Showing posts with label secularism. Show all posts
Showing posts with label secularism. Show all posts

Wednesday, August 30, 2023

धर्म निरपेक्षता का इतिहास और वर्तमान


जिसे आज के आधुनिक राज्य में धर्म निरपेक्षता कहा जाता है उसका इतिहास समझना बहुत जरूरी है। उसकी जरूरत क्युँ महसुस हुई? वो इस परिवेशमें हुई जहाँ पर क्रिस्चियन धर्म के अलाबे और कोइ धर्म था ही नहीं। सिर्फ प्रोटेस्टैंट समुह के अंतर्गत आज ३०,००० से ज्यादा अलग अलग किस्म के चर्च हैं। कैथोलिक से टुट के प्रोटेस्टैंट ग्रुप बनी। आज भी आप को ढेर सारे प्रोटेस्टैंट मिल जाएंगे जो कैथोलिक को क्रिस्चियन मानते ही नहीं। तो क्या होता था की मारकाट हो जाती थी। तो जब अमेरिका देश बना तो वहां बिभिन्न क्रिस्चियन समुहों के बीच अमनचैन बनाने के प्रयास में धर्म निरपेक्षता को आगे लाया गया। वहां न कोइ हिन्दु या मुसलमान या यहुदी और बुद्धिस्ट की बात हो रही थी। सिर्फ और सिर्फ क्रिस्चियन की बात हो रही थी। और धर्म निरपेक्षता का मतलब ये नहीं समझा गया कि धर्म गलत है, धर्म मत मानो। धर्म निरपेक्षता नास्तिक बिचारधारा बिलकुल नहीं। किसी भी डॉलर बिल को उल्टा के देख लिजिए लिखा रहता है हम ईश्वर में विश्वास करते हैं। धर्म निरपेक्षता का मतलब ईश्वर न मानना, धर्म न मानना होता ही नहीं। 

अमेरिका का प्रत्येक राष्ट्रपति बाइबल पर हाथ रख के शपथ लेता है। हाल ही में ब्रिटेन के हिन्दु प्रधान मंत्री ऋषि सुनाक ने गीता पर हाथ रख के शपथ लिया। किसी को कोइ दिक्कत नहीं हुई। 

अमेरिका का सारा का सारा कानुन व्यवस्था बाइबल के टेन कमांडमेंट्स पर आधारित है। चोरी अपराध क्यों है तो टेन कमांडमेंट्स कहती चोरी पाप है। 

तो एक ऐसा राजनीतिक सिद्धांत जो एक ऐसे जगह जहाँ सिर्फ अलग अलग क्रिस्चियन समुह काटमार कर रहे थे उसको हुबहु किसी दुसरे परिवेश में लाद देना या उससे भी एक कदम आगे बढ़ के गलत ब्याख्या करना लाजिमी बात नहीं। 

कोइ नास्तिक आदमी अमेरिका का राष्ट्रपति चुना जा सकता है उसकी रत्ति भर भी संभावना नहीं। तो क्यों होते हैं आस्तिक अमेरिकी राष्ट्रपति? क्योंकि जीवन में सही और गलत को परखनेका दुसरा कोइ रास्ता नहीं। 

अमेरिका में आज तक मैंने कहीं कुत्ते का मांस बेचते नहीं देखा। क्या वजह है? कोइ धार्मिक नहीं सिर्फ सामाजिक कारण है। घर घर में कुत्ता पाले हुवे हैं। बेटाबेटी की तरह मानते हैं कुत्ते को। तो कुत्ते को बेटाबेटी मान सकते हैं, गाय को माँ क्यों मानते है वो समझने में दिक्कत? माँ का भी दुध ही पिते हैं, गाय का भी दुध ही पिते हैं। 

नेपाल के भुमि पर गाय का माँस खाना वर्जित होना न धर्म निरपेक्षता के विरुद्ध है और न धार्मिक स्वतंत्रता के विरुद्ध। नेपाल में आप कुत्ते का मांस खाइए, दिल चाहे तो गधे का मांस खा लिजिए। गधे को कोइ माईबाप नहीं बोल रहा। 

धर्म निरपेक्षता का बहुत अपब्यख्या हो रहा है। धर्म का मतलब सही रास्ता। कर्तव्य। 

धर्म निरपेक्षता सिर्फ ये कहती है कि धर्म के नाम पर हिंसा वर्जित है। धर्म के नाम पर मारकाट मत करो। वो ये नहीं कहती कि धर्म मत मानो, ईश्वर है ही नहीं, दुसरे के धार्मिक भावनाओं पर ठेस पहुँचाओ। 

बाइबल में एक लिस्ट है। कौन कौन चीज खा सकते हैं। उस लिस्ट में गाय नहीं। अर्थात गाय खाने को बाइबल नहीं कह रही। यहुदी खसी, भेंड़ चढ़ाते थे अपने मंदिर में।  

Monday, April 12, 2021

धर्म निरपेक्षता भनेको नास्तिकता होइन

नेपालमा संविधान सभाको समय देखि नै, अझ त्योभन्दा अगाडि नै, हिन्दु राष्ट्रको मुद्दा बड़ा ज्वलंत हुने गरेको छ। २०४६ को आंदोलन पछि राजा वीरेन्द्र ले नया संविधान मा अरु जेसुकै लेखे नलेखे पनि हिन्दु राष्ट्र अवश्य लेख्नु भनेर वाहवाही लुटेका थिए। राजस्थान बाट भागेर आएका राजाले अहिले नेपालबाट फेरि भागेर हिन्दुस्तान कब्ज़ा गर्न लागिसके भन्ने खालको रिपोर्टिंग हरु भएको देखिन्छ युट्युब मा। 

नेपालको संविधानले धर्म निरपेक्षता र सनातन धर्म दुबै भनेको छ। आखिर के हो त धर्म निरपेक्षता? यो वादविवाद दुई हजार वर्ष अगाडि हुँदैनथ्यो। युरोप बाट शुरू भएको आधुनिक राज्य को अवधारणा सँग यो आएको हो। युरोप मा धर्मका नाममा मारकाट। अमेरिका को स्थापना हुँदा पनि युरोप बाट भागेर आएका पीड़ित प्रोटेस्टैंट हरु ले शांतिपुर्वक आफ्नो धर्म को पालन गर्न पाऊँ भन्ने अभिप्रायले नै लेखेका हुन। अर्थात धर्म निरपेक्षता भनेको धर्म मास्न पाऊँ भनेर लेखिएको थिएन। उल्टो थियो। त्यसको सिको गरेर नेपालमा धर्म निरपेक्षता लेखेको हो। धर्म मास्न पाऊँ भन्ने अर्थ लागनै सक्दैन। 

नेपालको संविधानले धर्म निरपेक्षता लेखेको जाबो मेलम्ची को पानी काठमाण्डु सम्म पुर्याउन ३० वर्ष लगाउने झुण्ड बाट आफ्नो हिन्दु धर्मको रक्षा गरिपाऊँ भन्ने अर्थ नै लाग्छ। 

भगवान कृष्ण खुदले मेरो असीमित ज्ञान मध्ये अलिकति (अर्थात अत्यंत थोड़ै अंश) यस गीतामा छ भनेका छन। कुनै हिन्दुले गीता बाहिरको ईश्वरको कुरा गरेको म मान्दै मांदिन भने त्यसलाई के भन्ने? कुनै हिन्दुले म राम मान्छु तर कृष्ण मांदिन भन्दा के भन्ने? 

इजराइल का यहुदी ले अरु हरु लाई धर्म परिवर्तन गरेर यहुदी बनाउने प्रयास गरेको पाइँदैन। भारतका हिन्दु पनि त्यस्तै छन। तिमी ले हिन्दु भएर जन्मिने सौभाग्य पाएको हो र तिमी हिन्दु हुने भन्छ? Chosen People Syndrome. इजराइल का यहुदी सँग भारतवर्षका ब्राह्मण हरुको थुप्रै कुरा मिल्छ। जन्मजात पंडित। सारा युरोप भन्दा टेक्नोलॉजी मा इजराइल एक्लै अगाडि छ जबकि युरोप आफै त्यस्तो कमजोर होइन। 

ब्राह्मण जन्मजात ब्राम्हण हो भने ब्राम्हणले पाएको सफलता पाउन के गर्ने? ईश्वरको आराधना गर्ने। थुप्रै जन्मको पापले दलित लाई त्यहाँ पुर्याएको हो यदि भने उपाय के? आम माफ़ी को बाटो। शुलीमा चढेको इशु लाई अँगाल्ने। पृथ्वीमा समानता प्राप्त हुन्छ र मृत्यु पश्चात मुक्ति। भगवान कृष्णले गीतामा भनेका छन, हे अर्जुन तिमी ब्रम्हको बाटो पाप को प्रत्येक सागर पार गर्न सक्ने छौ। अर्जुन भनेर समस्त मानव जाति लाई भनिएको हो। इशा धर्तीमा आउनु भन्दा तीन हजार वर्ष पहिला भनिएको हो। जति बेला बाइबल को एक अक्षर पनि लेखिएको थिएन त्यति बेला भनिएको हो। गीता ले गॉस्पेल तिर देखाएको छ। 

भारतवर्षका ब्राह्मण ले घ्यु चामल होम गर्छन। त्यही ईश्वरले भने इजराइल का यहुदी सँग भने भेंड़ा को रगत मागेको छ। किन होला? किन भन्दा भारतवर्षका ब्राह्मण ले घ्यु चामल होम गर्दा गर्दा ईश्वरको बारे कम घ्यु चामल बारे बढ़ी सोच्ने गल्ती नगरुन भनेर। 

प्राचीन इतिहासमा ईश्वर मनुष्य भएर पैदा हुनुपर्ने, विभिन्न ड्रामाटिक्स देखाउनुपर्ने। होइन भने मनुष्यले पत्याउँदैन। अझ त्योभन्दा अगाडि त ठीकै छ आफ्नै आँखाले देख्ने वर्षा कै पुजा गर भनेका। पछि आएर सच्याएका आफैले। वर्षा दिने इंद्र देव त ईश्वर होइनन, ईश्वर त म हो भनेर भन्नुपरेको भगवान कृष्णले। 

तर इस्लाम धर्ममा त्यस्तो कुनै मानव अवतार छैन। किन? कैलेंडर हेर्नुपर्छ। १३०० वर्ष अगाडि मात्र शुरू भएको। The Koran is the only miracle we need भन्छन मुसलमान ले। हिन्दु लाई जस्तो सुदर्शन चक्र घुमाइराख्नु परेन। सुदर्शन चक्र घुमाउनु परेको ५,००० वर्ष अगाडि। 

शिव कुनै औरतको कोख बाट पृथ्वी मा जन्मिएका होइनन, राम र कृष्ण जस्तो, सोझै स्वर्ग बाट पृथ्वी झरेका ध्यान मुद्रामा। स्वर्गका देव ले पुजा गर्ने शिव। हिन्दुले भन्छ ब्रम्ह विष्णुको नाभी बाट उत्पन्न भएका। त्यसैलाई क्रिस्चियन ले अझ स्पष्ट भन्छ, Holy Father, Holy Son. 

