हात ले भकुण्डो खेल्न चाहने का लागि राजनीतिक उपाय के?

अमरेश लाई काँग्रेस ले कारवाही गर्न मिल्दैन
मधेसी मोर्चा जाग्यो
दलित पछि अब थारु पनि जागे

मस्यौदा समिति का टाउके हरुले आफ्नो समिति को सीमा बाहिर गएर पुराना सबै सहमति उल्टाउनु, अंतरिम संविधान को उल्लंघन गर्नु, पार्टी अध्यक्ष हरु ले सर्वोच्च अदालत मान्दिन भन्नु ---- यी लोकतंत्र भएको देशमा हुने कुरा होइन। 

भने पछि यसको उपाय के त? यो भकुण्डो हात ले खेल्छु भनेर लिंडे ढिपी गर्ने रोगको निदान के त? भहाखे-आच्छु-itis को औषधि के त? औषधि संविधान सभा भित्रै छ, व्हिप नलाग्ने संविधान सभा भित्र छ, संविधान पास गर्दा एक एक बुंदा एक एक धारा पास गर्नुपर्ने प्रक्रिया मा औषधि छ। औषधि सर्वोच्च मा छ, शीतल निवास मा छ। 

तर यहाँ मैले संविधान सभा, सर्वोच्च र शीतल निवास को कुरा गरेको होइन। त्यो मैले पहिले नै पटक पटक गरिसकेको छु। यहाँ मैले राजनीतिक औषधि को कुरा गर्न खोजेको। 

भकुण्डो हात ले खेल्छु किनभने हाम्रो राज्य (state) मथिको एकाधिकार समाप्त हुन लागेको पीड़ा छ, देशमा समानता आउन लागेको पीड़ा छ भन्ने हरु लाई १८० बाट १८ मा झारेर देखाइदिने प्रशस्त राजनीतिक उपाय हरु छन। भकुण्डो हात ले खेल्नु राजनीतिक बेफ़ाइदा को कुरा हो ---- राजनीतिक बेफ़ाइदा को कुरा बनाई दिन सकिन्छ। 

व्हिप लाग्ने संसद भित्र पार्टी हरु तोड़फोड़ गर्न सकिन्छ भने यो त व्हिप नलाग्ने संविधान सभा हो। Polarization को प्रक्रिया शुरू भै सक्यो। तपाई को समुदाय लाई अर्को १०० वर्ष ठग्न चाहेका हरु सँग तपाइँ किन बसिरहने भनेर fishing expedition मा जाने बेला यही हो। 

हात ले भकुण्डो खेल्न चाहने का लागि राजनीतिक उपाय के? अहिले को संविधान सभा भित्र बाट नै काँग्रेस एमाले भन्दा ठुलो नया पार्टी बनाउन मिल्ने छ।

दुई तिहाइ पुग्न नदिएर मस्यौदा समिति लाई निस्तेज पार्न सकिन्छ। आफुले दुई तिहाई पुर्याएर अंतरिम संविधान र अहिले सम्म का सहमति बटुल्ने गर्न सकिन्छ। साधारण बहुमत ले निष्पक्ष निर्वाचन गारंटी गर्ने कानुन पास गर्न सकिन्छ। साधारण बहुमत ले नेपाल लाई multi party democracy of state funded parties बनाई दिन सकिन्छ। त्यसै लाई दुइ तिहाई ले संविधान मा नै राखिदिन सकिन्छ।

बाहुन हरुको समस्या के भन्दा उनी हरु लाई मधेसी-जनजाति-महिला कै वोट बटुलेर मधेसी-जनजाति-महिला लाई समानता नदिने संविधान कानुन ल्याउनु परेको अवस्था छ। अर्थात मधेसी-जनजाति-महिला को अनुमति बिना तिन लाई १०० वर्ष अंधकार मा राख्न नपाउने अवस्था छ। अनुमति दिने कि नदिने? 

राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको

धर्म निरपेक्षता र मानव अधिकार

राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको साईकल को पखेटा हुँदैन भनेको।  भनेको चरा जति सबै लाई समात, समातेर पखेटा काट भनेको होइन। राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको बाहुन हरु लाई समात, समातेर टुपी काट भनेको होइन। बाहुन ले इच्छा लागे जति टुपी पालने, टुपी बाक्लो पार्ने, टुपी कस्ने, टुपी ठाडो पार्ने।

नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य हुने कुरा, त्यो सकियो। कुनै दिन नेपालमा प्रति व्यक्ति आय २००० डॉलर पनि हुन जाला।

नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य हुनु नेपालमा रहेका ५०% हिन्दु का लागि पनि राम्रो हो। नेपाल बुद्धिस्ट राज्य घोषणा भै दियो भने? नेपाल मुस्लिम राज्य घोषणा भै दियो भने? नेपाल क्रिश्चियन भै दियो भने? नेपालमा ISIS पस्यो भने के हुन्छ हाल? त्यसै ले नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य भएको ले नेपालका ५०% हिन्दु ढुक्क हुने। नेपालमा ISIS पसेन भनेर ढुक्क हुने।

नेपाल हिन्दु राज्य हुनुपर्छ भनेर बीजेपी ले अथवा मोदी ले भनेको छैन, भन्ने कुरा आउँदैन। एउटा को बीजेपी को उद्दंड मान्छे ले नेपालमा आएर भन्दिएछ, नेपाल हिन्दु राज्य हुनुपर्छ। बीजेपी ले आधिकारिक बिज्ञप्ति नै निकाल्नु परेको: "त्यो हाम्रो पार्टी को आधिकारिक लाइन होइन।" भारत खुद धर्म निरपेक्ष राज्य हो। संसारका विकसित जति देश सब धर्म निरपेक्ष छन। संसारका विकसित जति देश अधिकांश संघीय पनि छन।  तर त्यो फरक टॉपिक पर्यो।

नेपाल हिन्दु राष्ट्र नै हुनुपर्छ जसले भन्छ उसले नेपाल को ५०% गैर हिन्दु लाई नस्वीकारेको नै हो। यो अधिकारको कुरा हो। बामे ले मैले सीके राउत को वाक स्वतंत्रता स्वीकारदिन भनेर हुन्छ? अधिकार मान्छे ले जन्मँदै आफु संग लिएर आएको हुन्छ। स्वीकारने नस्वीकारने हामी को?

दलित र आरक्षणबारे भ्रम र यथार्थ
‘एन्टी स्नेक भेनम’ को अभाव हुन नदेऊ
सभासद् नै भन्छन्, ‘नेताको निरीह दास भइयो’
बाबुरामले अब नयाँ पार्टी किन नबनाउने?
हिमालय होटलको भेलाले गरेको संकेत

एमाओवादीका नेता डा. बाबुराम भटराईलाई सधैँ अरुभन्दा फरक देखिन मन लाग्छ । ..... अडानका सन्दर्भमा एमालेको कुरै नगर्दा राम्रो हुन्छ । उपयुक्त एजेन्डा उठाउने र अनुपयुक्त रुपले छोड्ने परम्परालाई निरन्तरता दिँदै आफ्नै घोषणापत्रमा उल्लिखित प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्रीको एजेन्डालाई कसैले नउठाइदिए हुन्थ्यो भनेर उसले छिटोछिटो छोड्यो । ...... एमाओवादीभित्र बसेर यति धेरै दुःख उठाउनुभन्दा बाबुरामले नयाँ पार्टी बनाउनु उपयुक्त हुन्छ । एमाओवादीले अघि सारेका कतिपय मान्यतासँग उहाँका विचार मेल खाँदैनन् ...... हाराहारीमा रहेका कम्युनिस्टहरुलाई जिल्याउँदै कांग्रेसले नयाँ संविधानको पहिलो मस्यौदामा वीपी कोइरालाको नाम उल्लेख गर्नेबाहेक सम्पूर्ण रुपमा आफ्ना एजेन्डा हुलिसकेपछि अहिले बाबुराम भट्टराईहरुले महंगा होटलमा हैसियतबिनाका बुद्धिजीवी बोलाएर पानीमाथिको ओभानो हुन मिल्छ ? ...... बाबुराम भट्टराई स्वयम् राजनीतिक सम्वाद तथा सहमति समितिका सभापति हुनुहुन्छ । अहिलेको हिजडा शासकीय स्वरुप उहाँकै समितिबाट बैधानिक रुपमा पारित भएर अघि बढेको हो । त्यहाँ निर्णायक धक्का दिन नसक्ने, चारदलबीच १६ बुँदे सहमति हुँदा सहमति बनाउन नसक्ने अनि हिमालय होटलमा लोकराज बरालहरुलाई साक्षी राखेर ती विषय संविधानमा समावेश हुन्छन् ? ........ पार्टीभित्र सहमति नहुँदा नहुँदै, दाहालले नचाहँदा नचाहँदै पनि प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवार हुनमा पनि उहाँले यस्तै बजारिया सहयोग लिनुभएको थियो । अहिले पनि यस्तो जमघट देख्दा उहाँमाथि केही संकट आइपरेछ कि भनेर बुझ्नुपर्छ । ....... बाबुराम भट्टराईमा एमाओवादीको मुख्य नेतृत्वमा कसरी आउने भन्ने ठूलो चिन्ता छ । भारतमा अरविन्द केजरीवालको चर्चा चुलिएका बेला उहाँले पनि नेपालमा नयाँ शक्तिको छाटा ओढ्न थाल्नुभएको थियो । उहाँको मुख्य रुचि बुझेर पुष्पमकल दाहालले पार्टी नेतृत्वको उधारो आश्वासन दिएपछि भूकम्प नआउँदै त्यो बहस एकाएक गायव भएको थियो र उहाँ दाहालको प्रशंसामा जुट्नुभएको थियो । ....... पार्टीभित्रबाट निर्वाचन जितेर आफ्नो बलमा कुनै पनि हालतमा नेतृत्वमा पुग्दिँन भन्ने थाहा पाउनुभएका उहाँका लागि त्यसयताको समय त्यति पि्रय भएन । किनभने, दाहालले भनेजसरी पार्टीको नेतृत्व हस्तान्तरण हुने सम्भावना क्षीण हुँदै गएको छ । त्यसबाट बाबुराममा फेरि छटपटि सुरु भएको छ । ....... एमाओवादीभित्र बसेर यति धेरै दुःख उठाउनुभन्दा बाबुराम भटराईले नयाँ पार्टी बनाउनु उपयुक्त हुन्छ । एमाओवादीले अघि सारेका कतिपय मान्यतासँग उहाँका विचार मेल खाँदैनन् । मार्क्सवादको व्याख्यामै पनि उहाँ धेरै पर पुगेको देखिन्छ । यस्तो बेलामा त्यही पार्टीमा बसेर सिँगौरी खेल्दा न त्यो पार्टी उँभो लाग्छ, न त उहाँ नै । बरु, आफ्नो विचार, संगठन र नेतृत्वलाई संयोजन गरेर उहाँ जस्तो नेताले नयाँ पार्टी गठन गर्नु उपयुक्त हुन सक्छ । ..... सर्वत्र निराशा फैलिएको बेला कागताली परेर कहिलेकाहीँ त्यस्तो पार्टी विकल्प पनि बन्न सक्छ । एकपटक बाबुराम भटराईले त्यो प्रयोग किन नगर्ने ?

Are These Numbers Accurate?

