण अनियमित र अपूर्ण।

भारतका प्रतिकारात्मक कदम

• 2016 सर्जिकल स्ट्राइक

• 2019 बालाकोट एयरस्ट्राइक

• कुटनीतिक दबाब

• HUMINT र SIGINT नेटवर्क मजबुत

---

VII. वैचारिक संरचना: देओबन्दी जिहादको ईन्धन

JeM को विचारधारा मिश्रण हो:

• देओबन्दी व्याख्या,

• तालिबानी मॉडल,

• अल-कायदाको वैश्विक जिहाद,

• भारतविरुद्ध धार्मिक–राजनीतिक resentment।

मसूद अज़हरका लेख:

• युद्धका रूपक,

• कुरानका उद्धरण,

• शहीदी कथा,

• राजनीतिक पीडा
  लाई एक ‘पवित्र युद्ध’को कथामा जालझेल गर्छन्।

यसले JeM लाई निरन्तर भर्ती–लाइन उपलब्ध गराइरहन्छ।

---

VIII. वर्तमान अवस्था (नवम्बर 2025)

JeM आज:

• कमजोर छ

• तर समाप्त भएको छैन।

• यसको नेतृत्व त्रुटिपूर्ण छ

• तर परिवारको नियन्त्रण बलियो।

• प्रशिक्षण शिविर सीमित छन्

• तर सक्रिय।

• वैचारिक र डिजिटल भर्ती बलियो छ।

यसको भविष्य निर्भर छ:

• भारत–पाकिस्तान सम्बन्ध,

• अफगानिस्तान स्थिरता,

• पाकिस्तानको राजनीतिक संकट,

• र अन्तर्राष्ट्रिय जिहादी प्रवृत्ति।

---

IX. निष्कर्ष: JeM—दक्षिण एशियाको सुरक्षा दर्पण

जैश-ए-मोहम्मद कुनै ‘आतङ्कवादी समूह’ मात्र होइन।
यो हो:

• कश्मीरको अधूरो पीडा,

• विभाजनको ऐतिहासिक घाउ,

• पाकिस्तानको प्रोक्सी नीति,

• दक्षिण एशियामा फैलिंदो धार्मिक कट्टरता,

• र भारत–पाकिस्तानको अनन्त प्रतिद्वन्द्विताको प्रतीक।

JeM लाई बुझ्नु भनेको बुझ्नु हो—

• दक्षिण एशियाका भू–रणनीतिक दरार,

• कमजोर राज्यहरूको असुरक्षा,

• प्रोक्सी युद्धको नैतिकता,

• र आधुनिक आतंकवादको समाजशास्त्र।

जबसम्म यी संरचनात्मक कारण रहन्छन्,
JeM को छाया—
कम हुन सक्छ,
तर सम्पूर्ण रूपमा मेटिने छैन।

---

---

लश्कर–ए–तैयबा: “पवित्रहरूको सेना” — दक्षिण एशियाको छायाँयुद्ध, प्रोक्सी राजनीति र वैश्विक जिहादी संरचनाको गहिरो विश्लेषण

दक्षिण एशियाको भू–राजनीतिक मानचित्रमा जति विरोधाभासहरू छन्, लश्कर–ए–तैयबा (LeT) उति नै तीव्र, जटिल र बहुस्तरीय विरोधाभासहरूको एउटा संगठित स्वरूप हो। यो एक यस्तो संगठन हो जसले
धर्मलाई रणनीतिसँग, दानलाई हिंसासँग, संस्थागत अनुशासनलाई प्रोक्सी युद्धसँग जोडेर एउटा अद्भुत–तर–भयङ्कर संयोजन बनाएको छ।

यसका शिविरहरू, मदरसा सञ्जाल, च्यारिटी संस्था, फण्ड–नेटवर्क, छायाँ–प्रशिक्षण केन्द्र र प्रचार–मेशिनरी भित्र पाकिस्तानको रणनीतिक संस्कृति, भारतको सुरक्षा चुनौती, र आधुनिक वैश्विक जिहादका fault-lines लुकेका छन्।

यदि जैश–ए–मोहम्मद आगो हो भने, लश्कर–ए–तैयबा बरफ हो—
अनुशासित, रणनीतिक, प्रशासकीय रूपले सक्षम, वैचारिक रूपमा कठोर, र दीर्घकालीन धैर्यले काम गर्ने।

यो केवल एउटा आतङ्कवादी समूह होइन—यो एक संस्थान हो।

---

I. उत्पत्ति: मिशनरी आन्दोलनदेखि जिहादी सेनासम्म

LeT को जन्म 1985–86 को सोभियत–अफगान युद्धका बीच भयो।
यसका वैचारिक स्रोतहरू:

• अहल–ए–हदीस / सलाफी सिद्धान्त (वहाबियतसँग नजिक)