एक पटक कसैले शिव लाई सोधे, तपाईं कसको छोरा? शिवले भने ब्रम्हको। ब्रम्ह कसको सन्तान? विष्णु को, शिवले भने। विष्णु लाई पैदा गर्ने को? शिवले भने म आफ्नै हजुर बा हुँ। गीतामा भगवान कृष्णले भनेका छन, न म पैदा भएँ न मरछु। भने पछि अमीबा एक बाट दुई भए जस्तै एउटा शिव बाट शिव र विष्णु दुई भए होलान। तर त्यो सबै धरती र यो ब्रम्हांड को समय सीमा भित्र भएको होइन। जसलाई हामी समय भन्छौं त्यो आफैमा ब्रम्हको सृष्टि हो। त्यो शिव ब्रम्ह का अगाडि एउटा बालक भएर प्रगट भए, रुन थाले। ऐ बालक, तिमी किन रोएको भन्दा मेरो कुनै नाम छैन। ब्रम्ह ले शिव लाई नाम दिनु अगाडि न शिव शिव थिए न महादेव। ब्रम्ह ले शिव लाई अडॉप्ट गरेका। पैदा गरेका होइनन। पैदा गरिने बच्चा र गोद लिइने बच्चा बराबर हुन। तर त्यो सब हुँदा एक पटक पनि स्वर्ग अथवा पृथ्वी को सृष्टि भएको थिएन। 

विष्णुले ब्रम्ह पैदा गरे भने विष्णु महिला कि पुरुष? त्यो प्रश्न नै व्यर्थ हो। महिला कि पुरूष त्यो सीमित मनुष्य मा लागु हुन्छ, असीमित ईश्वरमा होइन। 

शिव सत्य युगमा आए। आजसम्म तिनका अनुयायी कुम्भमा डुबुल्की मार्छन। राम आए। फेरि आउँछु भनेर गए। २,००० वर्ष पछि कृष्ण बनेर आए। कृष्णको प्रस्थान पछि कलयुग शुरू भयो। हिन्दु हरु भन्छन। कलियुग मा पाप हुन्छ। चार ऋतु जस्ता चार युग। त्यो पापको हरण गर्न ब्रम्ह येशु अवतारमा २,००० वर्ष अगाडि इजराइल आएको कुरा मानन हिन्दु हरु लाई किन गारहो? 

Holy Father: Vishnu, Holy Son: Bramha, Holy Spirit: Shiva.

बाइबलमा कहानी छ, अब्राहम को पहिलो छोरा लाई पत्नीको वचनमा छोड्नुपर्दा ईश्वर ले चिन्ता न गर म तिम्रो त्यो छोरा मार्फ़त पनि एउटा राष्ट्र खड़ा गर्छु भनेका: Nation of Islam. 

जुन ईश्वरले मनुष्य जातिको मायामा आफ्नै छोरा लाई बलि चढ़ाइदिन सक्छन त्यही ईश्वरले मनुष्य जातिको मायामा आफ्नै छोरा लाई त्यो त मेरो छोरा नै होइन पनि भनिदिन सक्छन भन्ने बुझ्न फेरि क्रिस्चियन हरु लाई धेरै गारहो। अब्राहम ले आईजैक लाई त्यसरी नै मेरो होइन भन्नुपरेको। आज थुप्रै यस्ता मानिस छन जसलाई आफ्नो बाउ को हो थाहा छैन। ईश्वर तिन लाई पनि माया गर्छन। 

धर्म निरपेक्षता भनेको आधुनिक राज्य ले ईश्वर भनेको मेरो jurisdiction भन्दा धेरै माथिको कुरा भनेको मात्र हो। नास्तिकता भनेको होइन। 

महाभारतमा एक ठाउँमा भनिएको छ, हे ब्रम्ह, तपाइँका थुप्रै नाम छन, एउटा त्यस्तो नाम हो ईशा। कुरान मा जीसस को नाम हो ईशा। क़ुरानमा सबैभन्दा बढ़ी उच्चारण गरिएको नाम। 

हिन्दुले ईश्वर मानने, बहुत कड़ाई का साथ मानने, तर त्यही ईश्वर भारतवर्ष बाहिर प्रगट भए नमान्ने। अर्थात ईश्वरले पनि हिन्दुको GPS फॉलो गर्नुपर्ने। भारत सृष्टि गर्ने ईश्वर, अमेरिका सृष्टि गर्ने ईश्वर अर्कै हो र? समुचा ब्रह्माण्ड को सृष्टि गर्ने एक ईश्वर। 




Tuesday, December 22, 2015

धर्म निरपेक्षता: समस्या अहिले देखिसकियो

सनातनी विद्याले जानकी मंदिर लाई बुट ले कुल्ची गएर। कुनै पनि हिन्दु ले सोच्न नसक्ने कुरा।

धर्म निरपेक्षता नभइ नहुने कुरा हो।

आधुनिक राज्य (modern state) भनेको नितांत भौतिक कुरा हो। प्रति व्यक्ति आय, स्कुल, अस्पताल, रोड, पुल --- यस्ता भौतिक कुरा हरु सँग सरोकार हुने हुन्छ एउटा आधुनिक राज्य (modern state) को। ज्यान र सम्पत्ति को सुरक्षा। त्यहाँ त नागरिक अनागरिक पनि भन्दैन। आफ्नो भूभाग मा भए जति सबैको सुरक्षा। भने पछि सबै धर्म का ले साँस फेर्न पाउने भए।

आधुनिक राज्य (modern state) धर्म निरपेक्ष मात्र हुन सक्छ। तर त्यो भनेको धर्म नमान भनेको हुँदै होइन। बरु त्यसले धार्मिक क्रियाकलाप का लागि झन बढ़ी स्पेस बनाउँछ। स्रोत साधन जम्मा गर्छ। देश धनी हुन्छ भने ठूलठूला मंदिर गुम्बा हरु बनलान। नागरिक ले बनाउलान।

धर्म निरपेक्षता भनेको तेल तेलको भाँडो मा राख, पानी पानी राख्ने भाँडो मा राख भनेको हो। नमिसाउ भनेको।

देशलाई संविधान मा सनातन धर्म को देश भन्न पाइयेन। भनियो भने देश लाई गरीब  बनाइराख्ने त्यो अचुक अस्त्र हुन्छ। त्यो पनि देखिसकियो। देशको इतिहास मा कुनै पनि प्राकृतिक प्रकोप अथवा युद्ध ले नल्याएको क्षति भैसक्यो। पाखंडी सनातनी लाई मतलब छैन तर। उसको त बिजनेस व्यापार फसटाएको छ। सारा देश नै एउटै ठुलो काला बाजार बनाइएको छ।

मधेसको हिन्दु, मधेसको मुसलमान, पहाड़को जनजाति को त यो अस्तित्व को सवाल हो धर्म निरपेक्षता। यादव र कृष्ण, हरिजन र राम।

The Caste System Is The Sanatani Colonizing The Hindu Religion
Yadavs Have No Caste


Monday, December 21, 2015

धर्म निरपेक्षता मधेस के हिन्दु को खुद अपने लिए चाहिए

मधेस के हिन्दु भ्रम में हैं। कुछ सोंच रहे हैं धर्म निरपेक्षता तो आ गया है। कुछ सोंच रहे हैं चोर दरवाजे से हिन्दु राज्य कह दिया तो क्या हुवा, हम भी तो हिन्दु हैं। कौन सा दंगा फसाद हो रहा है देश में। सब मिलजुल के ही तो रह रहे हैं।

अरे कहाँ हिन्दु राज्य कहा है? हिन्दु तो हटाया है। उतने हटाने के लिए १७,००० को मार दिया। हिन्दु हटा के सनातन धर्म रखा गया है। ये Old Testament, New Testament वाली बात हो गयी।

विद्या ने जानकी मंदिर में आ के जो किया वो कोई हिन्दु कर ही नहीं सकता। वो राज सिंहासन पर बैठ गयी है। राम रूप धारण किए जो हैं वो खड़े हैं। राम को कहा जा रहा है विद्या को प्रणाम करो। ऐसा भी होता है क्या?

ओली बैठा है। उसका बाप उठ के टीका लगा रहा है। ये तो सनातनी भी नहीं हैं। देश रावण राज्य युग में पहुँच गया लगता है।

धर्म निरपेक्षता मधेस के हिन्दु को खुद अपने लिए चाहिए। ये भ्रम में न रहे कि मधेस को मुसलमान या पहाड़ के जनजाति को चाहिए। उनको भी चाहिए आप को भी।

धर्म निरपेक्षता कोई धर्म  विरोधी चीज नहीं है। सिर्फ ये कहा जा रहा है कि राज्य का धर्म से सम्बन्ध नहीं होता। कोई कहेगा संसद का अगला सत्र हम जानकी मंदिर में आ के करना चाहते हैं तो आप क्या कहेंगे? कि जानकी मंदिर के भितर राजनीति नहीं होती। संसद का मीटिंग यहाँ नहीं बुलाया जाता।

राज्य का काम है न्याय सुरक्षा, स्कुल अस्पताल आदि इत्यादि। धर्म कर्म राज्य का काम नहीं।


Saturday, December 19, 2015

मधेसी मोर्चा के मांग में दो छुट गए हैं

देशके संविधान में से हिन्दु धर्म को हटा कर उस जगह पर सनातन धर्म को लिखने के लिए १७,००० को मार दिया देखो। तो देश को तो धर्म निरपेक्ष होना है। धर्म निरपेक्षता मधेस के हिन्दु को भी चाहिए, मुसलमान को भी, और पहाड़ के जनजाति को भी। मधेसी कहते हैं जनजाति जग क्यों नहीं रहे हैं? धर्म निरपेक्षता को एजेंडा आइटम बनाओ, देखो किस तरह जगते हैं। धर्म निरपेक्षता का लॉजिक बहुत सिंपल है। धर्म निरपेक्षता के बगैर आधुनिक लोकतंत्र नहीं। आधुनिक लोकतंत्र के बगैर आर्थिक क्रांति नहीं। 

दुसरा है मधेसी महिला के सम्बन्ध में। मधेसी मोर्चा के जो पुरुष नेता लोग हैं वो सोंच रहे हैं बाघ को ऊँगली खिला दो तो शायद हाथ नहीं खाएगा। सब खा गया तब कह रहे हैं शायद नहीं खाएगा। आधुनिक लोकतंत्र में सब नागरिक बराबर होते हैं। अगर A क्लास, B क्लास नागरिकता का प्रावधान है तो वो एक आधुनिक लोकतंत्र नहीं। और बगैर आधुनिक लोकतंत्र के आर्थिक क्रांति नहीं। और ये आर्थिक क्रांति का मुद्दा बाद में है पहले तो महिला अधिकार और भारत के साथ अद्वितीय सम्बन्ध की बात है। जो कहता है भारत फरक देश है वो जाओ चीन जाओ भुटान जाओ। मधेसकी बहु देश के किसी भी पद की आकांक्षा कर सकती है। क्यों नहीं कर सकती? 