सच्याउन नमिल्ने संविधान मस्यौदा

पढ़दिन भनेको संविधान मस्यौदा मैले पढ़े पनि र सच्याउने प्रयास पनि गरें, तर सच्याउँदा लागिरह्यो यो एउटा सच्याउन नमिल्ने संविधान मस्यौदा हो भनेर। यो च्यातेर फालेर नया लेख्नुपर्ने कागजात हो। यो जलाएर फाल्नु पर्ने कागजात हो। यस संविधान मस्यौदा ले संघीयता, समावेशीता, लोकतंत्र र मानव अधिकार को अपमान गरेको छ। त्यस अर्थमा यसले मधेसी क्रांति र २००६ अप्रिल क्रांतिको अपमान गरेको छ। गणतंत्र को अपमान गरेको छैन भनेर पनि कसरी भन्नु? शाह वंश त समाप्त भयो गयो फर्केर आउँदैन। तर त्यस को ठाउँमा गणतंत्र स्थापना गर्नु पर्ने ठाउँ मा एउटा नया political class लाई पहिला शाह वंश ले ओगटेर राखेको ठाउँमा स्थापित गर्न खोजेको छ। अर्को १०० वर्ष काँग्रेस, एमाले र एमाओवादी का बाहुन हरुको हातमा देश सुम्पने षड्यंत्र हो यो संविधान मस्यौदा। राणा हरुले १०४ वर्ष खाए। बाहुन हरु १०० वर्ष खान चाहन्छन्। त्यस अर्थमा यस संविधान मस्यौदा ले मधेसी क्रांति र २००६ अप्रिल क्रांति मात्र होइन २००७ साल को क्रांति सुद्धा लाई उल्टाउने दुस्साहस गरेको छ। देशलाई फेरि अंधकार मा लाने प्रयास हो यो। तर यो प्रयास असफल हुनेछ। मधेसी क्रांति र २००६ अप्रिल क्रांति को रक्षा का लागि संविधान सभा छ, त्यसै संविधान सभा मा यस संविधान मस्यौदा ले दुई तिहाई पुर्याउन सक्दैन। केही गरी त्यहाँ बाट उम्किन भ्याएछ भने सर्वोच्च अदालत छ। अंतरिम संविधान सँग जुध्यो भनेर यस कागजको खोस्टा लाई जस कसैले सर्वोच्च अदालतमा चुनौती दिन सक्छ। संविधान सभा ले पास गरे पनि जारी गर्ने नगर्ने राष्ट्रपति ले हो। राष्ट्रपति को सही बिना अर्को संविधान जारी हुन सक्दैन। र मधेसी क्रांति र २००६ अप्रिल क्रांति ले शीतल निवास मा राखेको यो राष्ट्रपति लाई अंतरिम संविधान को रक्षा को लागि हो। अंतरिम संविधान सँग बाझ्ने संविधान जारी गर्ने अधिकार यो राष्ट्रपति लाई छैन। यो राष्ट्रपति शीतल निवास सजाउन राखिएको फर्निचर होइन। विगत ६५ साल को इतिहास ले देखाउँछ यो मुलुक मा लोकतंत्र जनकपुर नगरी को देन हो उपहार हो भनेर। त्यस लोकतंत्र को रक्षा का लागि जनकपुर नगरी ले जनकपुर को एक जना सपुत लाई शीतल निवासमा राखेको। बरु तेस्रो संविधान सभा मा जनुपर्यो भने जाने तर यो संविधान मस्यौदा कुनै हालत मा स्वीकार नगर्ने। तेस्रो संविधान सभा को चुनाव नगरेर ५-१० अरब बचाएर देश लाई १०० खरब को घाटा छ। यो एउटा hopeless संविधान मस्यौदा हो। यो संविधान मस्यौदा बाहुन हरुले कलम को बलमा गर्न चाहेको कु नै हो। लोकतंत्र, मानव अधिकार, संघीयता, समावेशीता र गणतंत्र अपहरण गर्ने प्रयास नै हो। यो संविधान मस्यौदा प्रतिक्रांति को प्रयास हो। कलम को स्याही को बलमा प्रतिक्रांति को प्रयास गरिएको छ। कति संविधान मा नलेखि नहुने कुरा छुटाएका छन भने कति पार्टी मेनिफेस्टो मा हुनुपर्ने कुरा, अथवा देशको कानुन मा हुनुपर्ने कुरा संविधान भित्र कोच्ने प्रयास गरेका छन। राणा शासन, शाह शासन पछि बाहुन शासन लाद्ने यो प्रयास: बाहुन हरुको wet dreams.

संविधान मस्यौदा सच्याउने मेरो प्रयास
कंस सिटौला को संविधान मस्यौदा
नेपालको संविधान र ज्यामिति
प्रत्यक्ष निर्वाचित वडा अध्यक्ष छैन मस्यौदा मा
प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधान मंत्री, अप्रत्यक्ष निर्वाचित राष्ट्रपति
४३ लाख नागरिकता पत्र वंचित मधेसी
साईकल चढेर चन्द्रमा पुग्न सकिँदैन
खस हरुको पहिचान को शब्द ले सारा देश को नाम
प्रदेश को आत्म निर्णय को अधिकार के हो त्यसले राष्ट्रिय एकता कसरी सबल बनाउँछ?
राजनीतिक पार्टी ले पार्टी चलाउन सरकार बाट पैसा पाउने
नेपाल भारत बीचको बोर्डर अप्राकृतिक हो
आरजु राणा देउवा र संविधान मस्यौदा र महिला अधिकार
काँग्रेसले वोट माग्दा यसरी मागेको
वंशज/अंगीकृत वाला फर्स्ट क्लास सिटीजन, सेकंड क्लास सिटीजन वाला सिस्टम
एक तिहाई महिला लाई आरक्षित निर्वाचन क्षेत्र
मधेसी किल्ला
भारत देश होइन महादेश हो
बामदेव पागल भएको हो?
यी चार पार्टी एकीकरण गर्ने हो
जनता लाई १५ दिन मात्र दिनु को के अर्थ?
जनजाति प्रधान सेनापति
नेपाली काँग्रेस मा राणा शासन
पहिलो संविधान सभा तुहाएको प्रचण्डले हो
लोकतंत्र, संघीयता र आर्थिक क्रान्ति
नागरिकता बारे हुनु पर्ने
मस्यौदा मा सबै भन्दा उटपट्याङ्ग कुरो
मधेसी र चुरिया

नागरिकता एक किसिमको मात्र हुन सक्छ

वंशज र अंगीकृत भनेको के? A Class Citizenship, B Class Citizenship? जो नागरिक हो त्यो नागरिक हो --- कुरा सकियो। दुई तहको नागरिकता मानव अधिकार सँग बाझ्ने कुरा हो र २००६ को अप्रिल क्रान्ति को अपमान हो। पंचायती विनास क्षेत्र र अंचल गायब भए जस्तै अब यो वंशज र अंगीकृत वाला नौटंकी पनि पुर्ण रुपले गायव गर्नु पर्छ। कि मधेसीले समानता पाउँछ कि देश टुट्छ .

त्यो त भयो कानुनी कुरा ---- अब ground reality को कुरा गरौं। जुन देश संसार कै सबै भन्दा कंगाल देश हो ----- जुन देश बाट दैनिक २,००० मानिस विदेश उड्छन काम का लागि ---- जुन देश को जनसंख्या तीन करोड़ मध्ये एक करोड़ मान्छे भारतमा गएर बसेको छ जीविकोपार्जन का लागि ---- जुन देश फॉरेन ऐड मा चलेको देश ---- भारत माथि २००% निर्भर देश ------- त्यस देशले लौ न लौ मेक्सिको बाट अमेरिका छिरे जस्तै भारत बाट मानिस नेपाल छिर्न लागे भन्ने सोंच का साथ नागरिकता कानुन लेख्न चाहनु कहाँ सम्म तार्किक कुरा हो?

नागरिकता बारे हुनु पर्ने
भारतको बुहारी अथवा जवाईं नभएको एउटा मधेसी परिवार छैन

नेपाल र भारत बीचको खुला सीमाना को इतिहास के हो? के हो भन्दा खेरी, we are one people on both sides of the border ------ मधेस मा मात्र होइन दार्चुला/धारचुला मा पनि त्यही हो, इलाम मा पनि त्यही हो। त्यो धरातलीय यथार्थ बाट सोंच विचार थाल्ने। होइन भने देश टुट्छ, १० वर्ष पछि होइन अहिले टुट्छ।

नागरिकता मस्यौदा ल्याउने माधरचोद हरु
राम सीता को विवाह र नेपालमा नागरिकता को सवाल
द्वैध नागरिकता को सवाल
NRN लाई दोस्रो दर्जाको नागरिकता
नागरिकता र जातीयता: बर्मा, असम र मधेस
को हुन ती ४३ लाख नागरिकता पत्र बिनाका मधेसी?
दोहोरो नागरिकता