• सोभियतविरोधी मुजाहिदीन आन्दोलन

• अब्दुल्ला अज़्ज़ाम र ओसामा बिन लादेनको प्रारम्भिक नेटवर्क

• पाकिस्तानको “रणनीतिक गहिराइ” (strategic depth) नीति

यो Markaz-ud-Dawa-wal-Irshad (MDI) को सैन्य शाखा हो, जसको सामाजिक–धार्मिक अनुहार जमात–उद–दावा (JuD) का रूपमा देखा पर्छ।

दुई अनुहार: अगाडि च्यारिटी, पछि बन्दुक

यही द्वैत चरित्र—
एकातिर मदरसा, राहत, शिक्षा, अस्पताल,
अर्कोतिर बम, बन्दुक, फिदायीन—
LeT लाई पाकिस्तानमा सामाजिक वैधता र अंतर्राष्ट्रिय रूपमा घातक नेटवर्क दुवै दिन्छ।

---

II. नेतृत्व: “संगठित मिलिटेंसी” का वास्तुकारहरू

1. हाफिज मोहम्मद सईद — संस्थापक, प्रचारक र सामरिक चिन्तक

• LeT र JuD दुवैका केन्द्रीय नेता

• संयुक्त राष्ट्रको 2008 को प्रतिबन्ध सूचीमा

• 26/11 पछिसम्म पनि प्रत्यक्ष संलग्नता नकार्ने रणनीति

• Milli Muslim League मार्फत “राजनीतिक प्रयोग”

सईद केवल एक आतङ्कवादी नेता होइनन्—उनी एक आन्दोलन निर्माता हुन्।

2. ज़क़ी–उर–रहमान लखवी — सैन्य गतिविधिको दिमाग

• 26/11 मुम्बई हमलाका प्रमुख योजनाकार

• ISI सँग गहिरो सामरिक सम्बन्ध

3. अब्दुल रहमान मक्की — प्रचार र रणनीतिक शाखाका प्रमुख

• हाफिज सईदका साला

• 2024 मा निधन

4. अन्य प्रमुख अनुहारहरू

• ज़फ़र इक़बाल — सहसंस्थापक

• ज़र्रार शाह — ISI सँग लिङ्क

• अबु दुजान — कश्मीर कमाण्डर (2017 मा मारिए)

• 2025 मा मारिएका कमाण्डर: फैसल नदीम, शाहिद कुट्टे

संगठन शूरा परिषद मार्फत चलाइन्छ, तर वास्तविक शक्ति सईद–लखवी–ISI त्रिकोणमा निहित छ।

---

III. विकास: अफगान युद्धबाट कश्मीरको वादीसम्म

1980s — सोभियतविरोधी जिहाद

अफगानिस्तानमा प्रारम्भिक लडाइँ,
ओसामा बिन लादेनको फण्डिंग,
अहल–ए–हदीस मिशनरी विस्तार।

1990s — कश्मीरको केन्द्रियरण

सोभियत फिर्तापछि:

• कश्मीरमा पूर्ण फोकस

• NWFP र depois POK मा प्रशिक्षण शिविर

• ISI को सहायता

• वैचारिक साहित्य, फिदायीन प्रशिक्षण, घुसपैठ

मानवीय सेवाहरू — वैधता र भर्तीको उपकरण

2005 को कश्मीर भूकम्पमा JuD को राहत कार्यले
LeT लाई “सामाजिक संगठन” को भ्रम सिर्जना गरायो।

---

IV. विचारधारा: सलाफी जिहादको दक्षिण एशियाली मोडेल

LeT को वैचारिक धरोहर:

• शुद्धतावादी अहल–ए–हदीस व्याख्या

• कट्टर इस्लामी पैन–आन्दोलन

• कठोर अनुशासन

• वैश्विक “उम्माह” केन्द्रित दृष्टि

मुख्य दुश्मनहरू

1. भारत

2. संयुक्त राज्य अमेरिका

3. इजराइल

4. पश्चिमी विश्वदृष्टि

प्रचार संरचना

• गजवा पत्रिका

• मदरसा नेटवर्क

• साहित्य, क्याम्प, सोशल मिडिया

यसले ग्रामीण पंजाब र प्रवासी समुदायमा गहिरो प्रभाव जमायो।

---

V. प्रमुख आतंकी हमलाहरू — समयरेखा

1998 — वन्धामा नरसंहार

23 कश्मीरी पंडितको हत्या।

2000 — छत्तीसिंगपोरा नरसंहार + लाल किला हमला

• 35 सिख मारे

• दिल्लीको लाल किला हमला

2001 — भारतीय संसद हमला (JeM संग मिलेर)

