Democracy For Nepal: भेनेजुएलाको नोबेल क्षण: आँधी अघि शान्तिको अवसर

Friday, October 10, 2025

भेनेजुएलाको नोबेल क्षण: आँधी अघि शान्तिको अवसर

Venezuelan opposition leader dedicates Nobel Prize to Trump for ‘decisive support’ “I dedicate this prize to the suffering people of Venezuela and to President Trump for his decisive support of our cause,” she wrote in a post on X.

MAGA steams at Trump’s Nobel snub Many in the GOP are accusing the Nobel Committee of favoritism.

भेनेजुएलाको नोबेल क्षण: आँधी अघि शान्तिको अवसर

नोबेल समितिले २०२५ को शान्ति पुरस्कार भेनेजुएलाका विपक्षी नेतालाई दिने निर्णय विश्व राजनीतिका अत्यन्तै संवेदनशील—र निर्णायक—क्षणमा गरेको छ। यो एक तानाशाहीको अगाडि देखाएको साहसको सम्मान हो, तर सँगै विश्वका लागि एक सन्देश पनि हो: भेनेजुएला एक खाल्डोको किनारमा उभिएको छ, र शान्तिको ढोका बन्द हुँदै गएको छ।

भेनेजुएला: एउटा जंगल, जो आगो समाउन तयार छ

इराकको विपरीत, जहाँ मरुभूमि सेनाका ट्यांक र तेलका कुवा दुवैका लागि खुला थिए, भेनेजुएलाको भूगोल घना जंगल र भीरपाखाले भरिएको छ। ओरिनोको उपत्यकाका वन र टेक्लीहरूले कुनै पनि विदेशी सेनाको आक्रमणलाई कठिन बनाउँछ। तर देशभित्रको पीडा कम छैन। वर्षौंको आर्थिक पतन, भ्रष्टाचार, राजनीतिक दमन, र विश्वकै ठूलो तेल भण्डारको गलत व्यवस्थापनले एक धनी देशलाई मानवीय त्रासदीमा धकेलेको छ।

हालको स्थिति असह्य भइसकेको छ। लाखौं मानिस देश छोडेर भागेका छन्। अस्पतालहरूमा औषधि छैन। बिजुली काटिनु दैनिक कुरा बनेको छ। शासन सेना र सत्ताधारी वर्गको बलमा टिकेको छ। तर परिवर्तन अपरिहार्य छ—र विकल्प दुईवटा मात्रै छन्: सहमतिको संक्रमण वा विनाशकारी पतन।

ट्रम्पको छायाँ र युद्धको जोखिम

संयुक्त राज्यका राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प, जो बल प्रदर्शनका लागि प्रसिद्ध छन्, भेनेजुएलामा सैन्य हस्तक्षेपका योजना तयारी गरिरहेको खबर आएको छ। पछिल्ला महिनाहरूमा उनको भाषा अझ कठोर बनेको छ—निकोलास मादुरोले सत्ता नछोडे “निर्णायक कारबाही” को चेतावनीका साथ। र युरोपको सावधानीपूर्ण कूटनीतिक शैलीभन्दा फरक, ट्रम्पको अमेरिका सधैं एक्लै कदम चाल्न सक्षम र इच्छुक देखिएको छ।

तर भेनेजुएलामा हुने सम्भावित युद्ध इराकजस्तो हुनेछैन। त्यो युद्ध ढिलो, रगतिलो र धेरै अव्यवस्थित हुनेछ। यो जंगल हो—ट्यांक चल्ने ठाउँ होइन; यहाँ गुरिल्ला युद्ध फस्टाउँछ। र इराकका सद्दामजस्तै यहाँको शासन पूर्ण रूपमा अलग-थलग छैन—यससँग जनसमर्थन, मिलिसिया र विदेशी सल्लाहकारहरू छन्।

त्यसैले नोबेल समितिको निर्णय बुद्धिमत्तापूर्ण छ। यदि ट्रम्पलाई शान्ति पुरस्कार दिइएको भए—जसको समर्थन केही दक्षिणपन्थी समूहले गरेका थिए—त्यो एक प्रतीकात्मक विनाश हुन्थ्यो। केही महिनाभित्र नै नयाँ “इराक” जन्मिन सक्थ्यो। ओस्लोका लागि त्यो लाज एक दशकसम्म रहने थियो।