नागरिकता किन र कसरी? by भीम रावल

वास्तविक नेपालीले सजिलै नेपालको नागरिकता पाउनुपर्छ र विदेशीले सहजै नागरिकता पाउनुहुन्न भन्ने धारणा कुनै पनि देशभक्त नेपालीमा हुनु स्वाभाविक हो। ...... नेपालमा नागरिकतासम्बन्धी कानुन ६० वर्षअघि मात्र सुरु भएको हो। ....... नेपालले वंशज, जन्म र अंगीकरण तीनै आधारमा नागरिकता दिने नीति लिएको छ। तर सबै देशमा यस्तो व्यवस्था छैन। कतिपय देशले वंशज वा रगतको नाता र कतिपय देशले जन्म वा भूमिको अधिकारको आधारमा नागरिकता दिने गरेका छन्। बाबुबाट मात्र नागरिकता दिने र बाबु–आमा दुवै नागरिक नभएसम्म बालबालिकाले नागरिकता नै नपाउने व्यवस्था भएको देश (भुटान) पनि देखिन्छ। ........ जन्मको आधारमा नागरिकता दिने सिद्धान्त अमेरिकी महादेशमा छ। ..... आफ्नो देशका पुरुषसँग विवाह गर्ने विदेशी महिलाले नागरिकता पाउने व्यवस्था संसारका झन्डै चार दर्जन देशमा छ। दुई दर्जनभन्दा बढी देशले आफ्नो देशकी महिलासँग विवाह गर्ने विदेशी पुरुषलाई अंगिकृत नागरिकता दिने व्यवस्था गरेको पाइन्छ। यस्तो व्यवस्था गर्ने देशले त्यस्ता विदेशी पुरुषले दुईदेखि पाँच वर्ष देशमा बसोबास गरेको हुनुपर्ने सर्त पनि राखेको पाइन्छ। छिमेकी चीनको कुरा गर्दा विदेशी पति/पत्नी नियमित वासिन्दा हुुनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ। दक्षिण एसियाका श्रीलंकाले १ वर्ष, बंगलादेशले दुई वर्ष, भारतले ७ वर्ष बसोबासको मापदण्ड निर्धारित गरेको छ। अमेरिका र क्यानाडाजस्ता देशहरूले पनि ३ वर्ष बसोबासको अवधि निर्धारण गरेका छन्। सिंगापुरले २ वर्ष र लिथुआनियाले ७ वर्ष निर्धारण गरेका छन्। ....... नेपालमा हालसम्म विदेशी महिलाले विवाह गरेर आउनासाथ नागरिकता प्राप्त गर्ने व्यवस्था रहेको छ। माथि उल्लेख गरिएका आर्थिक रूपले समृद्ध, राजनीतिक रूपले सुदृढ तथा सामरिक रूपले सुरक्षित देशहरूले समेत वैवाहिक आधारमा नागरिकता दिनुपर्दा समयावधि तोकेका छन् भने नेपालजस्तो आर्थिक रूपमा कमजोर, सामाजिक रूपमा समस्याग्रस्त र सामरिक रूपमा दुर्बल देशले कुनै सर्तबिना विदेशीलाई नागरिकता बाँड्नुपर्छ भन्ने मान्यता कसरी औचित्यपूर्ण हुनसक्छ? ...... नेपाल कुनै पनि व्यक्ति राज्यविहीन हुनुहुँदैन भन्ने मान्यतामा उभिएको छ। ..... कतिपय देशले दोहोरो नागरिकता मानेका पनि छन्। तर दक्षिण एसियामा नेपाल तथा यसका दुबै छिमेकी भारत र चीनले दोहोरो नागरिकताको प्रणालीलाई स्वीकार गरेका छैनन्। ..... अहिलेसम्म उठाइने गरिएका विषयहरू हुन्– नागरिकता आमा वा बाबु दुबैको नामबाट पाउने वा नपाउने, मातृत्व र पितृत्वको ठेगान नभएको व्यक्तिले वंशजको आधारमा नागरिकता पाउने वा नपाउने, बाबुको ठेगान नभएको अवस्थामा आमाको नामबाट वंशजको आधारमा नागरिकता पाउने कि नपाउने, विदेशी नागरिकसंँग विवाह गर्ने नेपाली नागरिकका सन्तानले नागरिकता पाउने कि नपाउने र कस्तो नागरिकता पाउने। ......... नेपाली नागरिकसंँग विवाह गर्ने विदेशी नागरिक (महिला र पुरुष दुबैका लागि) का लागि समान व्यवस्था गर्न सबै दल वा सम्बन्धित समुदाय तयार हुने कि नहुने? नेपाली नागरिकसँंग विवाह गर्ने विदेशी नागरिकले तोकिएको समयमा विदेशी नागरिकता त्यागेको प्रमाण पेस गर्न तयार हुने कि नहुने? विदेशी नागरिकसँंग विवाह गर्ने नेपाली नागरिकले विवाह गर्दाका बखत कुन देशमा बसोबास गर्ने हो वा कुन देशको नागरिकता लिने हो भन्ने कुरा स्पष्ट गर्न तयार हुने कि नहुने? राष्ट्रिय परिचयपत्रको व्यवस्था अन्तर्गत विदेशीहरूले समेत अनिवार्य रूपमा परिचयपत्र लिने व्यवस्था गर्ने कि नगर्ने? संवैधनिक अंगका पदमा जान वंशको आधारमा तथा सबै राजनीतिक रूपमा निर्वाचित हुनुपर्ने निकाय, संवैधानिक अंग र सुरक्षा निकायमा निश्चित समयावधि पुरा नगरी उम्मेदवार हुन वा नियुक्ति हुन नपाइने व्यवस्था गर्ने कि नगर्ने? विदेशीहरूले नेपालमा काम गर्नुपर्दा श्रम अनुमतिपत्र लिनुपर्ने व्यवस्थाका लागि तयार हुने कि नहुने? ............ अंगिकृत नागरिकताका सम्बन्धमा धारा १३ को (१) मा नेपाली महिलासँंग विवाह गर्ने विदेशी पुरुषले नेपाली नागकिता लिन चाहेमा १५ वर्ष नेपालमा स्थायी बसोबास गरेको हुनुपर्ने व्यवस्था छ र उपधारा (२) मा नेपाली नागरिकसंँग विवाह गर्ने महिलाले विदेशको नागरिकता परित्याग गर्ने कारबाही चलाएपछि नेपालको अंगिकृत नागरिकता पाउने व्यवस्था छ। उपधारा (३) मा विदेशी नागरिकसंँग विवाह भएको नेपाली नागरिकबाट जन्म भई नेपालमा स्थायी बसोबास गरेको व्यक्तिले विदेशी नागरिकता नलिएको स्वयं घोषणा गरेमा त्यस्तो व्यक्तिले समेत नेपाली नागरिकता पाउने लचिलो व्यवस्था छ। उपधारा (४) मा नेपालको आर्थिक र सामाजिक उन्नतिमा योगदान पुर्‍याउने विदेशीलाई केही सर्तको आधारमा नेपालको अंगिकृत नागरिकता दिन सकिने व्यवस्था छ। धारा १५ मा आमा वा बाबुको वंशको आधारमा लैङ्गिक पहिचानसहितको नागरिकता दिने व्यवस्था छ। धारा १९ मा गैरआवासीय नेपालीहरूलाई आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक अधिकारहरूको उपभोग गर्न पाउनेगरी गैरआवासीय नेपाली नागरिकता दिन सकिने व्यवस्था रहेको छ। यसरी मस्यौदा संविधानले नेपालको अन्तरिम संविधानको भन्दा नागरिकतासम्बन्धी अझ विस्तृत र लचिलो व्यवस्था गरेको छ। ....... नेपाली नागरिकका सन्तानले आमा वा बाबुका नामबाट नागरिकता प्राप्त गर्न सक्नेमा कुनै द्विविधा छैन। बाबु वा आमामध्ये कुनै एक विदेशी रहेछ भने सन्तानले वंशजको आधारमा नागरिकता पाउने वा अंगिकृत पाउने भन्ने कुरामात्र हो। अंगिकृत पाउनेमा कुनै विवाद रहेन। सन्तान जन्मदा र त्यसपछिको अवस्थामा आमाबाबु नेपालमै स्थायी बसोबास गरिरहेको भए निजका सन्तान बालिग भई नागरिकता प्राप्त गर्ने उमेरमा पुग्दा विदेशी नागरिक रहेको बाबु वा आमाले नेपालको अंगिकृत नागरिकता पाइसक्ने स्थिति हुन्छ। यसरी नागरिकता पाइसकेको विदेशी आमा वा बाबु भएको सन्तानले समेत वंशजको आधारमा नागरिकता पाउने व्यवस्था मस्यौदा संविधानमा गरिएको छ। यस्तो व्यवस्था हुँदाहुँदै आमा वा बाबुका नामबाट सन्तानले नागरिकता नपाउने भए भनी हल्ला मच्चाउनुको तात्पर्य के होला? विदेशी नागरिकसँंग विवाह गर्ने नेपाली नागरिक विवाह भएको विदेशी नागरिककै देशमा बस्ने र त्यही जन्मिएको सन्तानलाई नेपालमा वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकता दिनुपर्छ भन्ने कोणबाट कसैले तर्क गरेको हो भने त्यो कुरा कुनै पनि दृष्टिबाट उचित हुनसक्दैन। ........ नेपाली नागरिकसंँग विवाह गर्ने विदेशी महिला र पुरुष दुबैले समानताको आाधारमा अंगिकृत नागरिकता पाउनुपर्छ भन्ने तर्क गर्ने हो भने नेपालीसंँग विवाह गर्ने विदेशी महिलाले पनि तुरुन्त नागरिकता नपाउने र निश्चित समयावधि (उदाहरणका लागि ७ वर्ष) पर्खिनुपर्ने कुरा मान्नुपर्‍यो। समानताको तर्क गर्नेहरू त्यसो गर्न तयार छन्? अन्तर्राष्ट्रिय कानुन र प्रचलनका कुरा गरेर वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकता विदेशीका लागि खुला राखिनुपर्छ भन्नेहरूले के नेपालको सिमाना र आप्रवासनसम्बन्धी व्यवस्था पनि अन्तर्राष्ट्रिय कानुन र प्रचलनअनुसार हुनुपर्छ भन्ने कुराको समर्थनमा तर्क गर्ने नैतिक साहस देखाउन सक्छन्? अन्तर्राष्ट्रिय कानुन र प्रचलन एउटा कुरामा लागू हुने अर्को कुरामा लागू नहुने हुनसक्छ र? भारत र अमेरिकाजस्ता शक्तिशाली देशहरूले समेत आफ्नो देशभित्र नजन्मेको व्यक्तिले राज्यका सर्वोच्च तहको पदमा जान नसक्ने कुरा गर्छन् भने नेपालले त्यस्तो पद र देशको राजनीति विदेशीहरूका लागि खुला राख्नुपर्छ भन्ने तर्क के उचित हुन्छ? नेपालको राजनीतिमा विदेशी हस्तक्षेप हुने गरेको भन्ने आमचर्चाका बीचमा नागरिकताजस्तो देशको दीर्घकालीन हित र अस्तित्वको विषयलाई नेपालको हित कसरी हुन्छ भन्ने आधारमा छलफलमा ल्याउनुभन्दा विदेशीलाई छिटो, त्यो पनि वंशजको आधारमा, नागरिकता कसरी दिन सकिन्छ भन्ने चिन्ताका साथ कतिपयले बहस चलाउनु खोज्नु विडम्बना नै हो। ....... संविधान देशको स्वाभिमान, स्वाधीनता, स्वतन्त्रता, एकता, समृद्धि, हित तथा जनताका अधिकारको सुनिश्चितता र सुरक्षाका लागि हो। यस्ता कुराहरू नै खतरामा पर्ने कुनै पनि प्रावधान संविधानमा राख्न मिल्दैन, राखिनु हुन्न। ....... नेपालको भारतसँंग तीनतिर सिमाना खुला रहेको, कुनै अन्तर्राष्ट्रिय कानुन लागू नरहेको, भारतका विभिन्न भागहरूमा नेपालीभाषीहरूको समेत उल्लेखनीय जनसंख्या रहेको, भारत बाहेकका दक्षिण एसियाली देशहरूबाट समेत मानिसहरू अनधिकृत रूपमा नेपाल आउने गरेका, भुटानबाट ठूलो संख्यामा शरणार्थीहरूसमेत आएका, चीनको तिब्बतबाट निरन्तर अनधिकृत रूपमा मानिसहरू नेपाल प्रवेश गर्ने गरेका र केही समययता अफ्रिकी देशहरूबाट समेत मानिसहरू नेपाल प्रवेश गर्न थालेको कुराले नेपालको जनसांख्यिक अवस्थालाई झनै संवेदनशील बनाएको छ। यस्तो अवस्थामा वास्तविक नेपालीहरूको रोजगारी लगायत सुरक्षाको विषयमा संवेदनशील नहुने हो भने देशभक्ति भन्ने कुरा केवल खोक्रो गन्थन बन्न जान्छ।

भीम रावललाई खुलापत्र : नागरिकतामा अंकुश लगाउने कि सिमानामा ?

तपाईंले बुबा वा आमामध्ये एक जना विदेशी भए पनि वंशजको आधारमा नेपाली नागरिकता पाउन सक्ने भनी मस्यौदाले व्यवस्था गरेको कुरा उल्लेख गर्नुभएको छ । तर त्यसका लागि मस्यौदाको धारा १२(१ख) एक पटक पल्टाएर अनि जुधाएर पढ्न नभुल्नु होला । त्यसमा यहाँहरुले राख्नुभएको प्रावधान हो, त्यस अधिकार प्राप्तिका लागि बच्चा नेपालमै जन्मेको हुनुपर्ने अंकुश छ । यहाँहरुले यस्तो अंकुशे प्रावधान राख्दा मधेशमा सिमावारिपारिको गहिरो सम्बन्धलाई किन भुल्नुभयो ? ......... रगतको आधारमा बच्चा जहाँ जन्मे पनि र जहाँसुकै अस्थायी बसोवास गरेको भए पनि वंशजको नागरिकता दिइने अहिलेसम्मको प्रचलनलाई तपाईंहरुले हटाउने अधिकार कहाँबाट पाउनुभयो ? ....... मधेशमा खास गरेर माइतीमै पहिलो बच्चा जन्माउने चलन छ, यसलाई बेवास्ता गर्न मिल्छ ? फेरि कोही त भारतलगायत विदेशमा काम गरिरहेको अवस्थामा पनि बच्चा जन्मिन सक्छ, होइन र ? भनेपछि अब छिमेकी देशका मामाघर वा देशबाहिर जहासुकै जन्म हुँदा पनि ऊचाहिँ अंगीकृत नागरिक हुने भयो, हैन त संविधान निर्माताज्यू ? .......

रगतलाई वा माटोलाई एउटा आधार मानिसकेपछि रगतमा माटो मिसाउनुको कारण के हो ? यसको पछाडि रहेको तर्क के हो ?

......... यसरी नागरिकतासम्बन्धी प्रावधानहरु एक आपसमा बाझिने र भोलि व्याख्या गर्न नसकिनेगरी किन लेख्नुभयो ? ....... सिडियो साहेबहरुलाई नागरिकता नबेच्न भन्नुस्, तर आफ्नै देशका नागरिकलाई अनागरिक बनाउने बर्लिनको पर्खाल नठड्याउनुस । आफ्नो मानसिक डरकै कारण आफ्नै देशका नागरिकलाई दण्डित गर्ने र राज्यविहीन बनाउने नागरिकताका प्रावधानहरु नलेख्नुस्, जसले मधेशी समुदायको सीमापारिसँग रहेको रोटीबेटीको सम्बन्ध समाप्त गरुन् । ....... आजको २१ औँ शताब्दीमा पनि नेपाली राष्ट्रियताको सङ्कुचित परिभाषा गर्न मिल्छ ? त्यस्तै सङ्कुचित परिभाषाका आधारमा महिलाहरुका अधिकार कुण्ठित गर्न पाइन्छ ? अब पनि आफ्नै छोरीहरूलाई विदेशीसँग विवाह नगर, विवाह गरे पनि बच्चा जन्माउने (डेलिभरी) काम नेपालमै गर, नत्र तिम्रा सन्तानहरू अंगीकृत नागरिक हुन्छन्, कुनै ठूला पदमा जान पाउँदैनन् भन्नु युग सुहाउँदो कुरा हो र रावलजी ? ........ हात्तीलाई कुट्ने निहुँमा सारा जङ्गलका जनावरलाई दण्डित गरेझैं सिमापारि विवाह गर्ने सबै मधेशीलाई दण्डित गर्न खोज्नु कत्तिको जायज हो ? ....... भारतमा विवाह गर्ने समुदायमा मधेशीहरूको सङ्ख्या बढी होला, तर यहाँका शाह, राणासँगै बाहुन क्षेत्रीहरूको पनि विवाह भारतमा हुने गरेको छ, जसले ती समुदायका र उनीहरुले बिहेबारी गर्ने महिलाहरुको नागरिक हैसियतलाई खसाउँछ । अब त युरोप, अमेरिका र अस्ट्रेलियामा बसोबास गर्ने पहाडी समुदायका युवतीहरूबाट जन्मिएका आफ्ना सन्तानहरु पनि नेपालमा तेस्रो दर्जाको नागरिक भएर बस्नुपर्ने हुन्छ । ........ धारा १९ ले नेपाली मूलको गैरआवासीय नागरिकलाई आर्थिक, सामाजिक र सांस्कृतिक अधिकारको उपभोग गर्न नपाउनेगरी गैरआवासीय नेपाली नागरिकता प्रदान गर्न सकिने प्रावधान राखेको छ । यो नेपाली मूल भनेको के हो, खस नेपाली भाषाभाषी नेपाली हुन् कि पहाडमा बस्ने नेपाली मूलका हुन्, यसको परिभाषा गरिदिनुस् न रावलजी ? भारतकै दार्जिलिङ, सिक्किम र आसाममा बस्ने गोरखालीलाई नेपाली मूल भन्न खोजेको हो कि ? हामी मधेशीहरु यो नेपाली मूलमा पर्छन् कि पर्दैनन्, त्यो पनि बताइदिनुस् त आदरणीय नेता भीम रावलजी ? ......