Thursday, December 17, 2015

धर्म निरपेक्षता ले सबै धर्म का लागि ठाउँ प्रशस्त गर्छ

हामी एउटा आधुनिक राज्य को कुरा गर्दैछौं: Modern State. जस्तो कि मानव अधिकार को चार्टर त १०० वर्ष अगाडि थिएन। लोकतंत्र पनि एक पटक घोषणा गरेर हुने कुरा होइन। लोकतंत्र को संस्थागत विकास गर्दै जानुपर्ने हुन्छ। प्रत्येक चुनाव ले लोकतंत्र लाई बलियो बलियो बनाउँदै लान्छ। न्यायपालिका, कार्यपालिका, विधायिका ले एकले अर्को लाई मलजल गर्दै जान्छ।

त्यो आधुनिक राज्य धर्म निरपेक्ष मात्र हुन सक्छ। बन्चरोले नै काठ पनि काट्ने दाँत पनि माझ्ने भन्ने हुँदैन। त्यस्तै हो। आधुनिक राज्य धर्म का लागि बनाइएको हुँदै होइन। आधुनिक राज्य को आँखा ले देख्ने, नितांत भौतिक, कंक्रीट कुरा हरु सँग सरोकार हुन्छ। जस्तो कि अस्पताल, प्रति व्यक्ति आय। तर आधुनिक राज्य धर्म को विरोधी पनि होइन। धर्म निरपेक्षता भनेको धर्म को विरोध होइन।

धर्म निरपेक्षता भनेको यो काठ काट्ने बन्चरो हो, यसले दाँत माझ्ने प्रयास नगर भनेको हो। धर्म निरपेक्षता ले सबै धर्म का लागि ठाउँ प्रशस्त गर्छ बरु। मानिसको ज्यु धनको सुरक्षा धर्म निरपेक्ष राज्य को जिम्मेवारी हो। अनि त्यसरी सुरक्षा महसुस गर्ने मानिसले निस्फिक्री आफ्नो धर्म को पालन गर्ने पायो। धर्म निरपेक्ष राज्य ले मानिसको रोजीरोटी को मार्ग प्रशस्त गर्छ। धर्म गर्न पनि पैसा चाहिन्छ। चाडपर्व मनाउन पैसा चाहियो।

धर्म निरपेक्षता बिना आधुनिक राज्य संभव हुँदैन। आधुनिक राज्य बिना समृद्धि संभव हुँदैन। गोरा ले शुन्य (जीरो) लाई एह, यो त बिहारी को भनेर प्रयोग गर्न छोड़ेको छैन। धर्म निरपेक्षता कसको भन्ने कुरै छैन। मानव जाति को।

नेपाल लाई हिन्दु राष्ट्र घोषणा गर्ने हो भने अथवा सनातनी राज्य घोषणा गर्न नछोड्ने हो भने सबभन्दा घाटा हिन्दु र सनातनी लाई नै हुन्छ। ती गरीब भएर बसिरहन्छन्। हुन त गरीबी समस्या नै होइन भन्ने हरु पनि नभएको होइन। त्यस्ता ले काठमाण्डु छोड्नु, जंगल मा गएर कंदमूल खाएर बस्नु गएर।


Monday, September 14, 2015

यो धर्म निरपेक्षता हुँदै होइन

यो धर्म निरपेक्षता हुँदै होइन। धर्म निरपेक्षता मा राज्य ले धर्म मा एक पैसा खर्च गर्न नपाउने भन्ने हुन्छ। बाबा जी हरु लाई मंत्री हरुले पैसा बाँड्ने प्रावधान ले धर्म निरपेक्षता लाई गायब पारेको छ। अब बेबी किंग ल्याउन मात्र बाँकी छ। बहुदल लाई तीन बाहुन दलीय व्यवस्था त बनायेकै छन। अझ तीन बाहुन दल पार्टी अध्यक्ष व्यवस्था। मानव अधिकार भनौं भने प्रेस स्वतंत्रता र वाक स्वतंत्रता गायब। संघीयता र समावेशीता माथि प्रहार गर्ने ले लोकतंत्र, मानव अधिकार र गणतंत्र पनि छोड्दैन।
धर्मनिरपेक्षताको व्याख्या पारित

कांग्रेस, एमाले र एमाअोवादीका प्रमुख सचेतकले पेस गरेको धर्म निरपेक्षताको व्याख्या भने संविधानसभाले पारित गरेको छ । ‘धर्मनिरपेक्षता’ भन्नाले सनातनदेखि चलि आएको धर्म संस्कृतिको संरक्षणलगायत धार्मिक, सांस्कृतिक स्वतन्त्रता सम्झनुपर्छ भन्ने ब्याख्या संविधान सभाले पास गरेपछि यो ब्याख्या संविधान विधेयकको अंग बनेको हो ।

Saturday, August 29, 2015

धर्म निरपेक्षता सब भन्दा बढ़ी चाहिएको नेपालको हिन्दु लाई

Animation of the structure of a section of DNA...
Animation of the structure of a section of DNA. The bases lie horizontally between the two spiraling strands. (Photo credit: Wikipedia)
भोजपुरा प्रदेश र मधेसी मुस्लिम
धर्म निरपेक्षता र मानव अधिकार
केपी ओली र धर्म निरपेक्षता
भारत बाट आउने भाड़ा मा उपलब्ध बाबा जी हरु
उद्दण्ड मच्चाइ रहेको भारतीय बाबाजी
राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको
जबरजस्ती धर्म परिवर्तन गर्ने तरिका के हो?
धर्म परिवर्तन गर्न पाउनु मानव अधिकार हो
Janakpur Muslims

धर्म निरपेक्षता सब भन्दा बढ़ी चाहिएको नेपालको हिन्दु लाई। हिन्दु राष्ट्र त २५० वर्ष देखि पृथ्वी ले "सच्चा हिन्दुस्तान" त बनाएर राखेको हो नि। त्यसले गरीबी र अंधकार बाहेक के दियो?

देश लोकतन्त्रमा जाने तर देशमा वाक स्वतंत्रता नहुने। त्यस्तो पनि हुन्छ? आज संसार मा जति विकसित देश छन सबै लोकतन्त्रको आधारमा धनी र विकसित र आधुनिक बनेका हुन। मान्छेको biology त जहाँ पनि उही हो। Brain त केपी ओली बाहेक सबै को टाउको मा छ।

मानव अधिकार सर्वमान्य घोषणापत्र हो। त्यो मानव अधिकार भनेको लोकतंत्र को DNA हो। जुन देशमा मानव अधिकार छैन त्यहाँ लोकतंत्र छैन। मापदंड नै त्यही हो।

नेपालमा मुसलमान लाई बस्न दिने कि नदिने? बुद्धिस्ट ईसाई लाई बस्न दिने कि नदिने? प्रश्न त्यो हुँदै होइन।

प्रश्न हो, नेपालका हिन्दु गरीब भएर बस्ने कि धनी देशको नागरिक बन्ने? धनी आधुनिक देश बन्ने एक मात्र उपलब्ध बाटो हो लोकतंत्र। लोकतंत्र को DNA हो मानव अधिकार।

जुन देशमा धर्म निरपेक्षता छैन त्यस देशमा लोकतंत्र छैन। कि त लोकतंत्र चाहिएन, धनी देश बन्नु छैन भन्नुपर्यो।

तपाइँ को भगवान ले भोको पेट बस मोक्ष पाइन्छ भनेको छ भने माग्नुस हिन्दु राष्ट्र।

धर्म निरपेक्षता बिना देश धनी र आधुनिक बन्दैन भने त्यो धर्म निरपेक्षता आखिर हो के? नेपाली नागरिक हिन्दु हुन पाउँदैन भन्ने हो?

धर्म निरपेक्षता भनेको राज्य (state) को धर्म हुँदैन भनेको। नागरिक को धार्मिक स्वतंत्रता को त्यो भन्दा राम्रो गारंटी र insurance अर्को हुने सक्दैन। राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भने जुन सुकै नागरिक को जे सुकै धर्म भए राज्य (state) लाई फरक नै परेन।

धर्म निरपेक्षता भनेको राज्य (state) ले धर्म मा पैसा खर्च गर्नु गैर कानुनी हुन्छ।

तर नागरिक को आफ्नो धर्म हुन्छ। प्रधान मंत्री को आफ्नो धर्म हुन्छ। सरकारी कर्मचारीको आफ्नो धर्म हुन्छ। अमेरिका मा जति धार्मिक मानिस संसारमा कहीं पनि छैन। युरोप मा पनि छैन।

नेपाल धनी देश बन्यो भने धनी हिन्दु नेपाली नागरिक ले पैसा खर्च गरेर "जा अमेरिका मा ईसाई लाई हिन्दु बना, अभियान चला" भन्न पाइयो। अहिले त गाँठ छैन। त्यो धनी देश बनने बाटो धर्म निरपेक्षता हो।




Janakpur Muslims



जनकपुर के मुस्लिम समुदाय का प्रदर्शन !साथ हैं, साथ रहेंगे !
Posted by Brikhesh Chandra Lal on Saturday, August 29, 2015


भोजपुरा प्रदेश र मधेसी मुस्लिम

Wednesday, August 19, 2015

उद्दण्ड मच्चाइ रहेको भारतीय बाबाजी

एउटा भारतमा कसैले नाम नसुनेको बाबाजी जो नेपाल भ्रमण मा छ। मेरो इनफार्मेशन अनुसार त्यो कमल  थापा ले भाड़ा मा ल्याएको मान्छे होइन। त्यो काँग्रेस एमाले कै कुन चाहिँ मंत्री ले अझ मंत्रालय कै पैसा दिएको बाबाजी रहेछ। जुन कि गलत मात्र होइन गैर कानुनी काम हो। धर्म निरपेक्ष राज्य मा, जुन कि नेपाल हो, सरकार ले धार्मिक काम मा पैसा खर्च गर्न पाउँदैन। गरेको खण्ड मा त्यो मंत्री पद बाट हट्नुपर्छ र त्यस काम लाई जुन सुकै नागरिकले अदालत मा गएर मुद्दा हालेर चैलेंज गर्न पाऊँछ।

सरकारी पक्ष ले नै गैर कानुनी किसिमले जनता को पैसा खुवाएको एउटा ढोंगी बाबाजी देखाएर तीन दल का बाहुन ले मधेसी जनजाति लाई सो जा नहीं तो गब्बर आ जायेगा भनेर तर्साउन खोजने? अझ कमल थापा को पनि नाम मुछ्न भ्याएको! को मंत्री त्यो। सुशील ले फाल्नुपर्ने भो।




ज्ञानेन्द्र को डर छ?