9 जनाको मृत्यु, भारत–पाक युद्धको परिस्थिती।

2002 — कालूचक नरसंहार

31 जना मारिए (धेरै सैन्य परिवार)।

2003 — नदिमार्ग नरसंहार

24 कश्मीरी पंडित मारिए।

2005–06 — बम धमाकाहरू

• दिल्ली ब्लास्ट: 60+

• वाराणसी: 37

• मुम्बई ट्रेन ब्लास्ट: 211

• डोडा नरसंहार: 34 हिन्दू

2008 — 26/11 मुम्बई हमला

LeT को सबैभन्दा घातक हमला:

• 166 जनाको मृत्यु

• ताज होटल, CST, नरीमन हाउस

• डिजिटल समन्वय, उपग्रह फोन

• कसाबको गिरफ्तारी → LeT संलग्नता प्रमाणित

2016 — उरी हमला

19 सैनिक मारिए → सर्जिकल स्ट्राइक।

2025 — पहलगाम हमला

26 नागरिक मारिए; TRF नामक प्रोक्सीद्वारा दाबी।
भारतद्वारा मुरीदके शिविरमा एयरस्ट्राइक।

---

VI. वैश्विक सञ्जाल: दक्षिण एशियाभन्दा परको पहुँच

LeT को अन्तर्राष्ट्रिय footprints:

• डेनमार्क (2009), बांग्लादेश, श्रीलंका

• खाडी मुलुक, साउदी, यूके

• नेपाल, मलेसिया, गल्फ फण्ड–नेटवर्क

• अफगान–पाक सीमा शिविर

26/11 पछि अन्तर्राष्ट्रिय कारबाही कम गरिएको छ,
तर नेटवर्क अझै सक्रिय छ।

---

VII. पाकिस्तानको “रणनीतिक गणित”: संरक्षक कि बन्दी?

ISI–LeT सम्बन्ध सबैलाई थाहा छ, तर आधिकारिक रूपमा इन्कार।

किन ISI ले LeT लाई महत्त्व दिन्छ?

1. भारतविरुद्ध प्रभावकारी प्रोक्सी

2. पाकिस्तानभित्र गैर–सांप्रदायिक (TTP/ISIS-जस्तो होइन)

3. पंजाबमा जन–समर्थन

4. राज्यप्रति पूर्ण निष्ठा

प्रतिबन्ध–बन्दी–पुनःबन्दी–पुनःनामकरण चक्र

• 2002: प्रतिबन्ध

• 2008: JuD प्रतिबन्ध

• 2019: पुनः crackdowns

तर संगठन फेरि नयाँ नामले—
अल–मदिना, तहरीक–ए–आजादी कश्मीर—
फेरि सक्रिय हुन्छ।

यसलाई bureaucratic camouflage भन्न सकिन्छ।

---

VIII. अन्तर्राष्ट्रिय प्रतिक्रिया: प्रतिबन्ध से लेकर FATF दबावसम्म

वैश्विक प्रतिबन्ध

• अमेरिका: 2001 मा FTO, 2014 मा JuD

• संयुक्त राष्ट्र: 2008 (1267 सूची)

• यूके: 2001

• अष्ट्रेलिया: 2003

• भारत: UAPA

अमेरिकाले हाफिज सईदको टाउकोमा 10 मिलियन डलर इनाम राखेको छ।

FATF को आर्थिक दबाब

• चंदा नेटवर्कमा अंकुश

• गल्फ–फण्डिङमा निगरानी

• च्यारिटी संस्थाहरूमा कडाइ

भारतको प्रतिक्रिया

• सर्जिकल स्ट्राइक (2016)

• एयरस्ट्राइक (2025)

• कश्मीरमा counter–terror grid

• LeT विरुद्ध कूटनीतिक अभियान

---

IX. वर्तमान स्थिति (नोभेम्बर 2025)

नेतृत्वका हानि र प्रतिबन्धका बाबजुद LeT:

• सक्रिय छ

• प्रशिक्षण शिविरहरू पाकिस्तान / POK मा

• TRF जस्ता "प्रोक्सी" समूह मार्फत हमले

• अनलाइन भर्ती

• कट्टर साहित्य र डिजिटल प्रचार

• चंदा, तस्करी, च्यारिटी, गल्फ–फण्डिंग

यसको मुख्य फोकस: कश्मीर
तर यसको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्जालले यसलाई
वैश्विक सुरक्षा खतरा बनाउँछ।

---

X. निष्कर्ष: एक आतंकी समूह मात्र होइन—क्षेत्रीय भू–राजनीतिक संरचनाको ऐना

लश्कर–ए–तैयबा एकसाथ:

• एक आतंकी संगठन

• एक सामाजिक–धार्मिक आन्दोलन

• पाकिस्तानको रणनीतिक उपकरण

• जिहादी नेटवर्कको हिस्सा

• दक्षिण एशियाको अस्थिरताको स्थायी छाया

LeT दक्षिण एशियाको सतह–माथि देखिने
सानो टुप्पो मात्र हो;
वास्तविक जोखिम सतह–मुनि रहेको
विशाल, अदृश्य, बर्फीली चट्टान हो।