आफूलाई नेपालका शासक ठानेर लेख्ने क्रममा मस्यौदाका नागरिकतासम्बन्धी धाराहरु नागरिकता दिनेभन्दा पनि नदिने मानसिकताबाट बढी प्रेरित छन् ।

...... धारा २८२ मा “उपधारा (१) राष्ट्रपति, उपराष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, प्रधान न्यायाधीश, प्रतिनिधिसभाका सभामुख, राष्ट्रिय सभाका अध्यक्ष, प्रदेश प्रमुख, मुख्यमन्त्री, प्रदेशसभाको सभामुख र सुरक्षा निकायका प्रमुखको पदमा निर्वाचित, मनोनीत वा नियुक्ति हुन वंशजको आधारमा नेपालको नागरिकता प्राप्त गरेको हुनु पर्ने प्रावधान कत्तिको जायज छ ? .......

अब त पुरानै पितृसतात्मक राज्य र समाजको दुर्गन्ध आउने र पहाडी राष्ट्रवाद झल्किने नागरिकताका प्रावधानहरु नबनाउनुस् ।

..... नागरिकतासम्बन्धी यहाँका विचार र यहाँहरुले कोर्नुभएको मस्यौदा पढ्दा यसबारे सार्वजनिक बहसको जरुरत देखिएको छ । त्यसैले म तपाईंसँग यो विषयमा खुला बहस गर्न चाहन्छु । मेरो आग्रह छ, बहसमा सँगै बसौं, तपाईंका कुरा पनि राख्नुस् र हाम्रा कुरा पनि सुन्नुस् । यसले नागरिकता सम्बन्धमा संविधानका धारालाई परिमार्जन गर्न र देशलाई भावनात्मक रुपमा जोड्न सजिलो बनाउँछ कि ?

म त यो निष्कर्ष मा पुगेको छु कि वास्तविक समाधान यो पो हो कि: भारत देश होइन महादेश हो।


एमाले कार्यकर्ताले सुसाइट नोटमा लेखे भीम रावललाई कारबाही होस रावलको घरमा मोटरबाटो पुराउँदा घरबार बिहिन भएपछि आत्महत्या

सांसद बिकास कोषको रकमबाट रावलको घरसम्म मोटरबाटो पुराइएको हो । प्राविधिकहरुले मीनबहादुरको खेतबारी बचाएर लैजान नक्सा बनाएका थिए । सांसद बिकास कोषको ७ लाख र स्थानीय १ लाख ९७ हजार रकम मोटरबाटो निर्माणमा प्रयोग गरिएको छ । आफू एमाले कार्यकर्ता भएकाले भाइ मीनबहादुरको आरोप खप्न नसकेको नोटमा लेखेका छन । मीनबहादुरले दाजु जोगिसिंहलाई तैले मेरो खेतबारी खत्तम पारिदिइस भनेका थिए । जिल्ला प्रहरी कार्यालय अछाममा रहेको कडाराको सुसाइटनोटमा ‘‘जनताको बहुदलिय जनवाद जिन्दावाद, नेकपा एमाले जिन्दावाद । अछामका चोर नेतालाई पार्टीले कारबाही गर । ’’ समेत लेखिएको छ ।

विष्णु व्यक्ति को प्रश्न

यो विष्णु व्यक्ति को प्रश्न को जवाफ मधेसी नेता हरुले दिनु जरुरी छ। र यो मैले cynical भएर भनेको होइन। एउटा यो हो कि? (Draft Constitution Amendments By Dipendra Jha)

संविधानको मस्यौदामा मनोज गजुरेलको सुझाव
कुन मन्त्री बन्न कस्तो योग्यता ?

कृषि तथा वनमन्त्री
वनविज्ञानमा मास्टर्स तथा एग्रो इन्जिनियरिङमा पिएचडी गरेको, हलो जोत्ने अनुभव भएको, ट्रयाक्टर चलाउने लाइसेन्सप्राप्त, काठ व्यापारमा असंलग्न, धानमिलवाला आफन्त नभएको, स्वदेशी उत्पादनमात्र प्रयोग गर्ने, मोही पार्न जान्ने, घिउ बनाउने ज्ञान भएको, दिउँसै नमात्ने, महिला नसमात्नेजस्ता योग्यता भएको मानिसमात्र कृषि तथा वनमन्त्री हुन पाउनेछ । संयक व्यवहारसम्बन्धी नैतिक शिक्षाको कक्षा अनिवार्य लिएको हुनुपर्नेछ ।
सांसद्को योग्यता
कम्तीमा एसएलसी उत्तीर्ण गरेकाले पहिलो प्राथमिकत पाउनेछन् तर, पढाइमा पास अनि जीवनमा फेल भएकाले सभासद् हुन पाउनेछैनन् । घरकी नछोडेको, अर्की नजोडेको, चोरीको बात नलागेको, ऋण तिरेको, बाँकी नखाएको, डिभी नभरेको, पीआर नलिएको, पासपोर्ट नबेचेको, पत्नी कुटपिटको केस नभएको, पति चिथोरेको मुद्दा नचलेको, बाहिरभन्दा घरकाको, आफूभन्दा अर्काको काम गर्ने मानिस संसद्को सदस्य हुन पाउनेछ । माथिका योग्यताहरू सही छन् भन्ने कम्तीमा ५ हजार जनाको हस्ताक्षर निर्वाचन अधिकृतलाई प्रमाणस्वरूप पेश गरेपछि मात्र नोमिनेसन गर्न पाइने छ ।
नागरिकता हरण
सार्वजानिक स्थलमा होहल्ला गरे, गुण्डागर्दीमा संलग्न भए, झूटो बोले, अनैतिक कार्य गरे जो–कसैको पनि नागरिकता निलम्बन हुनेछ । निलम्बितको मोबाइल खोसी ६ महिनादेखि ५ वर्षसम्म दुर्गमको सुधारकेन्द्रमा पठाइनेछ । सुध्रिएकाको नागरिकता पुनर्वहाली गरिनेछ भने नसुध्रनेको हकमा अरबको गर्मीमा काममा पठाइनेछ र तलब सोझै नेपालको राष्ट्रिय कोषमा जम्मा हुने व्यवस्था गरिनेछ । हत्या, बलात्कार, अपहरण, भ्रष्टाचार, राष्ट्रघात एवं शत्रुसँग साँठगाँठ प्रमाणित भए नागरिकता र पासपोर्ट खोसी देश निकाला गरिनेछ र अर्को देशमा पनि पस्न पाउनेछैनन् ।

कसरी चलेको होला एमाओवादी अध्यक्ष प्रचण्डको गुजारा ?

आठ वर्षको हुँदासम्म जन्मगाउँमै निकै गरिबीमा मेरा दिन बिते । यतिन्जेलसम्म म स्कुल भर्ना भएको थिइनँ । कहिलेकाहीँ मामाहरूले मलाई स्कुल लैजानुहुन्थ्यो । हिँड्न, दौडन सक्ने भएपछि मैले घरमै काम गरेँ । बाख्रा चराउन जान्थेँ । जंगलमा गएर साना–साना बिटा दाउराका झिँजा ल्याउँथे । पछिल्लो सात र आठ वर्ष मैले खासगरी भैँसी चराएँ । फेरि पनि यो बीचमा मामाहरूले मलाई अक्षर चिनाउनुभयो । मेरो बुवा भारतको आसाम गुहाटीमा चौकिदारको नोकरी गर्नुहुन्थ्यो । बुवा घरमा कहिलेकाहीँ, अति नै छोटो समयका लागि घरमा आउनुहुन्थ्यो । सानोमा बुवालाई मैले राम्रोसँग चिनेको पनि थिइनँ । एक–दुई दिन सँगै रह्यो फेरि छुटेर वर्ष दिनपछि भेट्दा बिर्सी पनि हाल्थेँ । ........ बुवाको कमाइले कास्कीमा हाम्रो गुजारा चल्ने स्थिति भएन । त्यसैले बसाइँ सरेर हामी चितवन झर्यौँ । बसाइँ सर्दा म आठ वर्षको थिएँ । चितवनमा गएर पनि तुरुन्तै स्कुल भर्ना भएर पढ्ने वातावरण बनेन । बाआमाले त्यतिबेला भनेको मलाई राम्रोसँग याद छ, कास्कीबाट २०१९ सालमा चितवन सर्दा हाम्रो कुल सम्पत्ति जम्मा बाह्र सय रुपैयाँ थियो । मात्र बाह्र सय रुपैयाँ लिएर हाम्रो परिवार नौ दिन हिँडेर चितवन पुगेको थियो । हामीले भैँसीलाई लिएर गएका थियौँ । आठ वर्षको छँदा म नौ दिनसम्म हिँडेको हुँ । चितवन गएर सुरुमा एकजना काकाको घरमा बस्यौँ । एक–डेढ महिना काकाकै घरमा बस्यौँ । त्यतिबेला चितवनमा एक हजार रुपैयाँमा एक बिघा जग्गा पाइन्थ्यो । हामीसँग बाह्र सय रुपैयाँ थियो । एक बिघा जग्गा किन्न सकिने थियो । नारायण दाहाल हुनुहुन्थ्यो, मेरो ठूल्बुवाको छोरा । ठुल्बुवाले एक हजार ऋण दिएर हामीले चितवनको शिवनगरमा दुई बिघा जग्गा किन्यौँ । ...... त्यहाँ गएर पनि म दुई वर्षसम्म भैँसी चराउने नै भएँ । स्कुल भर्ना हुन पाइनँ । १० वर्षको उमेरमा मात्रै म एकैचोटि तीन कक्षामा भर्ना भएँ । मैले अक्षर घरमै सिकेको थिएँ । सानैदेखि अलिकति आफ्नो दिमाग रहेछ भन्ठान्छु म अहिले । किनभने, दश वर्षको उमेरमा घरमै अक्षर चिनेको थिएँ । नेपाली फररर पाठ गर्न सक्थेँ । ........ त्यतिबेला जेठमा अर्धवार्षिक परीक्षा हुन्थ्यो । तर, म फेल भएँ । किनभने, म भर्खर फागुनमा भर्ना भएको थिएँ, जेठमा जाँच भइहाल्यो । परीक्षा दिने भन्ने त मलाई केही मेसै आएन । प्रश्न पनि राम्रोसँग बुझिनँ । एक दिन त मैले उत्तरपुस्तिका शिक्षकलाई नबुझाएर घर लगेँछु । ....... मेरो बा त्यहीँ हुनुहुन्थ्यो । शिक्षकले मेरो नाम लिएर ‘फेल’ भनेँ । बा फिस्स हाँस्नुभयो । त्यसपछि मेरो टाउको दुख्न थाल्यो, रुँदैरुँदै घर फर्कें । घरमा आएर म त फेल भएँ भनेर आमालाई सुनाएँ । ....... फेल भएपछि ममा ईख जाग्यो । राम्रोसँग पढ्ने अटोठ गरेँ । त्यसपछि मंसिरमा वार्षिक परीक्षा भयो, पास भएँ राम्रै नम्बर ल्याएर । पढ्ने मेसो पाएँ । चार कक्षाको अर्धवार्षिक परीक्षामा तेस्रो भएँ । पाँचमा जाँदा दोस्रो भएँ । त्यसपछि म पाँचबाट सात कक्षामा भर्ना भएँ । १, २, ६, कक्षा मैले पढिनँ । दशमा गएपछि प्रथम भएँ । ....... दशसम्म पढ्दा मैले बिहान–बेलुका भैँसी हेर्थें, घाँस काट्थेँ, दाउरा चिर्थें । खेतमा काम गर्थें । एउटा गरिब किसानको छोराले जे गर्नुपर्छ, त्यो सब मैले गरेको छु । अहिले सुन्दा मानिसहरूलाई अनौठो पनि लाग्न सक्छ, मैले सानोमा साह्रै दुःख–मेहनत गरेँ । घरको काम गरेरै मैले एसएलसी पास गरेको हुँ । ......... म आउँदा अमृत साइन्सलगायत धेरै कलेजमा भर्ना म्याद सकिएको थियो । साथीहरूले पाटन कलेजमा पढ्ने सल्लाह दिए । पढाइका क्रममा पैसाको समस्या निकै हुन्थ्यो । चामल, दाल, तेल घरैबाट ल्याउँथेँ । ........ मेरो विवाह सानैमा भएको हो, १० कक्षामा पढ्दापढ्दै । मलाई पढाउन श्रीमतीबाट ठूलो सहयोग भएको छ । उनले कहिले गहना बेच्ने, कहिले माइतबाट केही रुपैयाँ ल्याउने गर्थिन् । श्रीमतीबाट त्यतिको सहयोग नभएको भए मैले आइस्सीबीचैमा रोकेर हिँड्नुपर्ने पनि हुन सक्थ्यो । आर्थिक रुपले नितान्त अभावमा पढेको हुँ मैले । योबीचमा धेरथोर पैसाका लागि कहिलेकाहीँ ट्युसन पढाएँ । ....... आइएस्सी पास गरेपछि चितवन रामपुरबाट बिएस्सी गरेँ । त्यसपछि म पढाउने जागिर खोज्दै गोर्खाको आरुघाटमा पुगेँ । त्यतिबेला २२ वर्षको थिएँ । त्यहाँ मैले साढे दुई वर्ष पढाएँ । एक वर्ष पढाएपछि जिल्लाको उत्कृष्ट शिक्षक भनेर पुरस्कार पनि पाएँ ।