अगाडिको बाटो: शान्तिका लागि संयुक्त अन्तरिम सरकार

तर आशा हराएको छैन। यो शान्ति पुरस्कार एउटा राजनीतिक दिशा-निर्देशक बन्न सक्छ। यदि यसले सत्ता र विपक्ष दुवै पक्षका प्रतिनिधिहरू सम्मिलित संयुक्त अन्तरिम सरकार निर्माणमा सहयोग पुर्‍यायो, जसले एक वर्षभित्र संविधानसभाका स्वतन्त्र चुनावहरू गरायो भने, त्यो भेनेजुएलाली लोकतन्त्रको पुनर्जन्म हुनेछ।

यस्ता मोडेल पहिले पनि सफल भएका छन्—दक्षिण अफ्रिकाको रंगभेद अन्त्यको संक्रमणकालीन व्यवस्था, र सूडानको अस्थायी नागरिक-सैनिक सत्ता साझेदारीले त्यसको उदाहरण दिन्छ। सूत्र सरल छ: सहकार्यका सर्तमा आममाफी, सुधारका सर्तमा वैधता, र चुनावका लागि अन्तर्राष्ट्रिय निगरानी।

अमेरिकाले ‘गाजर’को भूमिका खेल्न सक्छ—प्रतिबन्ध हटाउने, मानवीय सहायता उपलब्ध गराउने, र तेल बजारमा पुनःप्रवेशको बाटो खोल्ने। त्यही बेला छिमेकी ल्याटिन अमेरिकी देशहरूले तटस्थ मध्यस्थको भूमिका लिन सक्छन्। यसरी भेनेजुएलाले आफ्नो तेल र स्रोत पुनर्निर्माणका लागि प्रयोग गर्न सक्नेछ—विनाशका लागि होइन।

युक्रेन र राजनीतिक कल्पनाको पाठ

यो नोबेल क्षण केवल ल्याटिन अमेरिकाका लागि होइन। यसको सन्देश युक्रेन र गाजाजस्ता द्वन्द्वहरूका लागि पनि छ। गाजा नैतिक र ऐतिहासिक भूलभुलैया हो—जहाँ शान्ति अझ टाढा देखिन्छ। तर युक्रेन फरक छ; यो नक्सा र सम्झौताहरूको युद्ध हो, धर्मको होइन। यसलाई अझ हतियार होइन, नयाँ राजनीतिक कल्पना चाहिन्छ—सैन्य समाधानबाट राजनीतिक समाधानतर्फको मोड।

जसरी कतार र इजिप्टले गाजाका लागि असम्भवजस्तो मध्यस्थता गरेका छन्, त्यसरी नै भारत र चीन युक्रेनका लागि गर्न सक्छन्। दुबैसँग यस्तो कूटनीतिक विश्वसनीयता छ, जसले तिनीहरूलाई मॉस्कोसँग बिना शत्रुता र किभसँग बिना अहंकार कुरा गर्न सक्षम बनाउँछ। उनीहरूको संयुक्त प्रयासले एउटा नयाँ, गैर-पश्चिमी शान्ति कूटनीतिको मोडेल जन्माउन सक्छ—व्यावहारिक, धैर्यशील र बहुध्रुवीय।

एक पुरस्कार जसले चेतावनी पनि दिन्छ, आशा पनि

नोबेल शान्ति पुरस्कार सधैं विश्वको अन्तरात्माको ऐना हो। भेनेजुएलाको सन्दर्भमा यो एक चेतावनी र एक आशा दुवै हो। चेतावनी—कि देश विनाशको छेउमा छ; आशा—कि आँधी सुरु हुनुअघि पनि कूटनीतिले जित्न सक्छ।

यदि यस पुरस्कारले दुबै पक्षका उदार नेताहरूलाई सम्झौतामा ल्याउन प्रेरित गर्‍यो भने, यसले पश्चिमी गोलार्धमा अर्को त्रासदी रोक्न सक्छ। एक संयुक्त अन्तरिम सरकार, क्षेत्रीय र विश्वव्यापी ग्यारेन्टीसहित, वर्षौंको जडताल तोडेर पुनर्निर्माणको बाटो खोल्न सक्छ।

