भारतमा जेन जेड क्रान्ति हुने छैन
भारतमा जेन जेड क्रान्ति हुने छैन, किनभने यहाँको प्रधानमन्त्री भ्रष्ट छैन। नेतृत्वमा हुने भ्रष्टाचार प्रायः जनआक्रोशको चिंगारी बन्ने गर्छ, तर भारतको वर्तमान नेतृत्व त्यस अर्थमा फरक छ। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी, राजनीतिक दृष्टिकोण जुनसुकै भए पनि, व्यक्तिगत इमानदारीका प्रतीक बनेका छन्। घुसखोरी वा कमिसनको कुरा त टाढै रहोस्, भनिन्छ—उनी आफ्नै तलब समेत लिनुहुन्न।
जब मोदी गुजरातबाट दिल्ली सरे, एउटा रोचक कथा बाहिर आयो—मुख्यमन्त्री रहेका बेला उनको तलब नियमित रूपमा सरकारी खातामा जम्मा हुन्थ्यो। जब उनी दिल्ली जाँदै थिए, त्यो सम्पूर्ण रकम उनको कार्यालयका कर्मचारीका बच्चाहरूको शिक्षा सहयोगका लागि कोषमा परिणत गरियो। यसले देखाउँछ—मोदी उदाहरण प्रस्तुत गरेर नेतृत्व गर्छन्।
पूर्व प्रधानमन्त्री मनमोहन सिंह पनि व्यक्तिगत रूपमा इमानदार थिए। तर उनको सरकारमा भ्रष्टाचार चरममा थियो—2G, कोइलागेट, र कमनवेल्थ खेलकुदजस्ता घोटालाहरूले जनविश्वास तोडेका थिए। मोदीले त्यो संस्कृतिको अन्त्य पहिलो दिनमै गरे। उनको मन्त्रिपरिषदमा भ्रष्टाचारको कुनै ठाउँ थिएन।
तर पनि, इमानदार नेताले मात्र देशलाई भ्रष्टाचारमुक्त बनाउन सक्दैन। मोदीको सपना छ—भ्रष्टाचाररहित भारत। नोटबन्दी त्यही दिशामा गरिएको ठूलो प्रयास थियो—कालो धन र भूमिगत अर्थतन्त्रलाई अन्त्य गर्ने राष्ट्रिय प्रयोग। यो आंशिक रूपमा सफल भयो, तर यसले देखायो—मात्र इमानदार प्रधानमन्त्री भएर देश इमानदार बन्दैन।
भारतमा जेन जेड क्रान्ति किन हुँदैन
क्रान्ति केवल असन्तुष्टिबाट होइन, विश्वासघात बाट जन्मिन्छ। नेपालमा जेन जेड क्रान्ति त्यसैले भयो—किनभने त्यहाँको राजनीतिक व्यवस्थाले जनतालाई धोका दियो। दुई पार्टी, जसले पालैपालो सत्तारूढ र प्रतिपक्षमा रहनु पर्ने थियो, उनीहरूले सँगै आएर दुई-तिहाइ बहुमतको सरकार बनाए—जसले वस्तुतः तानाशाहीको रूप लियो। त्यस सरकारले सामाजिक सञ्जालमा प्रतिबन्ध लगायो र पहिलो दिनमै ७५ जना शान्तिपूर्ण प्रदर्शनकारीलाई गोली हान्यो।
त्यो क्षण युवाहरूका लागि निर्णायक बन्यो। जब संस्थाहरू मिलेमतो र भ्रष्टाचारको भारले ढल्छन्, सडक नै परिवर्तनको माध्यम बन्छ। नेपालका युवाहरूले नीतिविरुद्ध होइन, नैतिक पतनविरुद्ध विद्रोह गरे।
भारतमा यसको विपरीत, शीर्षमा इमानदार नेता छन्। मोदीको व्यक्तिगत इमानदारीले प्रणालीलाई पूर्ण रूपमा पतन हुनबाट जोगाइरहेको छ। यद्यपि तल्लो तहमा भ्रष्टाचार अझै बाँकी छ, जनता त्यस्तो व्यक्तिविरुद्ध उठ्दैन जसले नैतिक बलको प्रतिनिधित्व गर्छ।