जुन स्कुलमा मैले पढाउँथे, म जानुभन्दा अघिको वर्ष त्यो स्कुल एसएलसीमा निल परेको रहेछ । म गएको वर्ष आठजना फस्र्ट डिभिजनमा पास भए । त्यसपछि त म गोर्खाभरि पपुलर भइहालेँ ।

........ त्यहाँ साँझ–बिहान मैले प्रौढ शिक्षा पनि पढाउँथेँ । स्कुलको तलब र यताउता गर्दा मेरो तलब झन्डै हेडमास्टरकै जति थियो । त्यस्तै, महिनाको आठ सय जति हुन्थ्यो होला । खानबस्न सय रुपैयाँजतिले पुग्थ्यो । बचेको पैसा सबै लगेर बालाई दिन्थेँ । मैले पढाउँदापढाउँदै अर्को एक बिघा जमिन थप्यौँ । त्यसपछि मेरो परिवार गरिब किसान परिवारबाट निम्नमध्यम वर्गतिर उकालो लाग्यो । ........ कम्युनिस्ट आन्दोलनमा लाग्दा र पछि जनयुद्धमा होमिँदा भएका सम्पत्ति पनि घट्दै गयो । अहिले एक कट्ठा घडेरी छ भरतपुरमा । त्यसबाहेक हाम्रो परिवारको व्यक्तिगत सम्पत्तिको रुपमा कहीँ केही पनि छैन । दुनियाँले कहीँ खोजे पनि हाम्रो नाममा कुनै चल–अचल सम्पत्ति भेटाउन सक्दैनन् । ...... अहिले पनि हामीलाई पार्टीले जसरी बन्दोबस्त गरेको छ, त्यसरी नै गुजारा चलेको छ । मेरो व्यक्तिगत सम्पत्ति केही छैन । ....... भर्खरै १० कक्षामा पुग्दा मैले ‘चीन सचित्र’ भन्ने पत्रिकामा माओत्सेतुङको ठूलो तस्बिर देख्न पाएको थिएँ । माओ गरिब र उत्पीडित जनताको मुक्तिका लागि लडेको सुन्न पाएको थिएँ । ....... पाटन क्याम्पस पढ्दादेखि म वामपन्थी विद्यार्थी आन्दोलनमा सहभागी हुन थालेँ । यसरी नै ममा गरिब नेपालीको पक्षमा लड्नुपर्छ, लाग्नुपर्छ भन्ने विचार–भावना विकसित हुन थाल्यो । ०२८ सालमा पुष्पलाल समूहको कम्युनिस्ट पार्टीको सदस्यता लिएँ । सुरुमा त मलाई गरिबलाई मुक्ति दिलाउने कम्युनिस्ट पार्टीमा लागेको भन्ने मात्रै थाहा थियो । त्यतिबेला नै थुप्रै कम्युनिस्ट पार्टी खुलिसकेको मैले पछि थाहा पाएँ । ...... त्यसपछि रामपुर क्याम्पस पढ्न थालेदेखि नै विद्यार्थी आन्दोलनमा सक्रियतापूर्वक लागेँ । संगठन बनाएँ । ...... बिएस्सी गरेर आरुघाट पढाउन जाँदासम्म क्रान्ति, परिवर्तन, जनताको सेवा, जनताप्रति समर्पित हुने भन्ने आदर्शद्वारा म ओतप्रोत भइसकेको थिएँ । दिउँसो त विद्यार्थीलाई तनमनले पढाउँथे । पढाउनमै मेरो ध्यान हुन्थ्यो । राम्रो पढाउने शिक्षकको रुपमा म स्थापित पनि भएँ । तर, बिहान र बेलुका किसानहरूसँग, अन्य साथीहरूसँग छलफल हुन्थ्यो । चर्पी बनाउने, प्रौढ शिक्षा पढाउने अभियान पनि थाल्यौँ । मैले त्यहाँ पार्टी संगठन, किसान संगठन बनाउन सुरु गरेँ । शुक्रबार स्कुल बिदा भइसकेपछि कहिलेकाहीँ वरपरसम्म संगठन बनाउन जान्थेँ । रातभर मिटिङ गरेर भोलिपल्ट समयमै स्कुल पढाउन पुग्थेँ । ....... आरुघाट छाडेपछि म पूर्णकालीन पार्टी सदस्य भएँ । यसपछि नेपालका मजदुर, किसान, महिला, दलित, जनजाति सबै उत्पीडितहरूको पक्षमा लड्ने, क्रान्ति नै गर्ने मेरो विचार बिस्तारै परिपक्व हुँदै गयो । म संगठन बनाउन सक्रिय भएर लागेँ । अहिले ६० वर्ष काट्दा पनि राजनीतिमा सक्रिय नै छु भने २४–२५ वर्षको उमेरमा त बेग्लै जोश–जाँगर थियो । रातभरजसो पार्टीको प्रशिक्षण कार्यक्रममा सहभागी हुन्थेँ । एक–दुई घन्टा सुत्थेँ । दिनभर साइकल चलाएर अर्को गाउँमा जाने, रातभर छलफल गर्ने गर्थें । यस्तो लगातार तीन दिन तीन रातसम्म पनि गरेको छु । ...... त्यसैले छिटै नै पार्टी केन्द्रमा आइहालेँ । ०३६ सालको आन्दोलनमा पार्टीको पूर्णकालीन सदस्य भइसकेको थिएँ । ०४१ सालमा केन्द्रीय समितिको सदस्य भएँ । यतिन्जेलसम्म लडाइँ नलडीकन गरिब, उत्पीडित जनताले अधिकार पाउँदैनन्, अभाव–गरिबीबाट मुक्ति पाउँदैनन्, जनताको गुजारा सहज हुँदैन भन्ने लागिसकेको थियो । लडेरै सामन्ती व्यवस्था भत्काएर मात्रै जनतालाई मुक्ति दिन सकिन्छ भन्ने मेरो दिमागमा गहिरोसँग परिसकेको थियो । योबीचमा माक्र्सवाद, दर्शनसम्बन्धी गम्भीर अध्ययन गरेँ । सतही ढंगले होइन, गहिराईमै पुगेर बुझ्नतिर लागेँ । ....... त्यतिबेला मोहन वैद्य नेकपा मशालको महामन्त्री हुनुहुन्थ्यो । म पोलिटब्युरो सदस्य थिएँ । हामी गम्भीर अध्ययनमा जुट्थ्यौँ । नेपालको इतिहासको अध्ययन पनि गरेँ । ...... त्यसपछि सशस्त्र संघर्षको अध्ययन गर्नतिर मेरो ध्यान गयो । ०४२ देखि ०४६ सम्मका मेरा लेख, किताब हेर्नुभयो भने सशस्त्र संघर्ष र माक्र्सवाद सम्बन्धमै केन्द्रित छन् । ........ पृथ्वीनारायण शाहले नेपाल निर्माण गर्दा कसरी युद्ध गरे ? उनको फौजी नीति र कार्यनीति कस्तो थियो ? माक्र्सवादी फौजी नीति र कार्यनीति के थियो ? वर्तमान अवस्थामा नेपालमा कस्तो फौजी नीति अख्तियार गर्नुुपर्छ ? आदिबारे गम्भीर अध्ययन गरेँ । ....... ०४६ सालको आन्दोलनसम्म आइपुग्दा ममा सशस्त्र संघर्षको धारणा बनिसकेको थियो । अब देशमा यसरी लडाइँ लड्न सकिन्छ भन्नेमा विश्वस्त भइसकेको थिएँ । ....... ०४६ को आन्दोलनअघि नै हामी सशस्त्र संघर्षको तयारीमा लागिसकेका थियौँ । तालिम लिने, हतियार, विस्फोटक पदार्थ जम्मा गर्ने काम सुरु गरिसकेका थियौँ । विस्फोट पदार्थसम्बन्धी तालिम म आफैँले दिन्थेँ । पेस्तोलहरूको तालिम आफैँले दिन्थेँ । बन्दुक, थ्री नट थ्री राइफलहरू जम्मा गर्नतिर आफैँ लागेँ । ...... रातभर हिँडेर मनाङ जान्थ्यौँ । निगालाको घारीभित्र गएर बन्दुक हेर्ने, किन्ने गर्यौँ । त्यतिबेला हाम्रो आधार इलाका गोरखा थियो । मनाङबाट गोरखासम्म हतियार ल्याउन सजिलो थिएन । यसरी नै जनयुद्ध सुरु गरियो ....... हामीले जे सपना देखेका थियौँ, अहिले त्योअनुसारको स्थिति बनेको बिल्कुल छैन । शान्तिप्रक्रियामा आएर म आफैँ प्रधानमन्त्री पनि भएँ । तर, जनताको स्थितिमा कुनै तात्त्विक फरक परेको छैन । जनताको दैनिकी उही गरिबी, उही अभाव, उही अपमानमै चलेको देखिन्छ । ....... हामीले युद्धका बेला गाउँघरमा महिला, दलित, जनजाति, मधेसी, मजदुर, किसानहरूमा अलिकति स्वाभिमान, अलिकति आत्मसम्मान जन्माएका थियौँ । त्यो पनि अहिले अलिकति धुमिल–धुमिल भएको छ । ....... संविधान बनेर आर्थिक समृद्धितिर जाँदा पनि उही मुठीभरका जनता धनी हुने स्थिति बन्यो भने बुझ्नुपर्छ कि पक्कै पनि जनतालाई विद्रोह गर्ने अधिकार जहिले पनि हुन्छ । समान अवसर पाउने, समृद्धिको अनुभूत गर्न पाउने वातावरण नबन्दासम्म त जनता आन्दोलित भई नै राख्छन् । यस अर्थमा गर्व गर्छु कि देशलाई गणतन्त्र, संघीयता, धर्मनिरपेक्षता, समावेशी, समानुपातिक बनाउन मैले नेतृत्व गरेँ । मेरै नेतृत्वमा दशवर्षे जनयुद्ध, मेरै नेतृत्वमा शान्ति सम्झौता, मेरै नेतृत्वमा गणतन्त्र नेपालको पहिलो सरकार, अहिले मेरै नेतृत्वमा संविधानसभाबाट संविधान बन्ने स्थिति बनेको छ ।