जबसम्म भारत–पाकिस्तानी वैमनस्य,
धार्मिक कट्टरता,
र रणनीतिक प्रोक्सी युद्धका संरचनाहरु
यथावत् रहन्छन्—
LeT (र यस्तै संरचनाहरू)
यस क्षेत्रको राजनीति र सुरक्षा दुवैमा
एक स्थायी चुनौती बनेर रहनेछ।

---

---

मोसाद र IDF बनाम हिज्बुल्लाह: “ईश्वरको सेना” लाई ध्वस्त गर्ने इस्रायली रणनीति — आधुनिक छायायुद्धको गहिरो अध्ययन

सन् 2024 मा इस्रायलले 21औँ शताब्दीका सबैभन्दा साहसिक, खुफिया–प्रधान र बहु–स्तरीय सैनिक अभियानमध्ये एक सञ्चालन गर्‍यो। लक्ष्य थियो—हिज्बुल्लाह, ईरानको “एक्सिस अफ् रेसिस्टेन्स” को मुकुटरत्न—एक यस्तो हाइब्रिड शक्ति जसले गुरिल्ला युद्धको घातकता, राज्य–संरचनाको अनुशासन, र धार्मिक भावना तीनैलाई एकै शरीरमा बाँधेर राख्छ।

यो अभियान कुनै आकस्मिक प्रतिक्रिया थिएन।
यो त दुई दशक लामो गहिरो घुसपैठ, सूक्ष्म प्राविधिक छल, मनोवैज्ञानिक खेल, तथा शल्य–कुशल सैन्य सटीकता को चरम परिणाम थियो।
2006 को लेबनान युद्धका कठोर पाठहरूले इस्रायललाई सिकाएका थिए कि केवल बल प्रयोगले हिज्बुल्लाहलाई झुकाउन सकिँदैन्।

2024 सम्म आइपुग्दा, इस्रायल युद्ध केवल सीमामा होइन—हिज्बुल्लाहको दिमागभित्र लड्न पुगेको थियो।

हिज्बुल्लाहलाई विश्वास थियो कि इस्रायल डराएको छ।
मोसादले वर्षौँसम्म त्यही विश्वास कायम रहने गरी मायाजाल बुनेको थियो।

परिणाम—एक यस्तो अभियान जसले हिज्बुल्लाहको कमाण्ड संरचना चकनाचूर गर्‍यो, उसको शस्त्रागार नोक्सान गर्‍यो, र ईरानको प्रियतम प्रोक्सीभित्र लुकेका दुर्बल पक्षहरू संसारभर उजागर गरिदियो—त्यो पनि लेबनानमा पूर्ण कब्जा नगरी।

---

I. रणनीतिक दर्शन: गुफामा नछिरिकन बहु-मुहान भएको ‘हाइड्रा’ लाई हराउने कला

हिज्बुल्लाह केवल आतङ्कवादी समूह होइन—यो एक हाइड्रा हो:

• राजनीतिक दल,

• मिलिशिया,

• खुफिया सेवा,

• सामाजिक सेवा संस्था,

• धार्मिक आन्दोलन—
  सबै एकै शरीरमा।

त्यसैले इस्रायलको लक्ष्य “पूर्ण विनाश” होइन,
सर्जिकल अवरोध थियो—

• नेतृत्वको छेदन

• बुनियादी संरचनाको ध्वंस

• ईरानी सप्लाई–चेनको विच्छेदन

• र हिज्बुल्लाहको “अजेयता” को मिथक तोड्नु।

यो पाँच रणनीतिक स्तम्भमा आधारित थियो—

1. दीर्घकालीन गहिरो खुफिया घुसपैठ

2. प्राविधिक सबोटाज र सप्लाई–चेन नियन्त्रण

3. नेतृत्वका धेरै तहहरूको त्वरित सफाया

4. वायुशक्ति–प्रधान संरचनात्मक विनाश

5. सीमित स्थलीय अभियान + कूटनीतिक सन्तुलन

यो खुफिया–मुख्य युद्धकला को उत्कृष्ट उदाहरण थियो।

---

II. मोसादको गहिरो घुसपैठ: हिज्बुल्लाहका नसाहरूभित्र छिरेको खुफिया साम्राज्य

2024 मा हिज्बुल्लाहको संरचना एकाएक ढलेको जस्तो देखियो।
वास्तवमा—मोसाद वर्षौँदेखि चुपचाप भित्ताहरू भत्काइरहेको थियो।