ज्ञानेन्द्र को नाम त लिएका छैनन् तीन दलका बाहुन ले तर सो जा नहीं तो गब्बर आ जाएगा भनेर कसलाई भनेको? ज्ञानेन्द्र हो गब्बर सिंह? नाम खुलाएर बोल्ने। कि डर लाग्छ? डर लाग्छ भने डर लाग्छ भन्ने। नाम लिन डर लाग्छ भन्ने हामी कुरा बुझछौं।

कुरा सही रहेछ भने हामी संघीयता/समावेशीता को मुद्दा लाई एक छिन थाती राखेर गणतंत्र का लागि, लोकतंत्र का लागि फेरि एक पटक पहिला क्रांति गर्छौं। सक्छौं। हामी लाई डर छैन।

तर हाम्रा पनि इनफार्मेशन सोर्स हरु छन। हाम्रो इनफार्मेशन के छ भने ज्ञानेन्द्र रिटायर भएको मान्छे। मन मष्तिष्क सबैले।

रह्यो कमल थापा को कुरा। पारस बैंकक बाट फर्किन्दा एयरपोर्ट मा उ न गएको। यो त अस्ताएको सुर्य, यसको पुजा गरेर फाइदा छैन भनेर हेपेर एयरपोर्ट उ न गएको। यो चाकरी चापलुसी गरेको मान्छे। बलेको आगो थियो उसका लागि राजतन्त्र। अब आगो निभ्यो। राजतन्त्र उसका लागि कहिले पनि सिद्धांत थिएन।

कमल थापा लाई convince गरिएको होइन परास्त गरिएको हो भनेर म संघीयता वादी हरु लाई बारम्बार भन्छु। त्यो मान्छे को mindset केही change भएकै छैन। त्यति बेला पनि मानव अधिकार नमान्ने, अहिले पनि मान्दैन। धर्म निरपेक्षता त मानव अधिकार हो। त्यो उ मान्दैन।

संघीयता विरोधी लाई convince गर्ने होइन परास्त गर्ने हो भनेर मैले बारम्बार भन्छु। केपी ओली भो, राम चन्द्र पौडेल भो, यी बाहुन को घैंटो मा यो जुनीमा चाहिं घाम लाग्दैन। यी जस्ता लाई संघीयता को मुद्दामा convince गर्न खोज्ने मान्छे नै मुर्ख।

सो जा नहीं तो गब्बर आ जाएगा जस्तो बच्चा सँग गफ गरे जस्तो हेपेर गफ नगर्ने। बड़ो patronizing भो।

ज्ञानेन्द्र को डर छ? हाम्रो इनफार्मेशन त त्यस्तो छैन। तपाइँ को इनफार्मेशन कहाँ बाट आउँछ, कृपया थाहा पाऊँ।

बिचारा राजा मान्छे लाई गब्बर सिंह भन्दिएको?

जनता लाई ज्ञानेन्द्र सँग होइन एमाले का गुंडा हरु सँग डर लाग्ने गरेको छ। दैनिक। देश भरि नै। त्यो इनफार्मेशन तपाइँ सँग छ कि छैन?

राजा महेन्द्र, राजा वीरेन्द्र ले, राजा ज्ञानेन्द्र ले काँग्रेस पार्टी लाई समाप्त गर्न सकेनन्। हामी संघीयता वादी हरु काँग्रेस लाई सफाचट गरेर देखाइदिन्छौं।



हामी बाहुनवाद होइन माफियावाद, नवराजावाद र ब्रम्हलुटवाद का विरुद्ध लड्दै छौं
नवराजा Mentality
ओली को नवराजा बोली
नवराजा हरु
बाबुराम भट्टराई डराउनु पर्ने कारण छैन
भारत बाट आउने भाड़ा मा उपलब्ध बाबा जी हरु
राजा होइन नवराजा हरु संग डर छ

Monday, August 17, 2015

धर्म निरपेक्षता मा शक्ति संतुलन गरे के हुन्छ?

बाबुराम भट्टराई ले बारम्बार संघीयता मा "शक्ति संतुलन" को कुरा गर्नु भएको छ। धर्म निरपेक्षता मा शक्ति संतुलन गरे के हुन्छ? ठाउँ छ त्यहाँ शक्ति संतुलन गर्ने? छैन। किनभने धर्म निरपेक्षता सिद्धांत हो। कि त्यो छ कि छैन। संघीयता, समावेशीता पनि त्यस्तै हो।


Sunday, August 16, 2015

जबरजस्ती धर्म परिवर्तन गर्ने तरिका के हो?

स्वेच्छा ले पनि धर्म परिवर्तन गर्न नपाउने भन्ने सोंच छ। जुन कि मानव अधिकार को सिद्धांत सँग मिल्ने कुरा होइन। मानव अधिकार को सिद्धांत अनुसार जुन सुकै धर्म मानने बाबु आमा को घर मा जन्मे पनि व्यक्ति ले आफु ख़ुशी को धर्म मानन पाऊँछ र त्यो उसको प्राइवेट कुरा हो। त्यो राज्य (state) को चासो को विषय नै होइन। राज्य (state) को चासो को विषय होइन, अरु नागरिक हरु को चासो को विषय होइन। उसको मानव अधिकार। नितान्त व्यक्तिगत कुरा। बिहे जस्तो।

भने पछि धर्म परिवर्तन बारे तांडव नृत्य किन हुँदैछ? के नेपाल मा धर्म परिवर्तन जबरजस्ती हुने गरेको छ? मान्छे हरु लाई किडनैप गरेर चर्च, मस्जिद, गुम्बा लाने काम भएको छ? आफूखुशी धर्म परिवर्तन अधिकार को कुरा। त्यसमा छलफल हुँदैन। तर जबरजस्ती धर्म परिवर्तन गर्ने तरिका के हो?

केही गरी कसै लाई किडनैप गरेर चर्च, मस्जिद, गुम्बा लाने काम भएको छ भने त्यस पछि ती मान्छे चर्च, मस्जिद, गुम्बा बाहिर फर्केर आउन दिएको छ कि छैन? छैन भने पुलिस ले रेड गर्नु पर्यो। मान्छे त किडनैप गर्न पाइँदैन। किडनैप गर्ने लाई १०-२० वर्ष जेल चलान हुन्छ। होइन, किडनैप गरेर चर्च, मस्जिद, गुम्बा लगिएको मान्छे बाहिर आएको छ भने उ आफै हिँडेर पुलिस चौकी जानु पर्यो। म अहिले त स्वतंत्र छु तर मलाई दुई घंटा अगाडि किडनैप गरिएको थियो भनेर उजुरी दिनु पर्यो।

अनि किडनैप गरेर चर्च, मस्जिद, गुम्बा लगिएको मान्छे त्यस पछि फेरि फर्केर चर्च, मस्जिद, गुम्बा जाँदैन होला। बलात्कार को शिकार केटी फर्केर बलात्कारी को मा तिमी त मेरो प्रेमी भन्न जान्छे?

नेपालमा जबरजस्ती धर्म परिवर्तन गर्ने काम भएको छ भनेर हल्ला फैलाउने हरु गलत बोल्दैछन्। आफ्नो इच्छा लागेको धर्म मान्नु प्रत्येक नेपाली नागरिक को अधिकार को कुरो। र प्राइवेट कुरो। त्यो धर्म हिन्दु धर्म नहुन पनि सक्छ। आफ्नो इच्छा लागेको धर्म मानेको व्यक्ति लाई कसैले हरयास (harass) गर्ने काम गर्छ भने बरु त्यस्ता लाई पुलिस ले समात्नु पर्छ।किडनैप गर्नु किन अपराध हो भने मान्छे को हिडडुल गर्ने स्वतंत्रता छ, त्यो हनन गर्न पाइँदैन। त्यस्तै मान्छे को आफ्नो इच्छा लागेको धर्म मानने कुरा डिस्टर्ब गर्ने क्रियाकलाप गर्ने हरु ले पनि एक किसिम ले किडनैप नै गरेका हुन। त्यस्ता लाई कानुन लाग्नु पर्छ।

बनाउ हिन्दु धर्म लाई आकर्षक। जातपात खतम पार। अनि गैर हिन्दु स्वेच्छा ले हिन्दु बन्छ। त्यो गर्नु छैन। खाली अरु लाई दुक्ख दिने काम।

कमल थापा यसमा किन लागेको भने उ मानव अधिकार मा विश्वास गर्ने मान्छे नै होइन।

Dalit Liberation का उपाय
धर्म निरपेक्षता र मानव अधिकार
केपी ओली र धर्म निरपेक्षता
राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको
धर्म परिवर्तन गर्न पाउनु मानव अधिकार हो
भारत बाट आउने भाड़ा मा उपलब्ध बाबा जी हरु


Thursday, August 13, 2015

Secularism



सीमांकनप्रति दैलेखबासी पनि असन्तुष्ट
भेरी-कर्णाली प्रदेशको माग
धर्ना सभालाई सम्बोधन गर्दै कांग्रेस सभापति कृष्णकुमार वीसीले प्रदेशहरुको सीमांकनबाट सबैभन्दा बढी मार भेरी–कर्णालीलाई परेको बताए । ‘सिमांकन अवैज्ञानिक भयो । बाँके र बर्दिया बिनाको भेरी अञ्चल लावारिसे हुने निश्चित छ’, उनले भने, बरु रुकूम, सल्यानको साटो बाँके र बर्दिया जिल्लासँगै हाम्रो प्रदेश कायम गरिनुपर्छ ।’ एमाले अध्यक्ष रविन्द्रराज शर्माले अखण्ड मध्यपश्चिम हुनैपर्छ भन्ने आफूहरुको जोड प्रष्ट पारे । ‘आधारभूत रुपमा भेरी र कर्णालीका जिल्लाहरु समेटेर बेग्लै प्रदेश बनाउनुपर्छ । त्यसमा राप्ती पनि मिसाउन सकिन्छ भने सुनमा सुगन्ध भैहाल्यो’ शर्माले भने ।

Monday, August 10, 2015

भारत बाट आउने भाड़ा मा उपलब्ध बाबा जी हरु

भारत यति विशाल देश हो। त्यहाँ भाड़ा मा उपलब्ध बाबा जी हरु यति धेरै छन कि त्यति झापा को जनसंख्या पनि छैन। कुम्भ मेला को फोटो इंटरनेट मा गएर हेरे हुन्छ। दही चिउरा ख्वाउँछु भन्यो भने बाहुन हरुको लाइन लाग्दैन?