मोदी आगामी वर्ष पाकिस्तान जाने
मधेशी मोर्चाको आन्दोलन घोषणा २९ गते काठमाडौंमा विरोध जुलुस

साउन ५, ६, ७ र ८ गते क्रमश: विराटनगर, जनकपुर, वीरगञ्ज र भैरहवामा विरोधसभा गर्ने

साना मधेसी दलको सक्रियता बढ्यो

भिन्नै मधेसी मोर्चा गठनका लागि फोरम लोकतान्त्रिक अध्यक्ष विजयकुमार गच्छदारले पहल थालेसँगै अरु मधेसी दलहरूले भेटघाटको शृंखला तीव्र बनाएका छन् । आइतबार बिहान गच्छदारसँग सानेपास्थित निवासमा भेटेका नेपाल सद्भावना पार्टी अध्यक्ष अनिलकुमार झाले मंगलबार समाजवादी फोरम अध्यक्ष उपेन्द्र यादव, मधेसी मोर्चा संयोजक रहेका सद्भावना अध्यक्ष राजेन्द्र महतो र तमलोपा उपाध्यक्ष हृदयेश त्रिपाठीलाई भेटेका हुन् । मधेसी मोर्चाभित्र कारबाही, निष्कासनको लहर चल्दै गर्दा झाले दुवै पक्षका नेताहरूसँग दोहोरो कुराकानी थालेका हुन् । बुधबार नयाँदिल्ली जान लागेका झाको यो दौडाहालाई मोर्चाका नेताहरूले अर्थपूर्ण रूपमा हेरेका छन् । ...... गच्छदारले नयाँ मोर्चाको प्रस्ताव गरेको सन्दर्भमा साना मधेसी दलहरूले दुवै कित्तामा आफ्नो भूमिका बढाउन कोसिस गरिरहेका छन् । ..... सूत्रका अनुसार रामसपा अध्यक्ष भण्डारी, फोरम गणतान्त्रिक अध्यक्ष राजकिशोर यादवले समेत आ–आफ्नै प्रयासमा ठूला मधेसी दलहरूसँग कुराकानी थालेका छन् । मोर्चामा उपेन्द्र यादव, राजेन्द्र महतो र तमलोपा अध्यक्ष महन्थ ठाकुर सोह्रबुँदेको विरुद्धमा छन् । उनीहरू असन्तुष्ट पक्षको प्रतिनिधित्व गर्छन् भने अर्को ठूलो दल फोरम लोकतान्त्रिक, रामसपालगायत दलहरू सहमतिबाट संविधान जारी गराई राष्ट्रिय सरकार निर्माण गर्नुपर्ने पक्षमा छन् । ...... संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाका आठमध्ये पाँच दलका नेताको हस्ताक्षरसहित आफूलाई निष्कासन गरेको विज्ञप्ति सार्वजनिक भएपछि गच्छदार आक्रोशित छन् । बिहीबार साँझ फोरम गणतान्त्रिक अध्यक्ष राजकिशोर यादव र रामसपा अध्यक्ष शरत्सिंह भण्डारीसँग गोप्य बैठक राखेर नयाँ मोर्चा निर्माण गर्नुपर्ने प्रस्ताव राखेका उनले भेटलाई निरन्तरता दिँदै आइतबार बिहान फेरि बैठक राखे । ....... मोर्चाभित्र दुई धार देखिएपछि साना मधेसी दलले त्यसको फाइदा उठाउन खोजेका छन् । मंगलबार तीन ठूला मधेसी दलका नेतासँग झाको भेटघाटलाई सद्भावना पार्टीका एक नेताले त्यसैको निरन्तरताका रुपमा अथ्र्याए । बुधबार नयाँदिल्ली जान लागेका सद्भावना अध्यक्ष झाले आफ्नो भ्रमण व्यक्तिगत र राजनीतिक दुवै हुने बताए पनि थप खुलाएनन् । गत फागुनमा सरिता गिरी पक्षसँग पार्टी एकता गरेपछि झाको सक्रियता बढेको छ ।

१६ बुँदे सम्झौता: बाहुनवादको अन्तिम हुइँया?

After the dust has settled, अबको ५-६ वर्ष पछि देखिएला --- १६ बुँदे सम्झौतामा जुन हस्ताक्षर भयो बालुवाटारमा त्यो बाहुनवादको अन्तिम हुइँया थियो ----- त्यसपछि बाहुन हरुको दिन दुना रात चौगुना पतन हुँदै गयो र देशमा अंततः मधेसी/जनजाति ले तख्तापलट गरिछोडयो। तर त्यो ऑफ़सेआफ हुने होइन --- त्यसकलागि मधेसी र जनजाति प्रयत्नरत रहिरहनुपर्छ। मधेसी पार्टी हरुको एकीकरण अत्यन्त जरुरी छ।

१६ बुँदे एउटा overreach को अभ्यास र प्रयत्न थियो। मधेसीलाई, जनजातिलाई एक व्यक्ति एक मत, बाहुन लाई एक व्यक्ति तीन मत खोज्ने मनस्थिति जुन छ --- त्यसले बाहुन हरु लाई पतन को बाटो मा लैजान्छ।

लालु ले बिहार मा १९९० मा तख्तापलट गरेको हो। नेपालमा त्यो समय चाँडै आउँछ।

माओवादी को लागि त्यो १६ बुँदे यात्राको अंतिम कड़ी थियो, उनकै शब्दमा। मधेसी/जनजाति का लागि त्यो १६ बुँदे एउटा यात्रा को शुरुवात हो। गन्तव्य हो देशको राजनीतिमा तख्तापलट। उपेन्द्र यादवले माइकल जैक्सन कोएलिशन को पहिलो कदम चालिसकेका छन।

१६ बुँदे मानने कि नमान्ने?

प्रश्नै उठ्दैन। १६ बुँदे मानने कि नमान्ने? कानुन को राज्यमा, कानुन द्वारा चल्ने लोकतन्त्रमा यो प्रश्न उठ्दैन।

मान्दैनौं भनेर वक्तव्यवाजी गरे मानहानी को मुद्दा दर्ता हुन्छ --- दर्ता भइसक्यो।

संविधानको मस्यौदा नबनाउ भन्ने सर्वोच्चको आदेश होइन। तर नामांकन र सीमांकन बिनाको संविधान जारी गर्न बाट सर्वोच्च ले रोकेको छ। भने पछि सर्वोच्च को आदेश मान्दिन भन्ने माई का लाल हरुले नामांकन र सीमांकन बिनाको संविधान जारी गरेर देखाउनु पर्ने भो।

सरकार गठनको कुरा निस्कनेबित्तिकै एमाओवादीबाट मन्त्री बन्न खुट्टो उचाल्ने को– को?
मधेसी दल असहमति राख्दै प्रक्रियामा सहभागी हुने

प्रदेशसभाको अधिकार केन्द्रबाट नियन्त्रित हुने गरी मस्यौदामा प्रस्ताव ल्याइएको, अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्ध निर्माणमा प्रदेशसभाले भूमिका पाउनुपर्नेलगायत फरक मत पेस गरेका थिए । ..... मधेसी दलका कतिपय फरक मतलाई मुख्य दलहरूले सकारात्मक ढंगले हेरिरहेको सन्दर्भमा तत्काल सभा बहिष्कार र त्याग गर्नु आवश्यक नभएको उनको भनाइ थियो । 'प्रक्रियाभन्दा बाहिर जाँदा अखबारमा एक पटकलाई ठूलो समाचार त छापिएला, तर त्यसपछि हराउँछ,' शुक्लले भने, 'बरु हामी प्रक्रियामै बस्यौं भने आफ्नो असहमति राख्न पाइरहन्छौं । यदि सभा त्याग नै गर्नुपर्‍यो भने अन्तिम र बाध्यात्मक अवस्थामा मात्रै हो ।' ........ संविधानसभामा प्रतिनिधित्व गर्ने असन्तुष्ट मधेसी दलमध्ये समाजवादी फोरमसँग १५ सिट, तमलोपासँग ११ सिट, सद्भावनासँग ६ सिट, तराई मधेस सद्भावना पार्टीसँग ३ सिट गरी जम्मा ३५ सिट छ । विजयकुमार गच्छदार नेतृत्वको फोरम लोकतान्त्रिक, शरतसिंह भण्डारी नेतृत्वको राष्ट्रिय मधेस समाजवादी पार्टी, राजकिशोर यादव नेतृत्वको फोरम गणतान्त्रिकले सोह्रबँुदे सहमतिको फरक मतसहित समर्थन गरेका छन् । उनीहरूसँग १८ सिट छ ।

सदभावना र तमलोपा जिल्ला जाँदै

बारा पर्सामा उपाध्यक्ष हृदयश त्रिपाठी, रूपन्देही कपिलवस्तुमा महामन्त्री सवेन्द्रनाथ शुक्ल, सिरहा सप्तरीमा सहमहामन्त्री जितेन्द्र सोनल, धनुपा महोत्तरीमा उपाध्यक्ष वृषेशचन्द्र लाल, रौतहटमा केन्द्रीय सदस्य जंगीलाल राय, विराटनगरमा पुष्पा ठाकुर र विराटनगर वृजेश गुप्ता नेपालगन्ज जाँदैछन् ।

१६ बुँदेको आधारमा बन्ने संविधानले न न्याय, न शान्ति स्थापना हुन्छ भन्ने प्रस्ट भइसक्यो

केन्द्रीय सरकारको चाल अति नै दयनीय र ज्यादै गैरजिम्मेवार देखियो । भूकम्प गएको तीन दिनपछि वक्तव्य दिने, छिमेकी मुलुकका प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले ट्विट गरेपछि नेपालका प्रधानमन्त्रीले विनाशकारी भूकम्पबारे थाहा पाउने ! भनेपछि कति विजोग रहेछ त सरकारको ? विपतमा कमाउन खोज्ने, भूकम्प गएको दुई चार दिनमा स्थानीय निर्वाचनको कुरा गर्ने जस्ता कारणले सरकारको विश्वसनीयता घटेको छ । ........ नेपाली समाज अति नै उचनीचमय रहेछ । कुनै पनि विपदको मार समाजको तल्लो श्रेणीमा रहेका गरिबलाई सबैभन्दा बढी हुने रहेछ । अर्को कुरा, संघीयता आयो र तल्लो निकायमा अधिकार दिइयो भने जनता र स्थानीय निकायले राम्ररी रेस्पोन्स गर्न सक्ने रहेछ भन्ने यसपटक प्रस्टै देखियो । केन्द्रमा भएको शक्ति विकेन्द्रीकरण गर्ने हो भने गरिब जनता, गाउँका जनता, क्षमता भएका जनताले निर्णय गर्न सक्छन् भन्ने देखियो । यसले संघीयताको अपरिहार्यता औंल्याएको छ । संघीयताविना विकास पनि सम्भव छैन, स्थिरता पनि सम्भव छैन भन्ने कुरामा म यसपटक पूर्ण रुपमा विश्वस्त भएको छु । ....... नेपाली जनतामा आपसी सद्भाव र स्थिरता भएको अवस्थामा, नेपाल र नेपाली साँच्चै बलियो भएर उभिएको अवस्थामा मात्र त्यो सम्भव हुन्छ । तर, ६०–७० प्रतिशत जनता १६ बुँदेप्रति असहमत रहँदा त्यो सम्भव हुँदैन । ...... पहिचानसहितको संघीयताले अस्थिरता बढ्छ भन्ने कुरा सही होइन । अर्को कुरा, १८५४ को मुलुकी ऐनबाट नेपालमा एकल पहिचानको राजनीति ‘लिगलाइज’ भएको हो । विभिन्न आन्दोलनमार्फत् राज्यले थोपरेको यस्तो एकल पहिचान चाहिँदैन भन्ने आवाजहरु व्यक्त भएका छन् । सबै समुदायको पहिचान अट्ने व्यवस्थाको खोजी हो अहिले । त्यसकारण नेपालमा लामो समयदेखि राज्य र जनताले पहिचानको राजनीति गरिरहेका छन् नै । खास कुरा के भने एउटाको मात्रै पहिचान कि सबैको पहिचान भन्ने हो । तर नेपालमा पहिचानलाई नकारात्मक रुपमा लिने गरिएको छ । खासमा नेपालमा लामो समयदेखि हुँदै आएको चाहिँ पहिचानकै राजनीति हो । सबै अटाउने पहिचानको राजनीतिलाई नेपालमा गलत ढंगले प्रस्तुत गरिएको छ । ........ संघीयताको खाँचो कस्तो मुलुकमा पर्छ भने जहाँ विविधता छ, जहाँ असमान विकास छ, जहाँ विभेद छ । यस आधारमा संघीयता चाहिने भनेकै नेपालमा हो । संघीयताले सम्भावनाको ढोको खोल्छ । भारत आफै पनि संघीय मुलुक हो । भर्खरै पनि पहिचानमा आधारित तेलंगाना राज्य बनेको छ । आफ्नै मुलुकमा यस्ता अभ्यास हुँदाहुँदै भारतले पहिचानसहितको संघीयताको विपक्षमा उभिनुपर्ने कारण छैन । भारत र चीनसँगको आपसी सहकार्य र विकासका लागि हातेमालो गर्ने नेपालको जुन चाहना छ त्यसलाई १६ बुँदे सहमतिले ‘अन्डरमाइन’ गरेको छ ।