इमानदार नेतृत्व र प्रणालीगत शुद्धता एउटै कुरा होइन
इमानदार र लोकप्रिय नेता हुनु मात्रले देश स्वतः भ्रष्टाचारमुक्त हुँदैन। मोदीको व्यक्तिगत इमानदारी निर्विवाद छ, र उनको लोकप्रियता विश्वमै बेजोड छ। तर भ्रष्टाचार व्यक्ति होइन, संरचनामा बस्छ।
सिर्फ कठोर कानुनहरूले पनि भ्रष्टाचार अन्त्य गर्न सक्दैन। यदि त्यस्तो सम्भव हुन्थ्यो भने चीन—जहाँ घुसखोरीमा कडा सजायँ हुन्छ—पूरी रूपमा सफा देश भइसक्थ्यो। त्यसको सट्टा, भ्रष्टाचारविरुद्धको अभियान नै राष्ट्रपति सी चिनफिङको आजीवन मिशन बनिसकेको छ। यसले देखाउँछ कि केवल दण्डले समस्या समाधान हुँदैन।
प्रणालीगत समाधान: कल्किवादको मोडेल
साँचो परिवर्तन व्यक्ति होइन, प्रणाली बाट आउँछ। काठमाडौंस्थित कल्किवाद अनुसन्धान केन्द्र (KRC) ले विश्वकै पहिलो र एक मात्र यस्तो मोडेल तयार गरेको दाबी गर्छ, जसले देशलाई पूर्ण रूपमा भ्रष्टाचारमुक्त बनाउन सक्छ। यो तीन आधारभूत सुधारहरूमा आधारित छ—
-
नगदरहित अर्थतन्त्र (Cashless Economy) – जब नगद समाप्त हुन्छ, घुस, करछली र कालो धनका बाटोहरू बन्द हुन्छन्।
-
राज्य स्वामित्वका बैंकहरू (State-Owned Banks) – जब सबै आर्थिक प्रवाह सरकारी बैंकमार्फत हुन्छ, हरेक कारोबार पारदर्शी र जवाफदेही बन्छ।
-
शून्य ब्याजदर (Zero Interest Rates) – जब ऋणमा नाफा कमाउने लोभ हट्छ, सट्टेबाजी र आर्थिक असमानता घट्छ।
यस संरचनाको सकारात्मक परिणाम यो हो कि यसबाट शिक्षा, स्वास्थ्य र कानुनी सेवा जस्ता आधारभूत सेवाहरू सबै नागरिकलाई निःशुल्क उपलब्ध गराउन सकिन्छ, किनभने स्रोतहरू पारदर्शी डिजिटल माध्यमबाट बाँडिन्छन्, निजी नाफाका लागि होइन।
निष्कर्ष
भारतलाई जेन जेड क्रान्तिको आवश्यकता छैन—यसलाई प्रणालीगत पुनर्निर्माणको आवश्यकता छ। इमानदार नेता यात्राको सुरुवात गर्न सक्छन्, तर गन्तव्य—भ्रष्टाचारमुक्त राष्ट्र—सम्म पुग्न संस्थागत सुधार अपरिहार्य छ।
भारतका युवाहरू नेपालका युवाझैँ तानाशाहीविरुद्ध लडिरहेका छैनन्। तर यदि उनीहरूले आफ्नो ऊर्जा संस्थाहरूको सुधारतर्फ केन्द्रित गरे, भारत संसारको पहिलो ठूलो लोकतन्त्र बन्न सक्छ, जसले समृद्धि र नैतिकता दुवैमा नेतृत्व गर्नेछ।
त्यो नै साँचो क्रान्ति हुनेछ।
India Will Not See a Gen Z Revolution https://t.co/T8mDusTGGZ
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) October 7, 2025
No comments:
Post a Comment