नेपालका जनजाति ले हेक्का राख्नु पर्ने कुरा के मात्र हो भने नेपालमा धर्म निरपेक्षता विरुद्ध अडान न मोदी को हो, न बीजेपी को हो, न भारत देश को हो। आधिकारिक अडान। हुनै सक्दैन। भारत खुद धर्म निरपेक्ष हो।

तर भारत मा वाक स्वतंत्रता छ। आफूखुशी बोल्न पाउने अधिकार छ। नेपालमा गरमा गरमी बहस भैराखेको अवस्था मा बोल्ने ले बोल्छन्। काग कराउँदै गर्छ पीना सुकदै गर्छ। गरमा गरमी बहस हुनु वाक स्वतंत्रता को कुम्भ मेला जस्तो। हिन्दु राष्ट्र को पक्ष मा वकालत गर्ने हरु ले वाक स्वतंत्रता को मुद्दा लाई बलियो बनाएका छन। आत्तिनु पर्दैन। भारत मा पशुपति छैन। त्यस्तै भारत मा यो debate नै छैन। अनि कहाँ जाने? जानकी माता को दर्शन गर्न कहाँ जाने? कुम्भ मेला १२ वर्ष मा एक चोटि हुन्छ। भारत मा संविधान सभा आयो गयो सकियो, ६५-७० वर्ष अगाडि ,फर्केर आउँदैन।

एक दुई जना भाड़ा का बाबा जी ले बोल्दै मा २०१७ को त्रास अनुभव गर्नु तर्कसंगत होइन। ती बाबाजी हरु नेपालमा कमल थापा जति irrelevant हो ती भारत भित्र त्यों भन्दा १०० गुणा बढ़ी irrelevant हुन। सारा भारत को धर्म हिन्दु धर्म होइन तर समस्त भारत को धर्म लोकतंत्र हो। र लोकतंत्र by definition धर्म निरपेक्ष हुन्छ।

बीजेपी ले एक चोटि वक्तव्य नै निकालेको। कुन चाहिँ एक जना बीजेपी नेता ले नेपाल आएर हिन्दु राष्ट्र हिन्दु राष्ट्र भन्दिएछ। अनि बीजेपी ले वक्तव्य नै निकालेर त्यो हाम्रो पार्टी को आधिकारिक अडान होइन भनेर भनेको। पटक पटक वक्तव्य निकाल्ने कुरा आउँदैन। त्यो बुझुनुपर्छ। तर मोदी अथवा बीजेपी अथवा भारत सरकार ले कसै को वाक स्वतंत्रता खोस्ने कुरा आउँदैन।

भारत बाट आउने भाड़ा मा उपलब्ध बाबा जी हरु ---- आए राम गए राम हरु हुन।

धर्म निरपेक्ष नेपाल ले गर्ने आर्थिक क्रांति ले नेपालका हिन्दु लाई समृद्ध बनाउने काम गर्छ। The Hindu community in Nepal will reach new heights in a secular Nepal. नेपाल लाई आधुनिक युग मा प्रवेश गर्नु छ भने संविधान धर्म निरपेक्ष मात्र हुन सक्छ। महिला अधिकार का लागि महिला मात्र बोल्ने नेपाल आधुनिक नेपाल होइन।

धार्मिक आस्था का भौतिक पक्ष पनि हुन्छन्। जस्तो आगोमा हाल्ने घीउ। दशैं मा उडाउने चंगा। धर्म निरपेक्ष नेपाल ले गर्ने आर्थिक क्रांति ले नेपालका हिन्दु लाई समृद्ध बनाउने काम गर्दा नेपाल का हिन्दु को भौतिक सामर्थ्य बढ़ेर जान्छ। हिन्दु राष्ट्र घोषणा गरिने नेपाल मा आर्थिक क्रांति संभव हुँदैन।

बाबा जी पनि बिभिन्न किसिम का हुन्छन्। ढोंगी पनि हुन्छन्। पैसा माँ बिकने हरु ढोंगी। बसुधैव कुटुम्बकम मानने सर्व धर्म सुखाय मानने सच्चा हिन्दु। हिन्दु मा धर्मात्मा पनि छन, पापी पनि छन। कमल थापा पापी पर्यो। के गर्ने? नरक जाने मान्छे उ।

बरु नेपाल ले राउटे चेपांग का लागि विशेष क्षेत्र हरु बनाएर भारत लाई बाटो देखाउने। त्यहाँ tribal भनिदिने चलन छ। त्यो शब्द आफैमा गलत हो। राउटे चेपांग हरु primitive असभ्य होइनन् भन्ने कुरा को प्रमाण Global Warming र Climate Change हो। बरु बामे cannibal हो। एक व्यक्ति एक मतले नछुने लाई विशेष क्षेत्र सहित को संघीयता चाहिने हुन्छ। त्यो भनेको बड़ो कोमल संघीयता। Coral Reef पनि त कोमल हो, delicate हो। तर पृथ्वी को वातावरण संतुलन मा राखेको हुन्छ। Coral Reef गायब हुनु भनेको Homo Sapiens पुरा species गायब हुनु।

नेपालको सांस्कृतिक विविधता लाई समस्या देख्ने काँग्रेस एमाले का बाहुन यदि बाहुन समुदाय का प्रतिनिधि हुन भने मलाई त्यस समुदाय को value system प्रति नै शंका छ।

बरु भारत सँग प्रतिस्प्रधा गर्ने ठाउँ छ। भारतमा हिन्दु र मुसलमान बीच per capita income parity छैन, हुनुपर्ने तर छैन। नेपालमा हिन्दु, मुसलमान, बुद्धिस्ट बीच per capita income parity ल्याउन सकिन्छ?




Wednesday, July 29, 2015

In The News (27)



मस्यौदा संविधान विनासंशोधन पारित भए नयाँ द्वन्द्व सुरु हुने १६ कारण यी हुन् !
संघीयता र धर्मनिरपेक्षतामाथि गम्भीर संकट आएको छ : सीके लाल
संघीयताको सन्दर्भमा चीन खुलै रुपमा संघीयताको विपक्षमा रहेको र भारतले पनि नेपाली सेना तथा स्थायी राज्यसत्ता चिढिन्छन् भनेर संघीयताको पक्षमा बोल्न नचाहेको बताए । ..... नेपाली सेना नेपालको सबभन्दा प्रमुख र अहिलेसम्मकै स्थायी शक्ति रहेको जिकिर गर्दै उनले सेना अग्रगामी एजेण्डामा अनुदार देखिएकोले संघीयता, धर्मनिरपेक्षता र समानुपातिक समावेशीजस्ता मुद्दामाथि संकट देखापरेको बताए । ...... ‘मधेशी र जनजातिले जति रोईकराई गरे पनि नेपालका शासक सुमदाय र सेनासहित राज्यसत्ताका अंगहरु संघीयताको पक्षमा छैनन् । संघीयताप्रति चीन र भारतको पनि कुनै रुचि छैन । त्यसैले संघीयताको भविष्य अन्यौलमै छ,’ लालले थपे । ..... मधेशी जनताले स्वस्फूर्त रुपमा आन्दोलन गरे पनि मधेश आन्दोलन र समग्र मधेश एक प्रदेशको नारालाई उहिले माओवादीको विस्तारलाई रोक्न उपयोग गरेको भन्दै लालले दिल्लीलाई समेत संघीयता भालुको कन्पट भएको बताए । ....... संघीयताको निस्तेजीकरणभन्दा संविधान निर्माणको सन्दर्भमा चीनको अर्को कुनै चासो नरहेको दाबी गर्दै लालले भारतीय संस्थापनका लागि हिन्दु धर्म सबभन्दा ठूलो एजेण्डा रहेको बताए । ..... भारत र नेपालका पुँजीपति पनि धर्मनिरपेक्षताको पक्षमा नरहेको उल्लेख गर्दै उनले भारतको आफ्नो स्वार्थसिद्धिका लागि हिन्दु राष्ट्र नै उसको ‘सेफ हेभेन’ हुने बताए । ..... १६ बुँदे सहमति हैन षड्यन्त्र हो भन्दै लालले प्रचण्ड र बाबुरामको माओवादीलाई रत्नपार्कमा नानाथरी औषधि बेच्ने चटकेसँग तुलना गरे । ......... नेपाली सेना नेपालको सबभन्दा प्रमुख र अहिलेसम्मकै स्थायी शक्ति रहेको जिकिर गर्दै उनले सेना अग्रगामी एजेण्डामा अनुदार देखिएकोले संघीयता, धर्मनिरपेक्षता र समानुपातिक समावेशीजस्ता मुद्दामाथि संकट देखापरेको बताए । ..... २००७ सालको क्रान्तिदेखि मधेश विद्रोहसम्मका आन्दोलन नेपाली जनताले नै गर्ने गरेको, तर ती सबै आन्दोलनमा घुसपैठ गरेर विदेशी शक्तिले ती आन्दोलनलाई आफ्नो स्वार्थका लागि उपयोग गरेको लालको भनाइ थियो । .....

