नेपाली कांग्रेस को महाधिवेशन अब समय मा नहुने पक्का पक्की भइसक्यो। भनेको पार्टी को वैधानिकता गुम्छ अब। तर देउबा को प्रधान मंत्री पद कायम रहन्छ। देउबा आफैले राजीनामा नदिएसम्म यस संसद को बाँकी कार्यकाल प्रधान मंत्री देउबा नै हो। आफ्नो भुईँ मुनिबाट पार्टी गायब होस मतलब हुँदैन। प्रधान मंत्री अब देउबा नै हो। नेपाल को संविधान ले त्यही भन्छ।
भनेपछि देउबा लाई बिन्दास। अब त उमेर पनि ढ़लिसक्यो। अब फेरि पार्टी सभापति र प्रधान मंत्री नबने के फरक पर्छ र? अविश्वास को प्रस्ताव ल्याउन नपाउने प्रधान मंत्री लाई हाईसन्चो।
तर बाँकी कोंग्रेसी लाई समस्या छ। पार्टी नै छैन भने बीपी बीपी भन्न नपाइने भो। पार्टी को वैधानिकता समापत हुन्छ भने सबै कांग्रेसी को पद गुम्ने हो कि सबै स्वतंत्र हुने हो? शायद स्वतंत्र हुने होला। स्वतंत्र भए पछि स्वतंत्र बसे भो, अथवा अर्को कुनै पार्टी को सदस्यता लिए भो। अब हामी पनि तपाईं सँग भन्दै महंथ ठाकुर को पार्टी ज्वाइन गरे भो। अथवा आफ्नै पार्टी खोले भो। पार्टी सभापति भन्दा सानो पद नलिने अडाण मा रहेका प्रत्येक ले एउटा एउटा पार्टी खोल्ने हो भने अब कांग्रेस नाम को कमसेकम पाँच वटा पार्टी हुने भो। लगेहाथ एउटा तृणमुल कांग्रेस जाओस।
समाजवादी कांग्रेस। तृणमुल कांग्रेस। नेपाल राष्ट्रिय समाजवादी कांग्रेस। कांग्रेस पार्टी। कम्युनिस्ट भन्दा बढ़ी कम्युनिस्ट कांग्रेस (प्रचंड सँग गठबंधन गर्ने)। एउटा भए पनि तराई कांग्रेस। ३० लाख भोट ल्याएको पार्टी ले पाँच छ वटा राष्ट्रिय पार्टी पैदा गर्ने हैसियत राख्छ।
गगन थापा ले नया कांग्रेस नाम मा एक वर्ष भित्र प्रथम अधिवेशन गर्ने गरी पार्टी लौंच गरेको राम्रो। किन परखिने पाँच साल? आफ्नो संसद पद जोगाउन नै धेरै आइपुग्छन। हल्ला गरिदिने, पार्टी को वैधानिकता समापत भयो कि तपाईं को संसद पद चिलिम। हुरुरु आइपुग्छ।
सरकारले एकपछि अर्को गलत निर्णय गरिरहेको छ : गगन थापा थापाले आगामी चुनावमा कसैको काधमा नचढी बहुमत प्राप्त गर्ने गरी तयारी गर्नुपर्ने बताए । ....... कांग्रेसका नेताहरुले वडा, गाउँ–नगर, संघ, प्रदेशलगायत केन्द्रीय महाधिवेशन धाँधलीरहित, निष्पक्ष र पारदर्शीरुपमा सम्पन्न गर्नुपर्ने धारणा राखेका थिए ।
सरकार विस्तार गर्दा दल फुट्ने हो कि दल फुट्ने हो कि भन्ने अवस्थामा चलिरहेको छ
कांग्रेस भित्रका बेथिति बढार्न महामन्त्रीमा दाबी गरेको हुँ : गगन थापा [अन्तर्वार्ता] मूल नेतृत्व सभापति र महामन्त्री दुवैमा धेरै नेताहरुको आकांक्षा छ र कुनै न कुनै रुपमा दाबी प्रस्तुत भइरहेको छ। महामन्त्रीमा औपचारिक रुपमा दाबी पेश गर्ने गगन थापा पहिलो भएका छन्। ....... मेरो अस्तिको घोषणा पूर्वनिर्धारित थिएन। मेरो टोलको पार्टी कार्यकर्ता भेलामा परिचयात्मक कार्यक्रम थियो।