Bottomless Corruption

नेपालमा छ। बाहुन नेता हरु bottomless corruption मा लिप्त छन -- संघीयताको विरोध ती बाहुन (बा हुन या बा होइनन्) नेताले देशका बाहुन जनताको आँखामा हालेको छारो ---- आफ्नो कालो करतुत ढाकछोप गर्न।

प्रक्रिया र आंदोलनभन्दा पनि Dysfunction तिर

सत्ता पक्षले जुन प्रक्रिया प्रक्रिया भन्दै आएका छन त्यो त प्रक्रिया नै होइन। प्रक्रिया भनेको पुराना सम्झौता हरु मान्नु हो। त्यो गर्ने इच्छा देखिएको छैन।

आंदोलन गर्न चाहने शक्तिहरु मा पनि वार्ता भैहाल्छ कि भन्ने छ।

त्यसले गर्दा प्रक्रिया र आंदोलनभन्दा पनि Dysfunction तिर देश बढेको छ।

र त्यस Dysfunction लाई नै सत्ता पक्षले जितको रुपमा लि राखेको छ।

न प्रक्रिया न आंदोलन न संविधान रूपी जुन Dysfunction छ त्यस अवस्थामा देशमा संघीयता छैन र सत्ता काँग्रेस-एमालेको हातमा छ। काँग्रेस-एमाले ले चाहेको दुई कुरा त्यही हो --- देशमा संघीयता नहुनु र सत्ता आफ्नो हातमा हुनु। त्यो त पाइ राखेकै छन। वार्ता र सहमति तर्फ बढ्न उनीहरुलाई हतार नहुनुको कारण त्यो हो।

तराईका मधेसी, पहाडका जनजाति र काँग्रेस-एमालेका बाहुन

तराईका मधेसी र पहाडका जनजाति एउटै खेमामा हुनुपर्ने --- दुबैले विभेद भोगका हुन।

तर तराईका मधेसी भौगोलिक संघीयता चाहन्छन्। एक मधेश एक प्रदेश भनेको के हो? तराईका मधेसी तराईमा सकेसम्म कम राज्य चाहन्छन्।

पहाडका जनजाति पहाड़मा सकेसम्म बढ़ी संख्यामा राज्यहरु चाहन्छन्। र तिनीहरु भौगोलिक होइन, जातीय राज्य चाहन्छन्।

काँग्रेस-एमालेका बाहुनहरु भने तराईमा सकेसम्म बढ़ी राज्य चाहन्छन् र पहाड़मा राज्यहरुको संख्या कम चाहन्छन्। उनीहरु जातीय राज्यको विरोधी हुँ भन्छन तर तराईमा बढ़ी संख्यामा राज्य बनाउने हो र राज्य सभाले राज्यहरुको नाम राख्ने हो भने ती राज्यहरुको नाम जातीय हुने संभावना बढेर जान्छ।

यो बड़ो interesting dynamic छ।

Bahun Defensiveness

I just saw this tweet.

@paramendra with due respect, u lost a reader from today. Not because I live in NY or that I am a bahun but because u r divisive
— krishna sharma (@twitwithkrishna) October 9, 2014

And I replied.

@twitwithkrishna I am trying to get Bahuns to empathize with the plight of Madhesis in Nepal. Status: equality still far away.
— Paramendra Bhagat (@paramendra) October 10, 2014

Let me explain.

In the context of Nepal, I am having to fight on behalf of Madhesis who are still nowhere close to achieving equality. The community stays marginalized. And there you are having to try and get the Bahun ruling class to see the light and make amends.

But those same Bahuns, on the global stage, are nobodies. They are the Madhesis on the global stage. That Bahun might fight the Hindi language tooth and nail in Nepal. But that Bahun needs Hindi to become the sixth UN language to achieve some respect on the global stage.

On the global stage as you claim the Nepali identity and join the fight to help Nepalis at large achieve a greater presence, you are basically fighting also for these Bahuns who are making your people struggle to achieve equality. Your people who are at the receiving end of what can only be called racism. The ethnic prejudice is alive and well.

Expecting a little empathy is not too much to ask for.

न्यु यर्क शहरका ठगिएका बाहुनहरु

न्यु यर्क शहरको नेपाली समुदायमा शायद ८०% बाहुनहरु नै होलान। यदि न्यु यर्क आई पुग्नु प्रगति हो भने यी बाहुणहरुलाई नेपालको बाहुनबादको फाइदा भएकै हो। तर म इनलाई ठगिएका बाहुनहरु भन्छु।

• यिन मध्येका नेपाली नागरिकलाई नेपाली चुनावमा वोट खसाल्न दिएको छैन। 
• यिन मध्येका अमेरिकी नागरिकलाई दोस्रो दर्जाको द्वैध नागरिकता दिने षड्यंत्र वामदेवले गर्दैछ। त्यो बाहुनले यी बाहुनलाई गनेको छैन। 
• आजभन्दा २०० वर्ष अगाडि बोस्टनमा आयरिशहरु नागरिक भए पनि, नभए पनि, ग्रीन कार्ड भए पनि नभए पनि शहरको चुनावमा वोट खसाल्थे, र त्यस कारणले त्यहाँ उनीहरुको पुछारथ हुन्थ्यो। यी बाहुनहरुको न्यु यर्क शहरमा कुनै पुछारथ छैन। धोबीका कुत्ता न घरका न घाटका भने जस्तो। 
• उसै पनि न्यु यर्कको सबैभन्दा पिछडिएको जात नै शायद यो नेपाली बाहुन समुदाय हो। भले इनले घरमा फर्केर इंडियनलाई जति गाली गरुन, आखिर ९५% को रोजीरोटी त्यही इंडियनले चलाई दिएको छ। कालेलाई गाली गरुन, एउटा काले राष्ट्रपति भएको देश। 

प्रवासी नेपालीलाई नेपालमा द्वैध नागरिकता दिने तर दोस्रो दर्जाको, राजनीतिक अधिकार नभएको। बाहुनहरु फुरुङ्ग छन। २०० वर्ष अगाडिको कालो स्लेवहरुले पार्टी गरे जस्तो। Partying like there is no tomorrow. 

एउटा छ नेपालमा आइन्स्टाइन, बाबा वामदेव। राजनीतिक अधिकार बिनाको नागरिकता र आत्म अधिकार बिनाको संघीयता ल्याउन मरि मेटेर लागेको छ। त्यस पछि ल्याउने भनेको निर्दलीय प्रजातन्त्र नै हो। त्यो आइन्स्टाइनले प्रयास छोड्दैन। 

न्यु यर्क शहरको बाहुनलाई म मधेसी बाहुन भन्छु। जसरी नेपालमा मधेसीलाई समानता र अधिकार छैन, न्यु यर्कका बाहुनहरु त्यस्तै हो। 

Madhesi Enpowerment In The Larger Nepali Context

हिन्दी: देश के उप राष्ट्रपति मोहम्मद हामिद अंसारी पटना में पूर्व मुख्यमंत्री सत्येन्द्र नारायण सिन्हा(छोटे साहब) की 94वीं जयंती पर आयोजित व्याख्यानमाला श्रंखला पर पूर्व सांसद किशोरी सिन्हा और मुख्यमंत्री नीतीश कुमार के साथ (Photo credit: Wikipedia)

There are 30 million people in Nepal. I am saying 20% are Bahun Chhetri, 20% are Dalit, 30% Janajati, and 30% Madhesi. There are 100,000 bureaucrats, 100,000 soldiers, and 100,000 police officers. Because history has been unfair, most of them are Bahun Chhetri. Assume 90% of them are Bahun Chhetri, or 270,000. Rectifying that mistake would definitely help. But the bigger opportunities are in the private sector.

In my model there are six million Bahun Chhetri, that many Dalits, nine million Janajatis, and nine million Madhesis. If you manage to restructure the state fundamentally, hypothetically speaking, you end up with 60,000 Bahun Chhetri on state payroll, 60,000 Dalits, 90,000 Janajatis, and 90,000 Madhesis.

But that still leaves out 5,940,000 Bahun Chhetri, 5,940,000 Dalits, 8,910,000 Janajatis, 8,910,000 Madhesis. Not everyone can get on state payroll. If you right size the government (that means downsizing) to something like 10,000 soldiers, 50,000 police officers, and 50,000 bureaucrats, the opportunities to put members of this or that community on state payroll are even less.

So where will the rest go? In countries like Nepal and India there tends to be a huge informal sector. There is a small public sector, a larger private sector, and a huge informal sector.

The purpose of putting people on state payroll is not to provide livelihoods to members of this or that community. The purpose is to run a small, lean, agile, effective government. But the understanding has to be that most of the people will get taken care of in the private sector. And so it is the purpose of Nepal Sarkar to foster the private sector.

The whole political debate in Nepal misses this point. If you follow the debate it feels like these 300,000 people on state payroll are the be all and end all. There are 29 million and 700,000 other people that we are not yet talking about.

It is important to move fast, be done with this federalism thing, and move on to issues of rapid economic growth. The debate has to move on to talking about Nitishism, my name for what Nitish Kumar has done in Bihar. Nepal has to get down to the business of providing strong basic law and order, build roads and bridges to connect all parts of the country, build schools and health care centers, train teachers and health care workers.

People acting dishonest on federalism are doing a great disservice to the country and its peoples. Obviously they don't love the country. Or they would not be acting dishonest. तपाईंले बुझेको नेपाल के हो?

Related articles

• Of People And Bureaucrats: Right Sizing The Government
• To All Privileged Bahun-Chhetri Elites of Nepal [and Zamindars of South
• Forging a Nepal for all its peoples
• Roger Adhikari Bahun
• The Janajati Party
• Preparing for battle for equal rights: MJF-N
• UML adopts statute with 159-member CC
• Mahato for alliance with Dalits‚ Muslims‚ Janajatis
• More on Nepalese Racial and Ethnic Types
• An Ethnic Party: Long Overdue

Of People And Bureaucrats: Right Sizing The Government

English: mounted Tourist-Police officers in Petra, (Jordan) (Photo credit: Wikipedia)

I don't have concrete, official numbers, I am just guessing, but I doubt I am too off the mark.

There are 100,000 bureaucrats in Nepal. There are 100,000 police officers in Nepal. There are 100,000 soldiers in Nepal. It is a country of 30 million people.

If 20% of the 30 million are Bahun-Chhetri, and they hold most of those government positions, then 20% of 30 million is 6 million Bahun-Chhetris. Even if they are 90% of the government employees, only 270,000 of the 6 million Bahun-Chhetris are on government payroll.

Neither the Bahun-Chhetris nor the non-Bahun-Chhetris (the Dalits, Madhesis, Janajatis) should think right sizing the government is about depriving Bahun-Chhetris of their livelihood.