जनयुद्धका बेला वर्गीय र जातीय मुक्ति, धर्मनिरपेक्षता, संघीयता, स्वायत्तता, राष्ट्रिय स्वाधीनता र आत्मनिर्णयको अधिकारजस्ता अति आमूल परिवर्तनकारी मुद्दा उठाउने माओवादीले किन सबै मुद्दा छाडेर कांग्रेस र एमालेसँग १६ बुँदे सहमति गर्न गए भन्ने जिज्ञासामा १६ बुँदे सहमति हैन षड्यन्त्र हो भन्दै उनले प्रचण्ड र बाबुरामको माओवादीलाई रत्नपार्कमा नानाथरी औषधि बेच्ने चटकेसँग तुलना गरे ।

.... ‘चटकेहरु काठमाडौंको रत्नपार्कमा नानाथरीका औषधि बेच्न बसेका हुन्छन् । उनीहरुले क्यान्सरसम्म रोग निको गर्ने भनेर गफ दिन्छन् । औषधि बेचेर थैलो भरिएपछि जसरी उनीहरु भाग्छन्, त्यसरी नै एमाओवादीका नेताहरु पनि मैदान छाडेर भागेका छन्,’ लालको विश्लेषण छ ।

Monday, July 27, 2015

राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको

धर्म निरपेक्षता र मानव अधिकार

राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको साईकल को पखेटा हुँदैन भनेको।  भनेको चरा जति सबै लाई समात, समातेर पखेटा काट भनेको होइन। राज्य (state) को आफ्नो धर्म हुँदैन भनेको बाहुन हरु लाई समात, समातेर टुपी काट भनेको होइन। बाहुन ले इच्छा लागे जति टुपी पालने, टुपी बाक्लो पार्ने, टुपी कस्ने, टुपी ठाडो पार्ने।

नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य हुने कुरा, त्यो सकियो। कुनै दिन नेपालमा प्रति व्यक्ति आय २००० डॉलर पनि हुन जाला।

नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य हुनु नेपालमा रहेका ५०% हिन्दु का लागि पनि राम्रो हो। नेपाल बुद्धिस्ट राज्य घोषणा भै दियो भने? नेपाल मुस्लिम राज्य घोषणा भै दियो भने? नेपाल क्रिश्चियन भै दियो भने? नेपालमा ISIS पस्यो भने के हुन्छ हाल? त्यसै ले नेपाल धर्म निरपेक्ष राज्य भएको ले नेपालका ५०% हिन्दु ढुक्क हुने। नेपालमा ISIS पसेन भनेर ढुक्क हुने।

नेपाल हिन्दु राज्य हुनुपर्छ भनेर बीजेपी ले अथवा मोदी ले भनेको छैन, भन्ने कुरा आउँदैन। एउटा को बीजेपी को उद्दंड मान्छे ले नेपालमा आएर भन्दिएछ, नेपाल हिन्दु राज्य हुनुपर्छ। बीजेपी ले आधिकारिक बिज्ञप्ति नै निकाल्नु परेको: "त्यो हाम्रो पार्टी को आधिकारिक लाइन होइन।" भारत खुद धर्म निरपेक्ष राज्य हो। संसारका विकसित जति देश सब धर्म निरपेक्ष छन। संसारका विकसित जति देश अधिकांश संघीय पनि छन।  तर त्यो फरक टॉपिक पर्यो।

नेपाल हिन्दु राष्ट्र नै हुनुपर्छ जसले भन्छ उसले नेपाल को ५०% गैर हिन्दु लाई नस्वीकारेको नै हो। यो अधिकारको कुरा हो। बामे ले मैले सीके राउत को वाक स्वतंत्रता स्वीकारदिन भनेर हुन्छ? अधिकार मान्छे ले जन्मँदै आफु संग लिएर आएको हुन्छ। स्वीकारने नस्वीकारने हामी को?




दलित र आरक्षणबारे भ्रम र यथार्थ
‘एन्टी स्नेक भेनम’ को अभाव हुन नदेऊ
सभासद् नै भन्छन्, ‘नेताको निरीह दास भइयो’
बाबुरामले अब नयाँ पार्टी किन नबनाउने?
हिमालय होटलको भेलाले गरेको संकेत
एमाओवादीका नेता डा. बाबुराम भटराईलाई सधैँ अरुभन्दा फरक देखिन मन लाग्छ । ..... अडानका सन्दर्भमा एमालेको कुरै नगर्दा राम्रो हुन्छ । उपयुक्त एजेन्डा उठाउने र अनुपयुक्त रुपले छोड्ने परम्परालाई निरन्तरता दिँदै आफ्नै घोषणापत्रमा उल्लिखित प्रत्यक्ष निर्वाचित प्रधानमन्त्रीको एजेन्डालाई कसैले नउठाइदिए हुन्थ्यो भनेर उसले छिटोछिटो छोड्यो । ...... एमाओवादीभित्र बसेर यति धेरै दुःख उठाउनुभन्दा बाबुरामले नयाँ पार्टी बनाउनु उपयुक्त हुन्छ । एमाओवादीले अघि सारेका कतिपय मान्यतासँग उहाँका विचार मेल खाँदैनन् ...... हाराहारीमा रहेका कम्युनिस्टहरुलाई जिल्याउँदै कांग्रेसले नयाँ संविधानको पहिलो मस्यौदामा वीपी कोइरालाको नाम उल्लेख गर्नेबाहेक सम्पूर्ण रुपमा आफ्ना एजेन्डा हुलिसकेपछि अहिले बाबुराम भट्टराईहरुले महंगा होटलमा हैसियतबिनाका बुद्धिजीवी बोलाएर पानीमाथिको ओभानो हुन मिल्छ ? ...... बाबुराम भट्टराई स्वयम् राजनीतिक सम्वाद तथा सहमति समितिका सभापति हुनुहुन्छ । अहिलेको हिजडा शासकीय स्वरुप उहाँकै समितिबाट बैधानिक रुपमा पारित भएर अघि बढेको हो । त्यहाँ निर्णायक धक्का दिन नसक्ने, चारदलबीच १६ बुँदे सहमति हुँदा सहमति बनाउन नसक्ने अनि हिमालय होटलमा लोकराज बरालहरुलाई साक्षी राखेर ती विषय संविधानमा समावेश हुन्छन् ? ........ पार्टीभित्र सहमति नहुँदा नहुँदै, दाहालले नचाहँदा नचाहँदै पनि प्रधानमन्त्रीको उम्मेदवार हुनमा पनि उहाँले यस्तै बजारिया सहयोग लिनुभएको थियो । अहिले पनि यस्तो जमघट देख्दा उहाँमाथि केही संकट आइपरेछ कि भनेर बुझ्नुपर्छ । ....... बाबुराम भट्टराईमा एमाओवादीको मुख्य नेतृत्वमा कसरी आउने भन्ने ठूलो चिन्ता छ । भारतमा अरविन्द केजरीवालको चर्चा चुलिएका बेला उहाँले पनि नेपालमा नयाँ शक्तिको छाटा ओढ्न थाल्नुभएको थियो । उहाँको मुख्य रुचि बुझेर पुष्पमकल दाहालले पार्टी नेतृत्वको उधारो आश्वासन दिएपछि भूकम्प नआउँदै त्यो बहस एकाएक गायव भएको थियो र उहाँ दाहालको प्रशंसामा जुट्नुभएको थियो । ....... पार्टीभित्रबाट निर्वाचन जितेर आफ्नो बलमा कुनै पनि हालतमा नेतृत्वमा पुग्दिँन भन्ने थाहा पाउनुभएका उहाँका लागि त्यसयताको समय त्यति पि्रय भएन । किनभने, दाहालले भनेजसरी पार्टीको नेतृत्व हस्तान्तरण हुने सम्भावना क्षीण हुँदै गएको छ । त्यसबाट बाबुराममा फेरि छटपटि सुरु भएको छ । ....... एमाओवादीभित्र बसेर यति धेरै दुःख उठाउनुभन्दा बाबुराम भटराईले नयाँ पार्टी बनाउनु उपयुक्त हुन्छ । एमाओवादीले अघि सारेका कतिपय मान्यतासँग उहाँका विचार मेल खाँदैनन् । मार्क्सवादको व्याख्यामै पनि उहाँ धेरै पर पुगेको देखिन्छ । यस्तो बेलामा त्यही पार्टीमा बसेर सिँगौरी खेल्दा न त्यो पार्टी उँभो लाग्छ, न त उहाँ नै । बरु, आफ्नो विचार, संगठन र नेतृत्वलाई संयोजन गरेर उहाँ जस्तो नेताले नयाँ पार्टी गठन गर्नु उपयुक्त हुन सक्छ । ..... सर्वत्र निराशा फैलिएको बेला कागताली परेर कहिलेकाहीँ त्यस्तो पार्टी विकल्प पनि बन्न सक्छ । एकपटक बाबुराम भटराईले त्यो प्रयोग किन नगर्ने ?

Friday, July 24, 2015

धर्म निरपेक्षता र मानव अधिकार



मानव अधिकार एउटा स्पष्ट दस्तावेज। त्यो नेपालका नेता, पार्टी, जनता ले सहमति मा कोर्नु पर्ने कुरा होइन।

मानव अधिकार प्रत्येक मानव को अधिकार। त्यो राजा ले बक्सेर दिने, श्री ३ केपी ओली ले दिने कि नदिने भनेर सोँच्नु पर्ने, मंथन गर्नुपर्ने, चार दल ले अर्को २४ बुँदे सहमति गरेर जनता लाई दान दक्षिणा दिनुपर्ने कुरै होइन। मानव अधिकार प्रत्येक मानव ले जन्मँदै आफु सँगै लिएर आएको हुन्छ। त्यसलाई कसै ले खोस्न सक्दैन।

मानव अधिकार २००६ को अप्रिल क्रांति ले बजाप्ते अंतरिम संविधान मा स्थापित गरिसकेको। त्यस अंतरिम संविधान ले पैदा गरेको यो संविधान सभा ले त्यो अंतरिम संविधान को एउटा अर्ध विराम पनि हटाउन पाउँदैन। मानव अधिकार त अंतरिम संविधान को प्राण नै हो। Life Force ------ मुटु होइन, प्राण।

वाक स्वतंत्रता, धर्म निरपेक्ष राज्य (state) --- त्यो राजविराज को सीके राउत अथवा रौतहट को मुसलमान लाई कसैले दिने होइन, कसैले खोस्न पाउने कुनै औजार उपाय नै छैन। कुनै तरिका छैन। मानव अधिकार मा minority majority को कुरै आउँदैन।

प्रेस स्वतंत्रता यति दिने उति दिने भन्ने नापतौल वाला बहस नै गलत हो, waste of time हो। प्रेस स्वतंत्रता curtail गर्ने संविधान जारी गर्ने अधिकार यो राष्ट्रपति लाई छैन। अनि के खान नापतौल गरेको मिनेन्द्र ले?

शब्द खेलाउने ठाउँ छैन। धर्म निरपेक्षता कि धार्मिक स्वतंत्रता भन्ने शब्द जाल मा फँसने प्रयास --- निरर्थक, waste of time. नागरिक को धर्म हुन्छ, हुन सक्छ, तर राज्य (state) को धर्म हुँदैन। धर्म निरपेक्षता को अर्थ त्यही हो र त्यो १००% बहुमत ले पनि खोस्न नसक्ने मानव अधिकार हो।

ज्यामिति को विन्दु को परिभाषा मा पनि सहमति र अल्पमत बहुमत को कुरा आउँछ? मानव अधिकार लाई Universal Declaration Of Human Rights त्यसै भनिएको होइन। त्यहाँ amendment clause कतै छैन। कमल थापा लाई त्यो कुरा थाहा छैन। Not my problem.

धर्म निरपेक्षता र मानव अधिकार ------ त्यहाँ औंला गन्ने ठाउँ छैन।

प्रत्यक्ष निर्वाचन भए तंपाईले कसलाई बनाउनुहुन्थ्यो प्रधानमन्त्री?