1. HUMINT — अदृश्य एजेन्टहरूको निर्माण

दुई दशकमा मोसादले—

• सप्लाई–लाइनमा एजेन्ट रोप्यो

• शिया समुदायभित्र मुखबिर विकास गर्‍यो

• बंकरहरूमा सुनुवाइ उपकरण जडान गर्‍यो

• कमाण्डरहरूको दैनिकी–देखि–रोमान्ससम्म ट्र्याक गर्‍यो

• इराक–सीरिया हुँदै आउने ईरानी हतियार मार्ग म्याप गर्‍यो

यो केवल जासूसी थिएन—यो गुप्त संसारको नक्सांकन थियो।

2. SIGINT र साइबर युद्ध

मोसाद र AMAN ले—

• कमाण्डरहरूको लाइभ लोकेशन सुने

• इरानी सल्लाहकारहरूको वार्तालाप रेकर्ड गरे

• सुरक्षित मानेका सञ्चार उपकरणभित्र घुसपैठ गरे

• उत्पादन आपूर्ति कम्पनी नै ह्याक गरेर उपकरण संशोधित गरे

यसले इस्रायललाई दिन्थ्यो—
पूर्वानुमान र नियन्त्रण।

---

III. सेप्टेम्बर 2024 — “पेजर र वाकी–टाकी विस्फोट”: आधुनिक सबोटाज इतिहासको मोड

17–18 सेप्टेम्बर 2024, सामरिक इतिहासमा स्मरणीय रहनेछ।

हिज्बुल्लाहका हजारौँ पेजर र वाकी–टाकी एउटै क्षणमा विस्फोट भए।

कसरी?

मोसादले ताइवानी निर्माता कम्पनीलाई नक्कली फ्रन्टमार्फत घुसपैठ गर्‍यो।
महिनौँअघि नै उपकरण भित्र सूक्ष्म विस्फोटक भरिदिइयो।

यस एकल अभियानले—

• सयौँ लडाकु मारियो/घाइते बनायो

• कमाण्ड चेन तोडिदियो

• संचार प्रणाली भत्क्यो

• संगठनभित्र अविश्वास, डर, पागलपन फैलायो

• हिज्बुल्लाहलाई पूर्ण अराजकतामा धकेल्यो

यो सम्भवतः 21औँ शताब्दीको सबैभन्दा उच्चस्तरीय सप्लाई–चेन सबोटाज थियो।

---

IV. इस्रायली वायु–अभियान: सटीकता, दण्ड र मनोवैज्ञानिक आघात

सेप्टेम्बर 2024 को मध्य–अन्ततिर, IDF ले वायु–अभियान शुरू गर्‍यो।

मुख्य लक्ष्यहरू:

• मिसाइल भण्डार (~200,000 नष्ट)

• सुरुङ नेटवर्क

• कमाण्ड बंकर

• उच्च–मूल्य कमाण्डर

• ईरानी IRGC अधिकारी

हसन नसरल्लाहको मृत्यु

27 सेप्टेम्बर 2024, एक बंकर–बस्टर आक्रमणले—

• हसन नसरल्लाह

• वरिष्ठ सैन्य कमाण्डर

• एक ईरानी जनरल

लाई मार्‍यो।
राखमाथि थिचिएर दम घुटिँदै मृत्यु—प्रतीकात्मक रूपमा शक्तिशाली दृश्य।

---

V. स्थलीय अभियान: सीमित, केन्द्रित, खुफिया–संचालित

सेप्टेम्बर अन्त्यदेखि नोभेम्बरसम्म:

• सुरुङहरू विध्वंस

• सीमाक्षेत्र नियन्त्रण

• तस्करी मार्ग अवरुद्ध

• दस्तावेज़–इलेक्ट्रोनिक प्रमाण कब्जा

IDF ले 1982 जस्तो गहिरो प्रवेश गरेन।
उद्देश्य भूमि कब्जा होइन—क्षमता समाप्त गर्नु थियो।

---

VI. कूटनीति: ईरान, अमेरिका र लेबनानको व्यवस्थापन

यस अभियानको अदृश्य आयाम—कूटनीतिक युद्ध।

• अमेरिकामार्फत ईरानलाई सीमित

• गल्फ देशसँग गोप्य तालमेल

• अन्तर्राष्ट्रिय मीडिया कथानक नियन्त्रण

• क्षेत्रीय युद्ध हुन नदिने रणनीति

नोभेम्बर 2024 मा युद्धविराम भयो,
तर इस्रायलले 2025 भरी पनि पुनः–सशस्त्रीकरण रोक्न छिटपुट स्ट्राइक गरिरह्यो।