पार्टीमा शेरबहादुर देउवा पनि मेरो दाइ, रामचन्द्र पौडेल पनि मेरो दाइ, कृष्ण सिटौला पनि मेरो दाइ। त्यो कार्यक्रममा भने मैले अंकल र आन्टी भन्नेहरु हुनुहुन्थ्यो।
म जन्मेको, हुर्केको यहीँ। आन्दोलनमा हिँडेको यहीँबाट, पहिलोपटक भाषण गरेको यहीँ। ........... त्योबेला नेपाली कांग्रेसमा बाल कांग्रेस भनेर जुलुसमा हिँडाउने चलन थियो। म बाल कांग्रेस भएर हिँडें। पार्टीको पोष्टर टाल्न लगाएको, माइकिङ गर्न लगाएको सबै स्मृतिहरु त्यहाँ राखें। ........ उहाँहरुलाई हामीले हुर्काएको केटो अघि बढिरहेको छ भनेर गर्व गरिरहनुभएको छ। ........ अघिल्लो निर्वाचपछि पार्टीको काममा देशैभरि हिँडेको छु। ....... अघिल्लोपटक पनि महाधिवेशन भन्दा अगाडि आदरणीय नेता प्रदीप गिरिसँग पोखरामा छलफल गरेर महामन्त्रीको उम्मेद्वारी दिने मिति तय गरेको थिएँ। मैले सम्पादन गरेको पार्टीको दस्तावेज विमोचन कार्यक्रमका लागि प्रज्ञा भवनको हल बुक गरेको थिएँ, त्यो विमोचन गरेर उम्मेद्वारी घोषणा गर्ने भन्ने तयारी थियो। प्रदीप गिरि दाइ एकमात्र वक्ता रहने तय थियो। त्यहीबेला हाम्रो आदरणीय नेता शुशील कोइरालाको निधन भयो। ........ महामन्त्री निधो गर्दा मेरो सभापति को भन्ने थिएन। ......... सभापतिका विषयमा पनि कसलाई साथ दिने? कसरी अघि बढ्ने ? भन्ने विषयमा छलफल भइरहेको छ, त्यहाँ पनि एउटा निष्कर्षमा पुग्छौं। सभापतिका प्रत्यासीहरुसँग सामूहिक र व्यक्तिगत रुपमा भेटिरहेका छौं। कुराकानी भइरहेको छ। .......... अरु १०\१२ वर्ष क्रियाशिल राजनीति गर्छु। जब यसलाई छाडेर सामान्य जीवनमा हुन्छु, त्यतिबेला मैले ३३\४० वर्ष सक्रिय राजनीति गर्दा .......... यसक्रममा सभापति छान्दै जाउँला। जो सभापतिका साथ लडेपनि म महामन्त्रीमा लड्छु। ......... मैले त अहिलेको मेरो सभापति तथा प्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाकै शुभेच्छा र आशिर्वाद खोज्ने हो। उहाँको कार्यकर्ता भएका नाताले त्यो मेरो अधिकार पनि हो । .......... यो पटकको प्रयास के हो भने सभापतिका जो पाँच–छ जना आकांक्षी छन्, सबैको साझा उम्मेद्वार खोज्ने प्रयत्न गर्ने हो। ......... एकातिर बीपी कोइरालाको सुपुत्र शशांक कोइराला र अर्कोतिर पार्टीको वरिष्ठ नेता समेत रहनुभएका मेरो ससुराबुवा अर्जुननरसिंह केसी हुनुहुन्थ्यो। त्यो चुनाव मेरो लागि पनि