प्रहरी दमनविरुद्ध जनकपुरमा विरोध सभा
मस्यौदा संविधानको विरोधमा गत साउन ४ र ५ गतेको जनकपुरमा आयोजित राय तथा सुझाव संकलनको कार्यक्रम स्थलमा प्रवेश गर्न खोज्दा निषेध गरिएपछि विरोधमा धर्ना दिइरहेका राजनीतिक दल तथा नागरिक समाजका अगुवालाई प्रहरीले निर्ममतापूर्वक ज्यादती गरेको थियो । यसको विरोधमा चार माओवादी पार्टीको मोर्चाले विरोधसभा गरेको छ । ..... जनकपुरीले मधेशवादी दलहररुतर्फ इंगित गर्दै भने, ‘संघीयताकै लागि मधेश आन्दोलन भयो तर अब कांग्रेस-एमालेले ल्याउन लागेको संविधानमा संघीयता, पहिचान र अधिकारसमेत कुण्ठित हुने भयो । तसर्थ संविधानसभा परित्याग गरी पुनः सडक आन्दोलनमा आउनुस् ।’ उनले कांग्रेस–एमालेको सरकारलाई

फासिस्ट

शैलीका सरकारको संज्ञासमेत दिए । ..... विरोधसभा हुनुपूर्व जनकपुरको गोपाल धर्मशालाबाट सुरु भएको विरोध जुलुस विभिन्न चोक हुँदै नगर परिक्रमा गरी रामचोक, सोनारपट्टी, जानकी चोक, शिवचोक, भानुचोक, कदमचोक भएर जनकचोकमा विरोधसभामा परिणत भएको थियो ।
धर्मको नकाबमा नाचिँदैछ तानाशाही ताण्डव
मस्यौदा संविधानबारे जनताको सुझाव संकलनको नौटंकी समाप्त भइसकेको छ । यो कृत्रिम जनमत संकलनको नौटंकीभित्र धर्मनिरपेक्षतालाई समाप्त पार्ने रणनीति देखिन्छ । जनमत संकलनको क्रममा जनताले धार्मिक स्वतन्त्रताको अभिमत दिए भने हौवा फैलाइँदैछ । ..... हैन, यहाँ जनताले कस्तो अभिमत कसरी दिए त ? मधेशको पूर्व झापादेखि पश्चिम महाकालीसम्म टेण्डरमा मस्यौदामाथि पार्टी कार्यकर्ता, सुरक्षा निकाय र कर्मचारी तीनखाले जनताको राय संकलन गरियो । राय संकलनको खेल कसरी भयो भने

रेफ्री पनि आफ्नै, सबै खेलाडी आफ्नै, मैदान पनि आफ्नै

। विपक्षी दलका खेलाडीहरु मैदानमा उत्रिनै पाएनन् । ..... यसरी एकतर्फी रुपमा खेलिएको खेलमा टस हाल्दा चित र पट आफ्नै थियो । ..... नेपालको स्थायी सत्ताका हर्ताकर्ताहरुले जनमत संकलनको नाउमा बन्दुकको घेराभित्र उनीहरुकै विचार मात्रै सुनाउने मान्छे बोलाए, फरक विचार राख्नेलाई भित्र छिर्न नदिने उर्दी जारी गरे र छिर्न खोज्नेलाई बन्दुकको कुन्दाले मरणासन्न हुने गरी कुटे । त्यसरी लिइएको जनताको रायलाई नक्कली भन्ने कि सक्कली ? .......

जनकपुरको उद्योग वाणिज्य संघको हलमा पस्न खोज्ने रोशन जनकपुरीको टाउको फुटाइयो । १४ वर्षे बालक दिनेश साहलाई मृत्युशैय्यामा पुर्याइयो । गरुडा, रौतहटका राजकुमार दास र इस्माइल अन्सारीको ढाड र पिठ्युँ सेकियो । यसरी लिइएको जनताको सुझावका आधारमा जनआन्दोलनका मर्मलाई मार्न पाइन्छ ?

...... धर्म निरपेक्षता र धार्मिक स्वतन्त्रताको भिन्नता नबुझ्ने स्तर भएको समाजमा दुईटामध्ये कुन राम्रो भनी प्रश्न गर्नु कत्तिको जायज हुन्छ ? यो त ५ वर्षे बालकलाई कुन औंला समाउने भनेर सोधेजस्तै हो । ..... धार्मिक स्वतन्त्रता भनेको मान्छेको व्यक्तिगत जीवनसँग सम्बन्धित हुन्छ । यसको अर्थ हरेक धर्मावलम्बीले आफ्नो धर्म अवलम्वन गर्न पाउँछन् । तर धर्मनिरपेक्षता भनेको त राज्यको कुनै धर्म हुँदैन भन्ने विषयको ग्यारेण्टी हो । धर्मनिरपेक्षता र धार्मिक स्वतन्त्रताबीच छनौट हुँदैन, किनभने यी दुई माग एक अर्काका परिपूरक हुन् । ........ नेपाली राज्यको बनोट हिन्दुत्वको जगमा बनेको हो । चाहे राज्यले अभ्यास गर्ने मुलुकी ऐनलाई हेरौं, चाहे राज्यको अंगको रुपमा रहेको नेपाली सेनाका भैरवनाथ गण, कंकाली गणलगायत नाम र पूजापाठ र संस्कृतिलाई, सबैमा हिन्दुत्वको गाढा छाप छ । त्यस्तै, चाहे गृह मन्त्रालयको दैवी प्रकोप महाशाखालाई हेरौं, चाहे महालक्ष्मीस्थान, शिवगढीजस्ता नगरपालिकाहरुको नामाकरण, तिनको नाम र नामाकरण गर्नेहरुको दिमाग एउटै धर्म र संस्कृतिबाट निर्देशित छन् । कहाँसम्म भने सरकारले गाडी किन्दा गर्ने संस्कार र प्रधानमन्त्रीले दशैंमा बोको काट्ने संस्कृतिसम्ममा यसकै छायाँ देखिन्छ । ....... २०६२–६३ सालमा लोकतन्त्र आएपश्चात राज्यले सबै धर्म र संस्कृतिलाई समान व्यवहार गर्छ र सबैको संरक्षकको रुपमा भुमिका निर्वाह गर्छ, राज्य अब कुनै धर्मविशेषको हुँदैन भन्ने अवधारणाका साथ अन्तरिम संविधानले धर्मनिरपेक्षता सुनिश्चित गरेको हो । यसपछि अल्पसंख्यक धार्मिक समुदायहरुले बहुसंख्यक हिन्दुहरुसँग धर्ममा समान छु भन्ने अनुभूत गर्न थाले । यस्तो समानताको अनुभूति गर्न थालेको नेपाली राज्यमा धर्मनिरपेक्षतालाई हटाउन खोजिँदै छ । ........ कमल थापालाई देखाएर सबै दलभित्रका पण्डित पुरोहितहरुले आफ्ना पुर्खाको पुख्र्यौली धार्मिक राज्य फर्काउन खोजेको हो ? ...... धार्मिक स्वतन्त्रताले मात्रै पुग्ने भए भारतको संविधानमा किन राखिएको छ धर्मनिरपेक्षता ? अरु कुरामा छिमेकीबाट सिक्ने, अनि धर्मनिरपेक्षताको कुरामा सिक्नु पर्दैन र ? ....... धर्मसापेक्षता हिन्दु धर्मसँग मात्रै हैन, नेपाली राजतन्त्र र पहाडी पुरुषको एकल शासनसत्तासँग जोडिएको छ । यही कुरा अहिले मधेशी नेताहरुले बुझ्न सकेका छैनन् । उनीहरुले आफूले टेकेको जमिन खुस्केपछि मात्रै बल्ल थाहा पाउँछन्, राज्यलाई फेरि पनि हिन्दु धर्म सापेक्ष बनाउनु भनेको त हिन्दु धर्मावलम्बी पहाडी पुरुष शासकहरुको रणनीतिमात्रै रहेछ भनेर । .......

उनीहरुका लागि धर्मनिरपेक्षताको खारेजी त एउटा बहानामात्रै हो, उनीहरुको प्रमुख योजना त संघीयता, समावेशिता र सामाजिक न्यायलाई नै ‘डाइल्युट’ गर्नु हो । धर्मनिरपेक्षतालाई त्याग्नु भनेको त चोरलाई साँचो दिएर मन्दिरको मूल ढोकाको खोल भन्नुजस्तै हो, त्यसपछि जेजस्तो खालको मूर्ति र सम्पत्ति पनि चोर्न पाउने सुविधा हुन्छ ।

......

संविधानबाट धर्मनिरपेक्षता हटाउने अभियानको एउटा मुख्य निसानाचाहिँ मधेशी मुस्लिम समुदाय हो । यसरी हेर्दा जताबाट पनि मधेशीलाई नै निसाना बनाउन खोजिएको छ, चाहे धर्म सापेक्षताको नाममा होस् या संघीयता र समावेशिताको विरोधको नाराबाट होस् ।