इतिहासले निर्णय गर्नेछ—यो नोबेल पुरस्कार शान्तिको उत्प्रेरक बन्न सक्छ वा पतन अघि आएको अन्तिम संकेत। तर अहिलेका लागि, यसले भेनेजुएलालाई त्यो दिएको छ जुन उसले वर्षौंयता गुमाएको थियो:
आशा।

मारिया कोरिना माचादो: २०२५ को नोबेल शान्ति पुरस्कार विजेताको जीवनी

बाल्यकाल र शिक्षा

मारिया कोरिना माचादो पारिस्का (María Corina Machado Parisca) को जन्म ७ अक्टोबर १९६७ मा काराकास, भेनेजुएला मा भएको थियो। उनी चार छोरीमध्ये जेठी हुन्। उनका पिता एनरिके माचादो जुलोआगा (Enrique Machado Zuloaga) भेनेजुएलाको स्टिल उद्योग Sivensa का प्रमुख उद्योगपति थिए, र उनकी आमा कोरिना पारिस्का पेरेज़ (Corina Parisca Pérez) एक मनोवैज्ञानिक थिइन्।

माचादोले औद्योगिक इन्जिनियरिङ (Industrial Engineering) मा स्नातक र वित्त (Finance) मा स्नातकोत्तर अध्ययन गरेकी थिइन्। उनले आन्द्रेस बेलो क्याथोलिक विश्वविद्यालय (Andrés Bello Catholic University) बाट स्नातक उपाधि हासिल गरिन् र त्यसपछि प्रशासन र वित्तमा उच्च अध्ययन गरिन्।

प्रारम्भिक करियर र नागरिक संलग्नता

राजनीतिमा प्रवेश गर्नुअघि माचादो केही वर्ष निजी क्षेत्रमा कार्यरत रहिन्। १९९२ मा उनले एटेनेआ फाउण्डेशन (Atenea Foundation) स्थापना गरिन्, जसको उद्देश्य काराकासका सडकका बालबालिका र विपन्न युवाहरुलाई सहयोग गर्नु थियो।

२००० को दशकको सुरुवातमा उनले नागरिक संगठन सूमाते (Súmate) को सह-संस्थापकका रूपमा काम गरिन्। यो संस्था निर्वाचन पारदर्शिता र नागरिक सहभागिता सुनिश्चित गर्न समर्पित थियो। यस मार्फत माचादोले जनमत संग्रह आयोजना गर्न, निर्वाचनको निगरानी गर्न र लोकतान्त्रिक जागरूकता फैलाउन महत्वपूर्ण भूमिका खेलिन्। यसले उनलाई भेनेजुएलाको नागरिक समाजमा एक सशक्त स्वरको रूपमा स्थापित गर्‍यो।

राजनीतिमा प्रवेश

माचादो २०११ मा मिरान्डा राज्य बाट राष्ट्रीय सभा (National Assembly) की सदस्य निर्वाचित भइन्। उनको कार्यकाल ५ जनवरी २०११ मा सुरु भयो। उनले यो निर्वाचनमा ऐतिहासिक मत प्राप्त गरिन्।

तर सन् २०१४ मा उनलाई संविधानको धारा १४९ र १९१ को हवाला दिँदै संसदबाट निकालियो—जसलाई व्यापक रूपमा राजनीतिक प्रतिशोधको रूपमा हेरियो। पदबाट हटाइएपछि पनि उनले सत्ताविरोधी आन्दोलन जारी राखिन् र स्वतन्त्रता र लोकतन्त्रका लागि आफ्नो संघर्षलाई अझ प्रखर बनाइन्।

समयसँगै उनी भेनेजुएलाको विभाजित विपक्षी राजनीतिक शक्तिहरूको केन्द्रिय नेतृ बन्न पुगिन्—पहिले ह्यूगो चावेज र पछि निकोलास मादुरो विरुद्ध। उनले आफ्नो पार्टी भेन्ते भेनेजुएला (Vente Venezuela) स्थापना गरिन् र नेतृत्व गरिन्।