अनौठो भएको थियो। म निर्वाचनको उम्मेद्वार हुँ कि हैन भन्ने पनि लागेको थियो। त्यो समयमा मेरो उम्मेद्वारी फिर्ता भयो भन्ने एउटा समाचार नै प्रकाशित भयो। यसलाई खण्डन गर्न मैले म मैदानमा छु है भनेर भृकुटीमण्डपमा पत्रकार सम्मेलन नै गर्नपरेको थियो। गगनले उम्मेद्वारी फिर्ता लियो भन्ने हल्लाले मलाई यो अवस्थामा पुर्याएको थियो। निधो गरेदेखि प्रतिस्पर्धासम्म अप्ठयारो र प्रतिकूल थियो। ........ विगतमा म एक्लै थिएँ। म मेरो अजेन्डा बोकेर हिँडेको थिएँ, यसपटक साथीहरुको अजेन्डामा म हिँडेको छु। अझ भनौं ऊर्जाशिल कांग्रेस बनाउने सबैको चाहनामा म अघि बढेको छु। ......... हाम्रो पार्टीको विधानले महामन्त्रीको भूमिका निदृष्ट गरेको छ। अर्को, नेपाली कांग्रेसको वैचारिक पक्ष वा पोजिसन कस्तो हुने वा कांग्रेस कहाँ उभिने भन्ने हो। इतिहासको विश्लेषण गरेर समसामयिक विषयमा कसरी प्रस्तुत हुने भन्ने कुराको प्रस्तावक महामन्त्री हुन्छ। अहिले म पार्टीले यो गर्नुपर्छ, त्यसो गर्नुपर्छ भन्ने भूमिकामा छु तर महामन्त्री हुँदा म यसलाई निर्णय गर्ने पोजिसनमा हुनेछु। .......... २००६ सालमा पार्टी बन्दै गर्दा .... पार्टीमा सांसद वा मन्त्री भइएला भनेर कोही लागेको थिएन। जिल्ला कमिटी पनि थिएन । स्रोतसाधान पनि थिएन। तत्कालीन समयमा कांग्रेस हुँदा सबैलाई गर्व थियो। त्यो क्रान्तिकारिता र एउटा मिसन थियो। ........... बीपी कोइरालाले जम्मा १८–१९ महिना सरकार चलाएको हो। अहिले पनि गाउँमा सम्झना किन हुन्छ? अहिले फेरि पनि हामी १८ महिना सरकार चलाउन पाउँछौ नि। यो समयमा देश र जनताले ५० वर्षसम्म सम्झिराख्ने कांग्रेस बन्न के गरिरहेका छौं? ........... भाषणले फकाएर होइन। आफैं आओस्। म कांग्रेसलाई भोट हाल्ने हो भनेर विश्वास गरेर आओस्। २०१५ सालमा कांग्रेसले दुईतिहाई पाएको हो। २०४८ सालमा इतिहासमै धेरै मत आएको थियो। ..............
हामीले संघीय लोकतान्त्रिक गणतन्त्रात्मक संविधान जुन छ, त्यसमा छाति पिटेर गौरव गर्नुपर्छ। त्यहीँभित्र बसेर समाधान खोज्ने हो। अघि बढ्ने हो। .......... कहिले यो बदलौं भनेको छ, कहिले ऊ बदलौं भनेको छ। होइन, यसबाटै समाधान हुन्छ, तिम्रा चिन्ताहरु छन् भनेपनि म बुझ्छु भन्ने कांग्रेस बनाउने हो।
............ १० लाख क्रियाशील सदस्य व्यवस्थापन गर्न पनि यस्तो सकस? मैले त्यसलाई व्यवस्थापन गर्न सक्ने कौशल मैले राख्छु। .........
बाहिरबाट हेर्दा गगन थापा संसद्मा कांग्रेसको प्रतिपक्ष अनुहारका रुपमा देखिन्छ। ... पहिले महामन्त्रीमा पर्नुभएन, अहिले मन्त्रीमा?