....... अल्पसंख्यक मुस्लिम समुदायलाई लक्षित गरेर संघीयतामाथि रिस पोख्दैछन् । ..... मस्यौदाले एकातिर राज्यको परिभाषामा धर्मनिरपेक्षता राखिएको छ भने राष्ट्रिय जनावरमा गाई बनाइएको छ, यस्तो पनि कहीँ हुन्छ ? राज्य धर्मनिरपेक्ष भएपछि एक धर्मको पवित्र प्रतीक मानिने गाईलाई राष्ट्रिय जनावर कसरी हुन्छ ? त्यही जनावर मारेको वा मासु खाएको आरोपमा हिन्दु धर्मावलम्बी दलित र अन्य धर्मावलम्बीहरु जेलमा सडाइने स्थिति कहिलेसम्म कायम राख्ने ?
धार्मिक राज्य : उपलब्धि उल्टाउने खेल
‘धर्मनिरपेक्षता’ माथि उठेका आशंका र प्रश्नबारे चर्चा गर्नु पहिले एमाले अध्यक्ष केपी ओलीलाई आफ्नो मार्गदर्शक सिद्धान्त जनताको बहुदलीय जनवाद (जबज) र पछिल्ला दुई महाधिवेशनबाट पारित दस्तावेज फेरि पल्टाउन आग्रह गर्छु। कमरेड ओलीले नै यो पढ्न किन आवश्यक छ भने उनी यतिखेर धर्मनिरपेक्ष राज्य हुन नहुने तर्क गरिरहेका छन्। बुधबार बीबीसीलाई अन्तर्वार्ता दिँदै उनले ‘धर्मनिरपेक्षता’ शब्द गलत अनुवादवश आएको समेत दाबी गरे। मदन भण्डारीद्वारा प्रस्तावित र २०४९ माघमा एमालेको पाँचौं महाधिवेशनबाट पारित ‘जबज’को ‘नेपाली क्रान्तिको वर्तमान कार्यक्रम’ भागको ‘राज्यव्यवस्था’ खण्डको तेस्रो बुँदामा लेखिएको छ, ‘नेपाललाई स्वतन्त्र, सार्वभौम, धर्मनिरपेक्ष जनताको गणतन्त्र घोषित गरिनेछ।’ त्यसै सिद्धान्तको ‘जाति, धर्म र भाषाको सम्बन्धमा’ खण्डको पहिलो बुँदामा लेखिएको छ, ‘कुनै पनि धर्मको एकाधिकारलाई अन्त्य गरी सबैलाई धार्मिक स्वतन्त्रता र समानता प्रदान गरिनेछ।’ ........ माथिल्ला पंक्तिका दुई पक्ष छन् : एक, हिन्दु राजतन्त्रकै पालामा पारित उक्त दस्तावेजले धर्म निरपेक्षतासहित गणतन्त्रको वकालत गरेको छ। दुई, नेपालमा धर्मविशेषको एकाधिकार रहेको सकार्दै त्यसलाई अन्त्य गर्ने, सबैलाई धार्मिक स्वतन्त्रता दिइने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छ। यो इतिहास किन सम्झाउन आवश्यक भयो भने अहिले धर्मनिरपेक्षताको सर्वाधिक विरोधमा राजावादी राप्रपा नेपालपछि प्रगतिशील एमाले र लोकतान्त्रिक कांग्रेसका नेताहरू नै देखिन्छन्। ...... कांग्रेसका नेता–कार्यकर्तालाई पनि सम्झाइहालौं– बीपी कोइरालाबाट प्रस्तावित र ०१२ सालमा वीरगन्ज महाधिवेशनबाट पारित दस्तावेजको ‘राजनीतिक व्यवस्था’ भन्ने खण्डमा उल्लेख छ, ‘संविधानमार्फत नेपालमा जाति, धर्म (पन्थ) एवं लिंगभेदबाट निरपेक्ष सबै नागरिकलाई केही मूलभूत नागरिक एवं राजनीतिक अधिकार अवश्य प्रदान गरिनेछ।’ उनै बीपीले १९६० जून ६ तारिखमा पत्रकार अनिरुद्ध गुप्तालाई अन्तर्वार्ता दिँदै भनेका छन्, ‘नेपाली कांग्रेस धर्मलाई नमान्ने पार्टी हो। विरोधीले यस कुराको निकै उपयोग गरे। धर्म नमान्ने व्यक्तिका रूपमा म नै आक्रमणको तारो थिएँ। तपाईंलाई थाहा छ, म बाहुन भएर पनि जनै लगाउँदिन।’ ........ बीपी धर्मका विरोधी थिएनन्, उनी केवल त्यसलाई मान्दैनथे। धर्म मान्न पाउने मानिसको स्वतन्त्रताको उनी विलकुलै सम्मान गर्थे। ..... हिन्दुराज्य पक्षधर भन्छन्– हिन्दुराज्य भएर अरुलाई के फरक परेको थियो? तथ्य के हो भने इलाम–पाँचथर सिमानामा पर्ने यो पंक्तिकारको बस्ती वरपर लिम्बु, मगर, तामाङ, राई, भूजेल, गुरुङ लगायत बसोबास गर्छन्। जनगणना लगायत तथ्यांक संकलनका क्रममा अधिकांश गणकहरू बाहुन र क्षत्री जातिका शिक्षक हुने गर्छन्। निरक्षर जनजातिको तथ्यांक फारम भर्दा उनीहरूमध्ये अधिकांशले निश्चित तथ्यांकबाहेक धर्म लगायत महल आफैं भरिदिन्छन्। निरक्षर जनजाति, जो किरात, बौद्ध, प्राकृत धर्म मान्छन्, आफ्नो धर्म के लेखियो थाहै पाउँदैनन्, र ‘हिन्दु’ बन्न पुग्छन्। उनीहरूले हिन्दु धर्मबाट अलग हुनचाहे भने पाउने कि नपाउने? मस्यौदामा ‘अलग हुन पाउने’ लेखिएको छ, तर जनमत संकलनका क्रममा यसको तीव्र विरोध भएको छ। विरोध गर्नेमा मुख्य दलकै नेताहरू पनि छन्। उनीहरूलाई इसाइकरण भएकामा त्यत्रो फिक्री रहेछ, अरु धर्मावलम्बीको हिन्दुकरण भएकामा चाहिँ किन मौन? ........ हिन्दु पक्षधर भन्छन्– हिन्दुराज्य नेपालको पहिचान हो। तथ्य के हो भने उनीहरू नेपालभित्रै अलगाव भोगिरहेका जाति, भाषा, ऐतिहासिक क्षेत्रविशेषको इतिहास सम्मान गर्दै बहुपहिचानको राज्य बनाउन ठाडै अस्वीकार गर्छन्, अनि बहुपहिचान भएका नागरिकहरू बस्ने देशको पहिचान भने हिन्दु हुनुपर्ने अमिल्दो माग गर्दैछन्। अनि उनीहरू नै तर्क गर्छन्, ‘राज्यको धर्म नहुने, अनि जातचाहिँ हुने?’ मस्यौदाको धारा ३ मा ‘राष्ट्र बहुजातीय, बहुभाषिक, बहुधार्मिक, बहुसांस्कृतिक विशेषतायुक्त हुने’ स्वीकार गरिएको छ। त्यसै भागको धारा ४ मा उल्लेख छ, ‘नेपाल स्वतन्त्र, अविभाज्य, सार्वभौमसत्ता सम्पन्न, धर्मनिरपेक्ष, समावेशी लोकतन्त्रात्मक, समाजवाद उन्मुख, गणतन्त्रातमक, बहुजातीय राज्य हो, जसलाई संक्षेपमा नेपाल भनिनेछ।’ केही मानिसहरूले ‘राष्ट्र’ र ‘राज्य’को भेद नबुझेर बहसलाई धर्म र जातमा ठोक्काएका छन्। ...... संविधानसभा मार्फत नेपालीहरूले पहिलोपल्ट आफ्नो मूल कानुन बनाउने सात दशकको सपना कार्यान्वयन गर्दैगर्दा इतिहासबाट परित्यक्त केही व्यक्तिहरू जन्मसिद्ध खाइपाई आएको राज्यको सुखसुविधा फर्काउन धर्मजस्तो ‘ननइस्यु’ लाई यही नै सबथोक हो झैं गरी हल्लाखल्ला गरिरहेका छन्। ...... यो कोलाहल यति ‘हाई डेबिसल’को छ कि ज्यान फालेर जनआन्दोलनमा लागेको एउटा तप्कासमेत हिजो आफूमाथि गोली दाग्न निर्देशन दिनेहरूलाई पुन:स्थापित गर्न नजानिँदो पाराले दुरुपयोग हुने खतरा बढेको छ। ....... धर्मनिरपेक्ष राज्यले कुनै धर्मविशेषलाई प्रोत्साहन गर्दैन, तर नागरिकको धार्मिक आस्था मान्न पाउने अधिकार सुनिश्चित गर्छ। कुनै पनि नागरिक धर्म मान्न, नमान्न उत्तिकै अधिकार राख्छ भन्ने मर्मअनुसार धर्मनिरपेक्षता आएको हो। यहाँ हिन्दुको जात्रापर्व विशेषदेखि अरु धर्मावलम्बीहरूको तीर्थयात्रा समेतको खर्च राज्यले बेहोर्ने प्रथा हटेको छैन। धर्मकर्ममा ढुकुटी छर्दै हिँड्नु राज्यको दायित्व होइन। गणतन्त्रका राष्ट्रपतिदेखि संवैधानिक निकायका प्रमुखहरूको चालचलनमा उदारता अपेक्षित छ। हिन्दु राजाझैं हिँड्नु उनीहरूको कर्तव्य होइन। ....... अहिले नेतृत्वमा बसेकाहरू धर्मनिरपेक्षता विरोधी आवाज झेल्न सक्ने हैसियतमा छैनन्। त्यसैले उनीहरू भन्दैछन्, ‘धर्मनिरपेक्षताले लफडा गर्‍यो, धार्मिक स्वतन्त्रता भनिदिऔं।’ त्यसो गर्नु भनेको जनआन्दोलन लगायत विभिन्न जाति, वर्ग, सम्प्रदाय र भूगोलका नागरिकका संघर्षको भावनामाथि अपमान हो। त्यसले अर्को विद्रोहलाई निम्ता दिन्छ। अर्काथरी भन्दैछन्, धर्मबारे संविधानमा चर्चै नगरौं। यो अर्को सजिलो तरिका हो। तर सावधानीपूर्वक छलफल अघि बढाइनुपर्छ। राज्यको चरित्र कस्तो थियो र कस्तो हुनेछ भन्ने फेरि पनि बहसको विषय हुनेछ। इतिहासबाट कोही भाग्न सक्दैन। ..... राज्यको कानुन धज्जी उडाउँदै वनजंगल कब्जा गर्दै हिँड्ने स्वामी कमलनयनाचार्य अखबारमा विज्ञापन छाप्दै खुला रूपमा ‘धर्मयुद्ध’ आह्वान गर्दैछन्। उनीजस्ता ‘स्वामी’लाई यो साहस यत्तिकै आइरहेको छैन। बहुदलीय प्रजातन्त्रकालमा गन्हाएका भ्रष्ट अनुहारहरू आज सत्तामा पुन:स्थापित हुन धर्मलाई सहारा बनाउँदैछन्। यिनीहरूको साथमा एक दशकयता नेपाली समाजले हात पारेका परिवर्तनप्रति असन्तुष्ट समूहमात्रै देखिन्न, यिनै परिवर्तनका संवाहक भन्ने नेतासमेत छन्। ......

संविधानसभा मार्फत नागरिक अधिकारका धारा—उपधारामाथि जमेर बहस हुनुपर्ने बेला मुख्य विषय छाया पार्नेगरी धर्मलाई केन्द्रीय विषय बनाउनेहरू परिवर्तन उल्टाउने खतरनाक खेलमा छन्।

..... नेपाल समृद्ध भए, सबै नेपालीहरूले राज्यबाट समान अवसर पाएर अघि बढ्नसके नेपालको पहिचान विश्वसामु तिनीहरूले चम्काउनेछन्। कुनै राजा, देउता, नेता वा धर्म सम्प्रदाय विशेषका कारणले राज्यको सुनाम हुने भए आज नेपाल यति गरिब र असहाय भएर विश्व मानचित्रको कुनामा लुकिरहेको हुँदैनथ्यो।