ट्रम्प र नेतन्याहूले गाजामा शान्ति योजना घोषणा गरे, युद्धबीच उठ्यो नयाँ आशा
ऐतिहासिक तर नाजुक पहल
२०२५ सेप्टेम्बर २९ मा ह्वाइट हाउसमा अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्प र इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतन्याहूले गाजा युद्ध अन्त्य गर्ने उद्देश्यले अमेरिकी प्रायोजित नयाँ शान्ति योजना घोषणा गरे।
यो योजना, २० वा २१ बुँदाहरू भएको भनिएको, करिब दुई वर्षदेखि चलिरहेको विनाशकारी द्वन्द्व अन्त्य गर्ने अहिलेसम्मको सबैभन्दा ठूलो कूटनीतिक प्रयास हो। यसमा तत्काल युद्धविराम, बन्धक मुक्त गरिनु, गाजाको निरस्त्रीकरण, र व्यापक पुनर्निर्माण तथा शासकीय सुधारहरू सामेल छन्।
ट्रम्पले यस क्षणलाई “शान्तिका लागि ऐतिहासिक” भन्दै वार्ता “अत्यन्तै नजिक” पुगेको बताए। नेतन्याहूले यो रूपरेखालाई इजरायलका युद्ध लक्ष्यहरूसँग मिल्दोजुल्दो भन्दै यसले स्थायी रूपमा द्वन्द्व अन्त्य गर्न सक्ने दाबी गरे। तर यो घोषणा त्यही दिन केही घण्टाअघि इजरायली सेनाहरू गाजा सिटीतर्फ अगाडि बढिरहेको अवस्थामा आयो, जसले अवस्थाको नाजुकता देखाउँछ।
साथै, संयुक्त राष्ट्र महासभामा धेरै देशहरूले फिलिस्तीनलाई मान्यता दिएका सन्दर्भमा ट्रम्पले ती कदमलाई “हमासलाई पुरस्कृत गर्ने” भन्दै आलोचना गरेका थिए। यद्यपि, यो योजना साउदी अरब, कतार, यूएई, जोर्डन, र इजिप्टजस्ता प्रमुख अरब–मुस्लिम साझेदारलाई प्रस्तुत गरिएको छ।
अमेरिकी शान्ति योजनाका प्रमुख बुँदाहरू
यस ढाँचाले युद्धविराम, मानवीय राहत, र दीर्घकालीन राजनीतिक पुनर्गठनलाई चरणबद्ध रूपमा अघि बढाउने प्रस्ताव राख्छ।
तत्काल युद्धविराम र फिर्ता
-
इजरायल र हमास सहमत भए तुरुन्तै युद्ध रोकिनेछ।
-
इजरायली सेना तोकिएको रेखासम्म फिर्ता हुनेछ, जसपछि बन्धक आदानप्रदान सुरु हुनेछ।
-
हवाई, तोपखाना र जमिनका सबै कारबाही रोकिनेछ।
-
इजरायलले गाजालाई कब्जा गर्ने वा मिलाउने छैन।
बन्धक र कैदी आदानप्रदान
-
हमासले ४८–७२ घण्टाभित्र सबै बन्धक (जिवित वा मृत) छाड्नु पर्नेछ।
-
बदला स्वरूप इजरायलले आजीवन कारावास सजाय पाएका २५० फिलिस्तीनी र ७ अक्टोबर २०२३ पछि पक्राउ गरिएका १,७०० गाजावासीहरूलाई (महिला र बालबालिका सहित) मुक्त गर्नेछ।
-
प्रत्येक इजरायली बन्धकको शव फर्काउँदा १५ जना फिलिस्तीनीको शव फिर्ता गरिनेछ।
हमास सदस्यहरूका लागि आममाफी र सुरक्षित मार्ग
-
हतियार छाडेर हिंसा त्याग्ने हमास सदस्यहरूलाई आममाफी दिइनेछ।
-
गाजामा बस्न चाहँदैनन् भने उनीहरूलाई अन्तर्राष्ट्रिय ग्यारेन्टीमा सुरक्षित रूपमा अन्य देश जान दिइनेछ।
-
हमास र सम्बन्धित गुटहरूलाई शासनमा कुनै पनि भूमिकाबाट स्थायी रूपमा बाहिर राखिनेछ।
निरस्त्रीकरण र सुरक्षा ग्यारेन्टी
-
गाजालाई “आतङ्क-मुक्त क्षेत्र” बनाइनेछ।
-
सबै सुरुङ, हतियार भण्डार र सैन्य पूर्वाधार नष्ट गरिनेछ र पुनःनिर्माण गर्न नदिइनेछ।
-
अन्तर्राष्ट्रिय पर्यवेक्षणमा हतियार निस्तारण, खरिद-पुनर्वास कार्यक्रम सञ्चालन हुनेछ।
-
क्षेत्रीय शक्तिहरूले गाजाबाट कुनै खतरा नआओस् भनेर ग्यारेन्टी दिनेछन्।
मानवीय सहायता र पूर्वाधार
-
तत्कालै सहायता सुरु हुनेछ, जनवरी २०२५ को सम्झौता भन्दा बढी स्तरमा।
-
पानी, बिजुली, अस्पताल, बेकरी र आवास मर्मत प्राथमिकतामा।
-
वितरण संयुक्त राष्ट्र, रेड क्रेसन्ट र अन्य निष्पक्ष निकायहरूले गर्नेछन्।
-
रफाह क्रसिङ अन्तर्राष्ट्रिय निगरानीमा पुनः खोलिनेछ।
अन्तरिम शासन
-
दैनिक प्रशासन एक प्राविधिक फिलिस्तीनी समितिले गर्नेछ।
-