......... पहिलोपटक पार्टीको केन्द्रीय सदस्य लडें, अत्याधिक मतले जितें। महामन्त्री लड्न गएँ। त्यहाँ पनि राम्रै भोट आयो। धेरैले एक/डेढ सयमा खुम्चिन्छ भन्ने आकलन गरेका थिए। .......... महामन्त्री भएको दिनदेखि मेरो परीक्षा सुरु हुने हो। त्यसैले जिम्मेवारी देऊ भनेको हुँ। ............ विगतमा नेतृत्वमाथि उठाएका ती प्रश्न महामन्त्री भएको दिनदेखि मैतिर सोझिन्छन्। त्यसैले म कामै गर्ने हो, अब
गनगन
होइन भनेको हुँ। ..... अहिले मंसिरमा अधिवेशन सर्ने प्रश्न आउने कुरा रातरात भएको हैन। हामीले विगतदेखि नै थिति बसाउने कुरा भत्काउँदै, भत्काउँदै लगेर यहाँ पुगेका हौं। .......... जहाँ हामीले विधिलाई पछ्याउनुपर्ने, व्यवस्थापकीय कौशल राख्नुपर्ने हो, त्यहाँचाहिँ
हामीले यो राजनीतिक संगठन हो, त्यसैले कहाँ विधि-सिधि, विधान-सिधान जस्ता प्राविधिक कुरा गरेर कहाँ हुन्छ भनेर भनिदियौं।
........ लाखौं सदस्यहरुको व्यवस्थापनको पाटोमा चाहिँ हामीले विधिलाई कुल्चने भइरह्यो। ......... हाम्रो विधानले तिमी अधिवेशन गरेको तीन वर्षसम्म क्रियाशीलका विषयमा काम गर र चौथो वर्ष
गनगन
पाउँदैनौं भन्छ। तर, हामी अहिले गरिरहेका छौं। ......... हामीले रमेश लेखकको संयोजकत्वमा छानबिन समिति बनाएका छौं। त्यसलाई हाम्रो विधानले चिन्दैन। शेरबहादुर देउवाको घरमा पदाधिकारीको बैठक बस्छ। ..........
संविधानले नचिनेको काम गर्दा हामीले कति प्रश्न उठायौं, विधानले नचिनेको काम भने धमाधम गरिरहेका छौं। सबै मिलेर गर्छौं।
....... १८ गते वडाको अधिवेशन सबै ठाउँमा गर्ने भन्ने थियो। हामी कहीँ १८, कहीँ २१ र कहीँ २२ मा गर्छौं तर ७५३ पालिकामा एकैदिन गर्छौं। त्यसपछिका कार्यतालिका कहीँ पनि तलमाथि हुँदैन। मंसिर ९ गतेबाट केन्द्रीय महाधिवेशन गर्छौं। यसपालिको लागि यो भयो। .......... हामीले जिम्मा लिएर चलाएको पार्टीको सचिवालय वा कार्यालयमा बसेको ठाउँबाट फेरि पन्ध्रौं महाधिवेशनमा कागज बोक्दै क्रियाशील सदस्यको यो गरिदेऊ भन्नुपर्ने, अनसन बस्नुपर्ने, अधिवेशन होला कि नहोला भन्नुपर्ने, भातृ संस्थाहरुले वर्षौंसम्म अधिवेशन नभएरै बस्नुपर्ने, बेहाल र बेथिति हुने, टिकट दिने बेलामा न्याय र अन्यायका कुरा हामीले वर्षौंदेखि भोग्यौं। ती केही पनि कुरा हुन दिइन्नँ। यसलाई बढार्न र सुधार्न हामी त्यहाँ जान खोजेको हो। यसलाई बढारिन्छ। यसलाई सुधारिन्छ। ....... तपाईंको नेतृत्वमा जो आउँछ, उसले आगामी निर्वाचनमा पार्टीको नेतृत्व गर्नेछ। चुनावमार्फत् ठूलो पार्टी बन्ने चर्चाका कारण आगामी देशकै नेतृत्व पनि उसैले गर्नेछ। .......... अब आउने महाधिवेशनबाट आउने नेतृत्वले अर्को मंसिरमा हुने चुनावमा कांग्रेसलाई एक्लै प्रचण्ड बहुमत दिलाउन सक्नुपर्यो। बहुमत ल्याएको सरकारले प्रदेश, स्थानीय सरकार चलाउनुपर्यो। सरकार चलाउनु भनेको समय बिताउनु होइन। उपलब्धि दिन सक्नुपर्यो। नतिजा दिन सक्नुपर्यो। .............. कांग्रेसको अब आउने नेतृत्वको परीक्षा यो एक वर्ष सम्हाल्ने र आउने आम निर्वाचनमा कांग्रेसलाई ठूलो पार्टी बनाउने र एकल बहुमत भएको पार्टी बनाउने हो।
कांग्रेसको १४औँ महाधिवेशनको महामन्त्रीमा ३ युवा नेताको भीडन्त हुने महामन्त्रीमा युवा नेता प्रदीप पौडेलले पनि उम्मेदवारी दिने तयारी गरेका छन् । उनले कृष्णप्रसाद सिटौला समूहबाट उम्मेदवारी दिने भएका हुन् । ...... कांग्रेस प्रवक्तासमेत रहेका विश्वप्रकाश शर्माले पनि महामन्त्रीमा उम्मेदवारी घोषणा गर्दैछन् । शर्मा शेरबहादुर देउवा पक्षबाट महामन्त्रीमा उठ्ने भएका हुन् ।
ओलीले भने - '१५ महिनामा यो सरकार खोजेर पनि कसैले भेट्न सक्दैन' 'देशका लागि बोल्ने, राष्ट्रियताको पक्षमा बोल्ने युवालाई बोल्न दिइँदैन, गिरफ्तार गरिन्छ । तर, नेपालीमाथि भएको ज्यादतीमा चुइँक्क बोल्न सक्दैन । एउटा पार्टी भए त बोल्न सक्दैन भन्न हुन्थ्यो, पाँच/पाँचवटा छन् । किन नबोलेको ? धाकधक्कु त साना छैनन् । नक्कली कुरा कम छैन तर चुइँक्क बोल्दैनन्' .......