---

VII. परिणाम (2025): कमजोर, तर पुनर्संरचना गर्छै हिज्बुल्लाह

सूचना अनुसार—

• 80–90% शीर्ष नेतृत्व समाप्त

• लगभग २ लाख मिसाइल/रकेट नष्ट

• संचार प्रणाली धरासायी

• सुरुङ नेटवर्क समाप्त

• मनोबल भंग

• भर्ती घट्दै

तर हिज्बुल्लाह समाप्त भएन।
2025 सम्म ईरानी सहयोगले पुनर्निर्माण शुरू भयो—तर इस्रायली निगरानी भारी।

यो पूर्ण विजय होइन—रणनीतिक जीत थियो।

---

VIII. तुलना: हिज्बुल्लाह — लश्कर–ए–तैयबा (LeT) — जैश–ए–मोहम्मद (JeM)

पक्ष	हिज्बुल्लाह	LeT	JeM
आकार	20,000–100,000	1,000–5,000	500–2,000
संरचना	राजनीतिक + सैन्य + सामाजिक	JuD को सैन्य भाग	अजहर परिवार–केन्द्रित
हतियार	भारी मिसाइल, ड्रोन, रकेट	हल्का हतियार, IED	VBIED, आत्मघाती
संरक्षक	ईरान ($700M/वर्ष)	पाकिस्तान–सम्बद्ध	समान संरचना
उद्देश्य	इस्रायल	भारत	भारत
प्रकार	“मिनी–आर्मी”	पारम्परिक आतङ्कवादी	उच्च–तीव्रता आत्मघाती

---

IX. भारतका लागि चुनौती किन अझै कठिन?

समस्या LeT/JeM को शक्ति होइन—भारतको विशाल सामाजिक–भौगोलिक जटिलता हो।

1. विशाल भूगोल, विशाल जनसंख्या

• 1.4 अर्ब मानिस

• 3.2 मिलियन वर्ग किमी

• 7500 किमी तटरेखा

घुसपैठीहरू सजिलै हराउन सक्छन्।

2. पाकिस्तानको परमाणु छाता

इस्रायलले लेबनानजस्तै पाकिस्तानमा प्रत्यक्ष प्रहार गर्न सक्दैन।

3. लोकतान्त्रिक सीमाहरू

• कानुनी प्रक्रिया

• मानव अधिकार

• राजनीतिक विपक्ष

• सामाजिक संवेदनशीलता

4. कश्मीरको जटिलता

हिज्बुल्लाहजस्तो क्षेत्रीय नियन्त्रण नभएर—
कश्मीर “निरन्तर घाउ” जस्तै छ।

5. पुनर्जीवन–समस्या

LeT/JeM बारम्बार उठ्छन् किनकि—

• पाकिस्तान सुरक्षित पनाह दिन्छ

• मदरसा–नेटवर्कले भर्ती गर्छ

• हवाला धन बगाउँछ

• ISI संरचनाले सुरक्षा दिन्छ

---

X. निष्कर्ष: इस्रायलको 2024 रणनीति—भारतका लागि सिकाइ

भारत इस्रायलजस्तै पुरै नक्कल गर्न सक्दैन।
तर मुख्य तत्व अपनाउन सक्छ—

• गहिरो HUMINT

• सप्लाई–चेन सबोटाज

• AI–आधारित SIGINT

• विदेशमा नेतृत्व–निष्कासन

• सीमित एयरस्ट्राइक

• निधिमा रोकथाम

• बलियो कूटनीति

• समुदाय–आधारित प्रतिरक्षा

इस्रायलले देखायो—
जब खुफिया पर्याप्त हुन्छ, युद्ध हथौडा होइन—स्केल्पेल बन्छ।

भारतका लागि चुनौती कठिन छ—
तर असम्भव छैन।

छायामा जसले नियन्त्रण गर्छ—
युद्ध उसीको हुन्छ।

---

---

भारतको Counter-Terrorism रणनीति: छायासँगको दीर्घ युद्ध

भारतका लागि आतंकवाद कुनै परको चुनौती होइन—यो कहिले कश्मीरका पहाडमा बन्दुकको आवाज बनेर, कहिले मध्य भारतका घना जंगलमा माओवादी घात बनेर, कहिले महानगरका चहलपहल सडकमा बम विस्फोट भएर, त कहिले 26/11 जस्ता समन्वित हमलाहरूको रूपमा राष्ट्रिय मनोविज्ञानमा चोट छोडेर देखा पर्छ। संसारमा थोरै मात्रै लोकतन्त्रहरू होलान् जसले यति लामो समय, यति धेरै रूप र यति धेरै घाउ बोकेर बाँच्न सफल भएका छन्।

स्वतन्त्रतापछिदेखि भारतले १०,००० भन्दा बढी आतंकसम्बन्धी घटनाहरू झेलेको छ—मानौं हजारौँ टाउको भएको राक्षससँगको युद्ध हो यो; एउटा टाउको काट्दामात्र अर्काे साँघुरो गलैंचोबाट निस्कन्छ—नयाँ विचारधारा, नयाँ भूराजनीति र नयाँ प्रविधिसहित।