We don't need 100,000 soldiers. 10,000 would be more than enough. 100,000 police officers are too many. In a federal Nepal, policing will be a function of the state governments. You can't divide the existing police force into small parts and hand them over to the states. I think it is safe to say that at least half of the police officers will have to let go. So you end up with 50,000 police officers. 20,000 might stay as part of the federal police. 30,000 might go to the states. The states are going to want to grow their own native police forces. States in the Terai are going to have primarily Madhesi police forces. That is what federalism means.

100,000 bureaucrats. Half could be let go easily. You have to eliminate a few ministries. You have to streamline others, make them lean.

So you start out with 100,000 soldiers, 100,000 police officers, and 100,000 bureaucrats. And you end up with 10,000 soldiers, 50,000 police officers, and 50,000 bureaucrats. What does that do?

That creates room for the hiring of 70,000 new teachers and health care workers. That creates room for the creation of state level police forces. That creates room for the creation of some state level ministries.

But even after all that, you should end up with less people on state payroll than now. Why? Because federalism is a more efficient form of government. Less is more.

Where do the downsized people go? They go into the private sector.

Related articles

• To All Privileged Bahun-Chhetri Elites of Nepal [and Zamindars of South
• Forging a Nepal for all its peoples
• Roger Adhikari Bahun
• Letting Go Of Monocultural Tendencies
• Transition Challenges
• Further threat to Nepal election plans
• More on Nepalese Racial and Ethnic Types
• Caste system in Nepal
• Interview with Nepal's PM Sushil Koirala
• वामदेव गौतम पहाड़ी Redneck हो?

Maintaining Perspectives On Ethnicity, Race And The Good Old Dollar

English: Nitish Kumar (Photo credit: Wikipedia)

(published in Vishwa Sandesh)

Maintaining Perspectives On Ethnicity, Race And The Good Old Dollar
By Paramendra Bhagat (www.paramendra.com)

All you have to do is meet a few bad mannered Madhesis in New York City, and that really gives you perspectives on ethnicity and race. Madhesis are not Bahuns, not Pahadis, Madhesis are not white. All you have to do is meet a few bad mannered Bahuns in NYC and you come out ahead on the social dynamics of the situation. Bahuns are not Indian.

There is the immediate, and then there is that which happens or needs to happen 10,000 miles away. There is the New York City thing, the city that is the Kathmandu of the world, the capital city where every town on earth is represented. And then there is Nepal.

I have fond memories of putting my efforts into Nepal’s democracy movement a few years ago. And I have vivid memories of seeing deep hostility from some of the comrades of that same movement when the Madhesi movement took off. It is sad that the constituent assembly was not able to give Nepal a new constitution in two years, or even four. I have a feeling neither of the two sides might cross the two-thirds majority mark, and all the major parties will end up facing a similar situation to what they faced in the last assembly, which is that compromise is essential to how democracy works. You can’t get everything you want, and so you also have to listen to the other side and try and seek common ground.

When I personally drew a map for a federal Nepal in 2005 it had three economic states: Koshi, Gandaki and Karnali. The Terai got a proportionate representation in the parliament based on population. And I drew that map because I have recognized as far back as I can remember that poverty is the number one political issue in Nepal. It is number one, number two, number three. There are Arab states where you draw a handsome annual salary for simply being a citizen. I am a believer in Nepal’s hydro potential. There’s the petro dollar, and then there’s the hydro dollar.

But over the years I have come to appreciate the need for ethnic federalism. I have personal experiences going back to my high school years in Kathmandu that more than convince me the systemic disadvantages faced by the DaMaJaMa – Dalit, Madhesi, Janajati, Mahila – in Nepal are very real. A compromise would mean Nepal might end up neither with a pure geographic federalism, nor with a pure ethnic federalism. And I would rather the map came out sooner rather than later. The longer Nepal takes to finalize its constitution and the federalism question, longer the delay to focusing on economic issues. Right now Nepal is missing out. China is forging ahead. India is forging ahead. Nepal sadly lags behind. What Nepal needs more than anything else is a Nitish Kumar, someone who would make a singular focus on economic development and give double digit growth rates, year in year out. The longer we dwell on issues of ethnicity and federalism, greater the delay to such years of rapid growth.

I had never imagined Bihar would see the day it is seeing today. This is like Alabama became the top American state economically. That same Bihar depends on Nepal to become flood free and energy rich in the future. But Nepal and India have never so far managed to reach such heights of cooperation. Nepal and India are friendly as in the two countries are not likely to go to war, but cooperation has been poor over the decades. In Nepal the false nationalism is suspicious of everything that looks Indian, and that sentiment has permanent hold on a segment of the population. In India the bureaucrats running the foreign policy machinery spend too much energy on being a regional hegemon and not enough on aspiring to be a global power by taking the immediate neighbors into confidence.

But the economic engine is a beautiful thing. I f diversity is the reason for civil wars, New York City would shame Bosnia, but it does not. It is because people in NYC are too busy chasing the dollar. A laser like focus on the economy is the best way for Nepal to get past its ethnically complicated past. All you need is a simple, progressive constitution, basic law and order, and an honest government leadership that calls the shots on investing in education, health and infrastructure, and providing planks for massive inflows of foreign investment.

There is the hydro sector, there is the tourism sector. Nepal could do well in becoming a regional education hub for having a wonderful climate at least in the hills. Planned urbanization could be another boost to the economy. Wireless broadband over metro areas could spew a host of knowledge industries like software and long distance learning. Get federalism, get the constitution, and get going, I say.

At The Buspark (2)

At The Buspark (2), Kentucky Blues
At The Buspark

The legend has it I got beat up at the buspark and that is where it all started.

The truth is nobody laid hands on me. My classmates who plotted the whole thing were so scared of me they did not bother showing up themselves. They knew they had to come back to school once the vacation was over. Where were they gonna go?

Another meme has it that my grades nosedived because I started chasing girls. It was an all boys boarding school.

A third story line says I was not a math and science guy. I was an English Literature person. And so I did not do well for the A Levels Physics, Chemistry and Biology. The truth is that for the nationwide exam I sat for at the end of the year my score for science was the highest in class. I failed O Levels English Literature.

But let's start with the bare facts. I never hit anyone. No one at any point ever hit me. I never got into any fight. I never feared anyone while at school, before, during and after. I was always this natural leader type person with plenty of friends. Until people with a combined age of a few centuries ganged up on me.

Something big did happen at the buspark. My sports captain, someone who shared my ethnicity, was chased to be beat up. A student from my hostel a few years junior to me was humiliated at the buspark. The guy's reaction to the incident was that he lost his mind over the years.

Something very wrong happened at the buspark. Something much worse happened at the school before and after. And it was not from the students. It was from the motherfucking Pahadi Bahun teachers who ran the place.

It is important for me to bring this up. Students/classmates I had beat year after year for seven years to that point a few years later went to Harvard, Stanford and everything in between. My solace is that many of them ended up with brand names like Apple, Cisco, Intel, Microsoft, Goldman Sachs, but not one ever thought in terms of creating one. It is called the road less taken. I have not created one either, but I have said I will. I got time. I am only now getting started. You could go work for Apple, or you could create an Apple.

Like I say, Bill Gates dropped out of Harvard, I never went to Harvard. That makes me one better than Bill Gates in the out of the box thinking department. A Nepali - not a grad of that high school - who is a Harvard MBA now living in Seattle recently reported to me that some of my friends describe me as "the smartest person ever to have attended Budhanilkantha School."

The housemaster of the red house - this motherfucking Bahun by the name of Jiwan Raj Wagle - was the original mastermind of the buspark incident. During the weeks prior he apparently told his students, "Do what you have to do outside of the school compound!"

And so some of his students volunteered to orchestrate the buspark incident. My vice captain, who was from Kathmandu valley, tricked the perpetrators into writing an apology letter to the school authorities not long after it happened. They promptly owned up to the whole thing.

So now the school authorities had everything they needed to take action.

Instead they suspended my sports captain. A few weeks later they suspended me. Then they suspended my vice captain.

I have immense hatred for the Bahuns like Jiwan Raj Wagle and Sudarshan Risal. What those motherfuckers started was a family feud. And they found a ready ally in the white male headmaster.

First they wanted to kick me out of school. Then they said let him finish the school year and then let's kick him out. Finally they suspended me from my office of House Captain.

It was the strangest experience. I had not participated in any fight. I had not hit anyone. No one had hit me. I had not organized any protest later. I had felt bad about the injustice later, but I had kept my feelings to myself. I was gearing up for the end of year exams instead. And they still did what they did.

What happened was the entire establishment, the Pahadi/Bahun establishment started seeing me as a future Prime Minister, and they decided it was best to nip the bud early. And so they came after me full force. Nepal has never had a Madhesi Prime Minister.

It was a nexus of the Pahadi Bahun and the White Male. One Britisher once called me "Napoleon" a year or two later. Apparently my year as House Captain had threatened the White Male order in the world. He also compared me to Maradona. Maradona was relentlessly fouled on the soccer field. He suggested it was like that.

"Don't you miss it when we used to rule India?" he asked another Britisher in my presence months after I was done with school. This was in Thamel, Kathmandu.

I only came to America after he left Nepal. He was the college counselor. Before the final exams for A Levels, there were the trial exams. It was grades from these that went to the US and UK colleges. When you scored a BCC, the school gave you ABB since it was thought you would improve two months later and people did. I scored CDD. Everyone else's grades got jacked up by one, this guy left my grades at CDD. The day before the finals began he yelled at me so hard he woke up people asleep one floor up. He spoiled my week. I graduated with EEE. After school I did political work and wrote a 100 page book and applied. I got myself admitted to the top Economics department in the world, "not for your numbers, but your actions and words." The school awarded five seats and three scholarships. One of the five declined because he wanted to go to India. One guy readily took the scholarship and went to Chicago. One Bahun took the offer, went to Chicago, and came right back to go to medical school in India. He invested in round trip airfare to spoil it for me. If the Pahadi Bahun White Male nexus had not spoilt it for me yet one more time I might have met Barack Obama at Chicago. And he might never have become president. (The First Time I Heard The Obama Name)

There was this guy Anil, classmate. If I were as good at soccer as he was, I thought, I would not spend as much time as he did at the Computer Center, I'd be out on the soccer field. I mean, this guy was our Bill Gates. He was the out of the box guy, passionate about computers and electronics. This white guy once yelled into his ears so bad Anil went to Japan for college, the rest of the crowd headed west.

That yelling was child abuse. Anil was not legally an adult yet.

It was like they stabbed a dagger into my thigh with the buspark incident and I reeled for the rest of my time there. I might have been depressed at some level. It is this experience from where I derive my intense political affinity for women. The illogic of the injustice made me feel very out of place in the logics of Physics, Chemistry and Biology. I went through the motions of my science classes like Galileo going through the motions of church services. He instead focused on the swinging pendulum. I saw water but did not have the vocabulary for it, so I did not know what it was that I was seeing. I took the emotional hits but it was long years before I had the words to articulate what might have happened.

I have thought in terms of political warfare. If I had the mind to do so well in academics and in group dynamics, the positive kind, maybe I can apply that same mind to political warfare and drive home the message to those Pahadis, those Bahuns. It is still not too late. This fight could go generations. I could fucking colonize their backyards.

This was also my introduction to the White Male. I was reintroduced to the White Male later in Kentucky.

One line of attack was that I was an out of the valley guy, I did not have connections in Kathmandu, and so the mishap fell in my lap. That was not the case. My vice captain was from the valley. There were as many connected Kathmandu valley people in my blue house as there were in the red house.

And a prince classmate threw his weight behind me. His father was brother to the king. The country was no democracy. In many ways his father was the most powerful man in the country. This prince got a body builder type to show up at school and go scare the people in the red house.

The white male headmaster suspended the prince. This prince, son to the most powerful man in the country, was not too connected to not be suspended, but the minions in the red house were too connected? That argument flies in the face of logic.

They came after me, they came individually after me. They formed an alliance of the Pahadi Bahun and the White Male because both felt their places in the world threatened by an under age guy who had just given them the best year any House Captain ever in school history.

And so I say nuke that high school. My idea of nuking would be to see a day when every page in every textbook is online, accessible to anyone and everyone. I think I already have seen that day. It is called the Wikipedia.