एमालेसँग पाँचवटै पार्टीकै सातो गएको
बताउदै ओलीले भने - 'एमालेसँग यिनीहरूको सातो गएको छ । एमाले चितवनको एक्लो बाघ हो । शुक्लाफाँटाको बथानमा हिँड्ने कृष्णसार होइन'
भर्याङमुनिको सरकारलाई छिट्टै बिदाइ गर्नुपर्छ : ओली जसपाकै बाटोमा विवेकशील साझा परम्परागत पार्टीहरू असफल भएको भन्दै वैकल्पिक राजनीतिको बाटो अंगालेको विवकेशील साझा पनि पुरानै दलहरू जस्तै आन्तरिक कलहमा फसेको छ । ...... पार्टीकी नेतृ रञ्जु दर्शना पार्टी विभाजित हुनु हुँदैन भनेरै मिश्रले बोलाएको बैठकमा आफू पनि सहभागी भएको बताउँछिन् । तर पछाडि फर्किने एजेण्डा बोकेर पार्टीमा सहमति कायम हुन नसक्ने उनको भनाइ छ । ........ यो अवस्थामा विवकेशील साझाको गन्तव्य जनता समाजवादी पार्टीमा जस्तै हुने नेताहरू बताउँछन् । ........ नेपाल कम्युनिष्ट पार्टी (नेकपा) को सिको गर्दै जसपाको दुवै पक्षले एकअर्कालाई कारबाही गरेका थिए । ........ पाण्डे पक्षमा आन्तरिक छलफल भए पनि नेताहरू विभाजनको भारी बोक्न चाहँदैनन् । पहिलो पटक विवकेशील साझा पार्टीबीच विभाजन हुँदा फुटको दोष उज्ज्वल थापालाई गएकाले पनि उनीहरू सतर्क रहेको देखिन्छन् । ........ ‘कारबाही गरे पनि ठूला पार्टीमा जस्तो सांसद, मन्त्री पद जाने वा अन्य केही हुने होइन’ उनी भन्छन्, ‘पार्टीको मूलधार हामी हौं, आफ्नो गतिविधि अघि बढाइराख्छौं ।’ ........ यदि आयोगमा केन्द्रीय कमिटीको ६६ सदस्यको सनाखत गराउन सके मिश्र पक्षले आधिकारिता पाउनेछ । त्यो अवस्थामा पार्टीको चुनाव चिह्न र नाम मिश्र पक्षसँग रहनेछ भने संयोजक पाण्डे पक्ष महन्थ ठाकुर पक्ष जस्तै संकटमा पर्नेछ । .......... त्यो अवस्थामा तत्कालीन उपाध्यक्ष अजिता राईको नेतृत्वमा रहेको विवेकशील नेपाल दल पनि विकल्प हुनसक्ने नेताहरू बताउँछन् । यद्यपि यो तहमा छलफल नभएको नेताहरू दाबी गर्छन् । पहिलो पटक पार्टी विभाजन हुँदा भएका मतभेदलाई नटुङ्ग्याई दोस्रो एकता गर्न खोजिएको भन्दै १८ मंसिर २०७७ मा राई पार्टीबाट अलग भएकी थिइन् ।