२०२५ सम्म आउँदा भारतको counter-terrorism (CT) रणनीति मौलिक रूपमा रूपान्तरित भइसकेको छ—प्रतिक्षात्मक व्यवस्थाबाट पूर्व-नियोजित, खुफिया-प्रधान, बहु-स्तरीय सुरक्षा स्थापत्यमा रूपान्तरण। यो ढाँचा इस्रायल जस्ता देशहरूको सूक्ष्म–प्रहार मोडलबाट सिकेको छ, तर भारतकै भौगोलिक, राजनीतिक, संवैधानिक र जनसांस्कृतिक जटिलताहरूअनुसार ढलिरहेको छ।

यो लेख भारतकै CT संरचना, सैन्य सिद्धान्त, प्रविधिक क्षमता, अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी र विश्वकै सबैभन्दा जटिल लोकतन्त्रहरू मध्ये एक भएर आतंकवादसँग लड्दा भारतले भोग्ने अनौठा चुनौतीहरूको विश्लेषण गर्दछ।

---

I. भारतको Counter-Terrorism नीतिको विकास

लामो समयसम्म भारत “रणनीतिक संयम” (strategic restraint) मा अडिग रह्यो—कूटनीति, बयानबाजीकै सीमामा।
२००८ को २६/११ ले यो नीति समाप्त भएको घोषणा गरिदियो।

त्यसपछि नीति यसरी बद्लियो:

• शून्य सहनशीलता

• पूर्व-नियोजित सैन्य प्रहार

• खुफिया-केंद्रित सुरक्षा तन्त्र

• आतंक प्रायोजकहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय रूपमा अलगपार्ने रणनीति

• ड्रोन, AI र साइबर टेक्नोलोजीको गहिरो प्रयोग

• समुदाय–आधारित पुनर्वास तथा deradicalisation

२०१९ को पुलवामा र २०२५ को पहलगाम हमला पछि नीति “नयाँ सुरक्षा सिद्धान्त” का रूपमा विकसित भयो।

---

II. संस्थागत संरचना: भारतको CT मशीनरी

भारतको सुरक्षा व्यवस्थापन गृह मन्त्रालय (MHA) अन्तर्गत रहेको एक जटिल, बहु-स्तरीय, प्रवाहशील संयन्त्र हो।

---

1. खुफिया एजेन्सीहरू: राष्ट्रका आँखा र कान

इण्टेलिजेन्स ब्युरो (IB)

घरेलु खतरा पहिचान—कश्मीर, स्लीपर-सेल, माओवादी नेटवर्क।

RAW (रिसर्च एन्ड एनालिसिस विङ)

भारतको “Mossad + CIA”।
क्षमताहरू:

• सीमा–पार गोप्य कारबाही

• पाकिस्तान/अफगानिस्तानमा उच्च–मूल्य लक्ष्यहरू

• अमेरिका, फ्रान्स, इस्रायलसँग खुफिया साझेदारी

• क्यानडा र पाकिस्तानमा देखिएका covert ops

MAC (Multi-Agency Centre)

२६/११ पछि बनेको—२६ एजेन्सीहरूलाई जोड्ने राष्ट्रकै खुफिया–नर्भ–सिस्टम।

---

2. अनुसन्धान एजेन्सीहरू

NIA (नेशनल इन्भेस्टिगेशन एजेन्सी)

२००९ पछि भारतको संघीय CT पुलिस।
२०२५ सम्म:

• ५००+ केस

• Hawala तथा वित्तीय जालो भत्काउने मुख्य केन्द्र

---

3. विशेष बल

NSG (ब्ल्याक क्याट्स)

Hostage rescue, high-risk raids।

भारतीय सेना

२०२५ मा:

• २५ “भैरव बटालियन”

• ३८२ ट्याक्टिकल ड्रोन

• मल्टि–स्पेक्ट्रल निगरानी क्षमता

---

III. सैन्य सिद्धान्त: संयमदेखि प्रतिशोधसम्म

1. २०१६ सर्जिकल स्ट्राइक

उरी हमलापछिको LOC–पार प्रहार।

2. २०१९ बालाकोट एयरस्ट्राइक

१९७१ पछि पहिलो गहिरो हवाई आक्रमण।

3. २०२५ प्रतिशोध (पहलगामपछि)

भारतले:

• ११ पाकिस्तानी एयरबेसमा प्रहार

• लश्करको मुरिदके मुख्यालय ध्वस्त

• ६०–७० उग्रवादीहरू समाप्त

यो स्पष्ट संकेत थियो—

अब आतंकवादको मूल्य सीमा पार तिरै तिरिइनेछ।

---

IV. भारतभित्रका कारबाहीहरू

1. “अपरेशन Sindoor” (२०२५)