निगरानी “बोर्ड अफ पीस” ले गर्नेछ, जसको अध्यक्षता आफैं ट्रम्पले गर्नेछन्, सदस्यमा टोनी ब्लेयर जस्ता नेता रहनेछन्।
-
फिलिस्तीनी प्राधिकरण (PA) सुधारपश्चात नियन्त्रण लिन सक्षम भएपछि शासन हस्तान्तरण हुनेछ। एक वर्षभित्र चुनाव सम्भावना।
आर्थिक विकास र पुनर्निर्माण
-
ट्रम्पको टोलीले “गाजाका लागि मार्शल प्लान” को खाका तयार गरेको छ।
-
विशेष आर्थिक क्षेत्र स्थापना, व्यापारिक रियायत।
-
फिलिस्तीनीहरूलाई बस्ने वा बाहिरिने स्वतन्त्रता, रोजगारी र विकासका अवसर।
व्यापक प्रतिबद्धता
-
इजरायलले कतारमा आक्रमण नगर्ने वाचा।
-
हमासलाई शासनमा कुनै पनि भूमिकाबाट निषेध।
-
इजरायल र फिलिस्तीनबीच संस्थागत संवाद।
नेताहरूका अभिव्यक्ति
डोनाल्ड ट्रम्प: “मध्य पूर्वमा महानता र शान्तिको बाटो” भन्दै योजनाको प्रशंसा। उनले भने, “हरेकजना सम्झौता गर्न चाहन्छ,” र चेतावनी दिए—यदि हमासले अस्वीकार गर्यो भने अमेरिका इजरायललाई “पूरा समर्थन” दिनेछ।
बेन्जामिन नेतन्याहू: योजनाले इजरायलका लक्ष्य पूरा गर्ने बताए—हमासको अन्त्य र सुरक्षाको ग्यारेन्टी। उनले भने, “हामी सजिलो बाटो चाहन्छौं, तर हमासले ‘होइन’ भने कठिन बाटोबाट काम पूरा गर्नेछौं।” उनले फिलिस्तीनी राज्यको विरोध दोहोर्याए।
चुनौती र अनिश्चितता
-
इजरायली राजनीति: नेतन्याहूका दक्षिणपन्थी गठबन्धन युद्ध जारी राख्न चाहन्छ।
-
हमासको भूमिका: निरस्त्रीकरण र शासनबाट बहिष्कार अस्वीकार गर्न सक्छ।
-
सुरक्षा निगरानी: गाजामा PA वा अन्तर्राष्ट्रिय बल तैनात हुने भन्नेमा असहमति।
यो ढाँचा ट्रम्पको २०२० “डिल अफ द सेनचुरी” र फ्रान्स-साउदी पहलबाट प्रेरित छ। तर सफल हुन्छ कि असफल, प्रश्न अझै खुला छ।
साउदी-फ्रान्सेली "न्यूयोर्क घोषणा"
अमेरिकी योजनाभन्दा दुई महिना अघि, साउदी अरब र फ्रान्सले संयुक्त राष्ट्रमा न्यूयोर्क घोषणा प्रस्तुत गरे।
यस पहलमा:
-
चरणबद्ध युद्धविराम र बन्धक मुक्त गरिनु।
-
१९६७ का सीमामा पूर्वी यरुशलमलाई राजधानी बनाएर फिलिस्तीनी राज्य स्थापना।
-
गाजामा संयुक्त राष्ट्र स्थिरीकरण बल।
-
काहिरामा पुनर्निर्माण सम्मेलन र अन्तर्राष्ट्रिय कोष।
फ्रान्सेली राष्ट्रपति इम्यानुएल म्याक्रोनले हमास विघटनलाई “मुख्य तत्व” भने। साउदी नेतृत्वले यसलाई “वैश्विक सहमति” को अभूतपूर्व उदाहरण भने।
अरब लिगको ५३ अर्ब डलरको पुनर्निर्माण योजना
२०२५ मार्चमा अरब लिगले गाजाका लागि पुनर्प्राप्ति, पुनर्निर्माण र विकास योजना पारित गर्यो।
२२ अरब मुलुकद्वारा समर्थन पाएको ११२ पृष्ठको यो योजना:
-
तत्काल मानवीय सहायता, पानी-बिजुली मर्मत, अस्पताल पुनः सञ्चालन।
-
दीर्घकालीन विकास, रोजगारी सिर्जना, विशेष आर्थिक क्षेत्र।
-
फिलिस्तीनी प्राधिकरणमार्फत शासन।
-
मिस्र र जोर्डनको सहयोगमा सुरक्षा, संयुक्त राष्ट्रको सम्भावित निगरानी।
यसलाई चीन, फ्रान्स, इटलीले समर्थन गरेका छन्। यसको मूल सिद्धान्त: “फिलिस्तीनीहरूले फिलिस्तीनमै शासन गर्ने।”
निष्कर्ष
अमेरिकी, साउदी-फ्रान्सेली र अरब लिग—यी तीन योजनाले गाजा युद्ध अन्त्य गर्ने प्रयासको तात्कालिकता र जटिलता दुवै देखाउँछन्।
ट्रम्पको घोषणाले आशा जगाएको छ तर शंका गहिरो छ। निर्णायक प्रश्न—हमासले स्वीकार्छ कि अस्वीकार्छ? साथै, इजरायलको आन्तरिक राजनीति पनि अवरोध बन्न सक्छ।
हालका लागि, यो घोषणा अन्धकारमय संघर्षबीच आशाको किरण हो। तर आउने हप्ता नै तय गर्नेछ—यो साँच्चै, ट्रम्पले भनेझैं, “शान्तिको ऐतिहासिक दिन” हो, या फेरि मध्य पूर्व शान्ति प्रयासहरूको अर्को असफल अध्याय।