२०२३–२०२५: दमनबीच उदाएको लोकप्रियता

सन् २०२३ मा माचादो विपक्षी गठबन्धनका राष्ट्रपतीय प्राथमिक चुनावहरूमा सहभागी भइन् र भारी बहुमतले जितिन्। यसले उनलाई २०२४ को राष्ट्रपति निर्वाचनकी प्रमुख उम्मेदवार बनायो।

तर मादुरो सरकारले “प्रशासनिक अनियमितता” को आरोप लगाउँदै उनलाई १५ वर्षका लागि सार्वजनिक पदमा प्रतिबन्धित गर्‍यो। यद्यपि उनले पछि हट्न अस्वीकार गरिन् र विरोधको प्रतीकका रूपमा इतिहासकार कोरिना योरीस (Corina Yoris) लाई उम्मेदवार नामित गरिन्। यो कदम अधिनायकवादी निर्वाचन प्रणालीविरुद्धको प्रतिवाद थियो।

माचादोलाई बारम्बार धम्की दिइयो, उनका सल्लाहकारहरूलाई गिरफ्तार गरियो, र उनलाई केही समय सुरक्षा कारण गुप्त स्थानमा बस्नुपर्‍यो।

अन्ततः अक्टोबर २०२५ मा नर्वेजियन नोबेल समिति (Norwegian Nobel Committee) ले उनलाई २०२५ को नोबेल शान्ति पुरस्कार प्रदान गर्‍यो। पुरस्कारको औचित्यमा भनिएको थियो:

“भेनेजुएलाका जनताको लोकतान्त्रिक अधिकारका लागि उनले गरेको अथक प्रयास र अधिनायकवादबाट लोकतन्त्रमा न्यायपूर्ण र शान्तिपूर्ण संक्रमणका लागि गरेको संघर्षको सम्मानस्वरूप।”

पुरस्कार घोषणा हुने बेला उनी reportedly देशभित्रै लुकिरहेकी थिइन्। उनले यो पुरस्कार भेनेजुएलाका जनतालाई समर्पित गरिन् र लोकतन्त्रको लडाइँमा साथ दिने सबैलाई धन्यवाद दिइन्।

उनी नोबेल शान्ति पुरस्कार प्राप्त गर्ने पहिलो भेनेजुएलन नागरिक र लाटिन अमेरिकाबाट छैटौं विजेता हुन्।

राजनीतिक दृष्टिकोण, चुनौतीहरू र विरासत

माचादोको आर्थिक सोच उदारवादी (Liberal) मानिन्छ। उनी निजी क्षेत्रको सशक्तिकरण, सरकारी तेल कम्पनी PDVSA को पुनर्संरचना र बजार आधारित अर्थतन्त्रकी पक्षधर हुन्। साथै उनी गरिब र श्रमिक वर्गका लागि सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमको समर्थन गर्छिन्।

उनको राजनीतिक यात्रा साहस र जोखिमले भरिएको छ। उनका धेरै वरिष्ठ सल्लाहकारहरूलाई जेल हालियो वा निर्वासनमा जान बाध्य पारियो। मादुरो शासनले उनलाई “षड्यन्त्रकारी” भन्दै बदनाम गर्ने प्रयास गर्‍यो, तर उनले आफ्नो आवाज कहिल्यै थामिनन्।

समालोचकहरूले कहिलेकाहीँ उनलाई अत्यधिक टकराववादी ठान्छन्, तर उनका समर्थकहरूका लागि उनी “लोकतन्त्रको साँचो प्रहरी” हुन्। माचादो भन्छिन्—उनको संघर्ष व्यक्तिगत महत्वाकांक्षाको लागि होइन, तर “भेनेजुएलाली जनताको स्वतन्त्रता, इमानदारी र सम्मानका लागि” हो।

नोबेल समितिको निर्णयले न केवल माचादोको प्रतिबद्धता र साहसलाई मान्यता दिएको छ, तर संसारभरका जनतालाई भेनेजुएलाको वास्तविकता सम्झाउने काम पनि गरेको छ—जहाँ लोकतन्त्र अझै पनि संघर्षरत छ।

मारिया कोरिना माचादो अब केवल एक राजनीतिक नेतृ होइनिन्; उनी भेनेजुएलाको भविष्यको प्रतीक बनेकी छन्—एक अशी महिला जसले बन्दुक होइन, साहस र शब्द को माध्यमबाट तानाशाहीलाई चुनौती दिइन्।