AI + ड्रोन + स्थानीय खुफिया—JeM को ठूला मॉड्युल नष्ट।

2. “White-Collar Terror Network” bust (२०२५)

दिल्ली रेड फोर्ट विस्फोटपछि:

• वकिल

• CA

• इन्जिनियर

• बैंक कर्मचारी

गिरफ्तार—२,९०० किलो विस्फोटक बरामद।

आतंकवाद कहिलेकाहीँ जंगलबाट होइन—क्लिन–शेभ गरिएको अनुहार र कोट–टाईमै पनि आउँछ।

---

V. कानुनी ढाँचा: लोकतन्त्रका तेज धार

UAPA (२०१९ संशोधन)

• व्यक्ति नै ‘आतंकवादी’ घोषित गर्न सकिने

• ९४% conviction rate

NSA—पूर्व–नियोजित हिरासत

Deradicalisation कार्यक्रम

• अनलाइन निगरानी

• धार्मिक अगुवासँग संवाद

• पुनर्वास

PM का “पाँच नयाँ सामान्य” (२०२५)

1. पूर्ण प्रतिशोध

2. पूर्व–आक्रमण

3. पाकिस्तानलाई अन्तर्राष्ट्रिय अलगाव

4. टेक्नोलोजिकल प्रभुत्व

5. एजेंसबीच अदृश्य समन्वय

---

VI. अन्तर्राष्ट्रिय साझेदारी: कूटनीतिक Counter-Terrorism

1. QUAD CT Working Group (२०२३ हवाई बैठक)

2. UNOCT सहयोग

3. FATF दबाब—पाकिस्तानलाई grey/blacklist नजिक पुर्‍याउने।

4. USA–Israel–France खुफिया सहकार्य

CIA को अभिव्यक्ति:

“भारत विश्वकै पहिलो लोकतान्त्रिक सुरक्षा–फ्रन्टियर हो।”

---

VII. भारतका अनौठा चुनौती

1. परमाणु–सज्जित पाकिस्तान

सैन्य escalation सम्भव तर जोखिमयुक्त।

2. विशाल भूगोल

७,५०० किमी सीमा + ३.२ मिलियन वर्ग किलोमीटर—निगरानी कठिन।

3. देशभित्र embedded radical नेटवर्क

कश्मीर, कुछ शहरी क्षेत्र, ऑनलाइन इकोसिस्टम।

4. Lethal Regeneration Problem

Hezbollah स्थिर ढाँचा हो; LeT/JeM तरल—सजिलै पुनःउत्पादित हुन्छन्।

5. संघीय ढाँचा

NCTC वर्षौँदेखि थन्किएको।

---

VIII. Mossad जस्तै रणनीति भारतलाइ किन कठिन?

इजरायलकै रणनीति:

• २० वर्षे HUMINT

• supply-chain sabotage (pager विस्फोट)

• नेतृत्व–वध (decapitation strikes)

• अवरोधहीन हवाई प्रहार

भारतले आंशिक रूपमा अपनाउन थालेको छ।
तर:

• लोकतान्त्रिक सीमा

• व्यापक जनसंख्या

• जातीय–धार्मिक संवेदनशीलता

• आन्तरिक राजनीति

यसलाई जटिल बनाउँछन्।

तर भारत अबः

• विदेशमा covert ops

• tech–surveillance

• terror–financing dismantling

• precision-strikes

मार्फत शक्तिशाली हुँदैछ।

---

IX. अगाडिको बाटो

भारतलाई आवश्यक छ—

• AI–संचालित SIGINT + HUMINT

• Mossad–स्तरको गहिरो घुसपैठ

• राष्ट्रिय स्तरको एकीकृत CT कमाण्ड

• ठूलो स्तरको deradicalisation

• समुद्री–CT सिद्धान्त

• निरन्तर कूटनीतिक दबाब

---

X. निष्कर्ष: मजबुत तर अझै अधूरो युद्ध

२०२५ सम्म भारतको CT प्रणाली ऐतिहासिक रूपमा सबैभन्दा सुदृढ, प्रविधि–प्रेरित, विश्वसामाजिक तथा आक्रामक रूपमा विकसित भइसकेको छ।
तर आतंकवाद त्यस्तो संकट होइन जसलाई पूर्णतया समाप्त गरिन्छ—यसलाई नियन्त्रित, संयमित, र निरन्तर निगरानी गर्नुपर्छ।

भारतीय दर्शनले सुन्दर रूपले सम्झाउँछ—

राक्षसलाई चिन्ने भन्दा कठिन छ—उसका हरेक टाउको काट्दा आफैं राक्षस नबनि ठहरिनु।

भारत यही सन्तुलनमा हिँडिरहेको छ—सुरक्षा र स्वतन्त्रता, प्रतिशोध र संयम, युद्ध र कूटनीतिबीच।

---