कांग्रेस महामन्त्रीमा गगन, विश्वप्रकाश र प्रदीप पौडेल भिड्ने ! विश्वप्रकाश र प्रदीप नेविसंघको पूर्वसभापति पनि हुन् । ....... एक नेताका अनुसार संस्थापन इतरबाट एउटै मात्र उम्मेदवार बन्दा गगन महामन्त्रीका उम्मेदवार रहन्थे । अरु सहमहामन्त्रीको उम्मेदवार बन्ने अवस्था आउँथ्यो । तर सहमति जुट्ने भन्दा चार.पाँच जना सभापतिका उम्मेदवार बन्ने सम्भावना बढ्दा युवा नेताहरु पनि विभाजित भएका छन् । ...... महामन्त्रीमा उम्मेदवारी घोषणा गरेका गगन पनि १३ औं महाधिवेशनमा सिटौला समूहबाटै महामन्त्रीको उम्मेदवार बनेका थिए । अहिले पनि उनी यो समूहका छलफलहरुमा जाने गरेका छन् । तर रामचन्द्र पौडेल समूहमा पनि उनी जान्छन् । ........ सभापतिका सबै आकांक्षीसँग छलफलमा रहेका उनले कुन समूहबाट लड्ने भन्ने खुलाएका छैनन् । ........ संस्थापन समूहमा उनीसँगै सहमहामन्त्री डा. प्रकाशशरण महत, गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँड, कानुनमन्त्री ज्ञानेन्द्रबहादुर कार्की र केन्द्रीय सदस्यद्वय रमेश लेखक र एनपी साउद पनि महामन्त्रीका दावेदार हुन् ।
कांग्रेस को आतंरिक राजनीति बारे मलाई धेरै थाहा भएन। त्यसैले कुन उम्मेदवार कति पानी मा छ मलाई थाहा भएन। तर टाढा बाट हेर्दैछु, निधि ले गगन सँग सोधेर उम्मेदवारी दिएको होइन, गगन ले निधि सँग सोधेर उम्मेदवारी दिएको होइन।
निधि को मधेसी अनुहार र गगन को युवा अनुहार ले साथ दिन सक्छ।
पहाड़ का कांग्रेसी लाई राम्रो थाहा छ कांग्रेस को बेस नै मधेस थियो। निधि ले त्यस कारण ले पहाड़ मा पनि समर्थन पाउन सक्ने देखिन्छ। गगन १० वर्ष पहिला युवा हो। अहिले युवा त मैले भन्दिन। तर म कोंग्रेसी होइन। कोंग्रेसी ले भन्दैछन।
तर सीधा अंक गणित छ, पुराना तीन गुट तोड्दै दुबै जना औपचारिक रूपले नै एक ठाउँ आए दुबैले जितछन जस्तो लाग्छ। निधि एक पटक का लागि मात्र सभापति लड्ने आश्वासन का साथ।
एमाले को अध्यक्ष रघुवीर महासेठ बन्ने कहिले हो कहिले!
एमाले ले तत्काल संसद दल को नेता मा सुभाष नेमबांग लाई चुनेर देश लाई नया प्रधान मंत्री दिने, योगेश भट्टराई लाई पार्टी अध्यक्ष का लागि सार्ने, कांग्रेस ले पार्टी सभापति बिमलेंद्र निधि, उप सभापति गगन लाई सार्ने। प्रचंड ले पनि वर्षमान पुन लाई नेतृत्व हस्तांतरण गर्ने। मिलनविन्दु शायद त्यहाँ छ। तर ज्येष्ठ नागरिक नेता जी हरु को मिल्ने ध्येय नै छैन।
समस्या नै ओली। समस्या नै देउबा। समस्या नै माधव। समस्या नै प्रचंड। यी चार पात्र ले स्टेज छोड्ने हो भने समस्या समाधान हुन्छ भने समाधान नियम कानुन र संविधान मा खोज्ने? अदालत र सड़क मा गएर खोज्ने?
यसो गरे कालीगण्डकी–तिनाउ डाइभर्सनमा विवाद आउँदैनकालीगण्डकीको पानी तिनाउमा खसाई रुपन्देही र कपिलवस्तुका एक लाख सात हजार हेक्टर जमिनमा सिँचाइ गर्ने संघीय सरकारको योजना विवादमा पारिएको छ । गण्डकी प्रदेशले यो योजनाको विरोध गर्नुको मुख्य कारण चाहिँ हिउँदयाममा कालीगण्डकी सुक्छ भन्ने ठान्नु हो । अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल र गण्डकी प्रदेशका पूर्व मुख्यमन्त्री पृथ्वीसुब्बा गुरुङबीच यो आयोजनालाई लिएर चर्काे विवाद सतहमा आएको छ । गुरुङले कुनै पनि हालतमा यो आयोजना बन्न नदिने र पौडेलले गण्डकीलाई ‘आश्वस्त तुल्याई’ बनाई छाड्ने नीति लिएका छन् । पौडेलले शनिवार आयोजना कार्यालयमा उद्घाटन गरिसकेका छन् । पौडेल र गुरुङ दुवै प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओली निकटका हुन् । ........ कालीगण्डकी–१ जलाशययुक्त आयोजना बनाउने । ......... संघीय सरकारले सुख्खायामका चार महिना ८२ घनमिटर पानी कालीगण्डकीबाट तिनाउ खसाल्ने भनेको छ। ....... जाइकाले सन् २०१४ मा तयार गरेको ‘जलाशययुक्त जलविद्युत् आयोजनासम्बन्धी देशव्यापी गुरुयोजना’ मा पनि आँधीखोलामा बाँध बाँधी १८० मेगावाट बिजुली उत्पादन गर्न सकिने। ........ सरकारले गण्डक बेसिनमा कालीगण्डकी ‘ए’ (१४४ मेगावाट) नबनाएको भए जाइकाले पहिचान गरेको कालीगण्डकी—१ (१५०० मेगावाट) निर्माण गर्न सकिन्थ्यो । यो पूर्ण जलाशययुक्त र अध्ययन भएकामध्ये सबैभन्दा सस्तो जलाशययुक्त बिजुली (फर्म पावर) उत्पादन हुन्थ्यो । ........ अरुण तेस्रोलाई विश्व बैंकले रद्द गरिदिएपछि त्यसको रनाहामा सरकारले कालीगण्डकी ‘ए’ बनाएर १५०० मेगावाटको देशकै सबैभन्दा ठूलो जलाशययुक्तको सम्भावना सदाका लागि अन्त्य गरिदियो । ......... कालीगण्डकी १ बनेको भए तिनाउ लैजाने सुरुङको लम्बाई पनि जम्मा १७ किलोमिटर मात्र हुने थियो । ......... कालीगण्डकी नदीलाई सुख्खा हुन नदिने अर्काे विकल्प भनेको उत्तरगंगाको पानी कालीगण्डकी खसाउनु हो । यो पनि राजनीतिक रुपले विवादित छ ।
जसपा विवाद निर्वाचन आयोगले २२ असारमा बोलायो दुवै समूहलाईजनता समाजवादी पार्टी(जसपा)को विवादबारे मेलमिलापका लागि छलफल गर्न निर्वाचन आयोगले २२ असारमा दुवै समूहलाई बोलाएको छ । ....... ‘हामीले आन्तरिक मेलमिलापका लागि जसपाका दुवै पक्षका पाँच/पाँच जनालाई २२ असारमा आयोगको कार्यालयमा बोलाएका छौं,’ प्रमुख आयुक्त थपलियाले इकागजसँग भने । ......... थपलियाका अनुसार त्यसदिन दुवै समूहबीच मेलमिलाप भएन भने इजलास गठन गरेर न्यायिक निरुपण गर्ने तयारीमा आयोग छ । ‘त्यसदिन मेलमिलाप गर्छौ भने एक साताको समय दिएर मिल्न भन्छौं । नगर्ने भएमा हामीले एक साताकै समय दिएर इजलास गठन गरी दुवै समूहलाई कानुन व्यवसायी दिन भनेर विवादको निरुपण गछौं,’ प्रमुख आयुक्त थपलियाले भने । ........ ठाकुर समूह सरकारको पक्षमा छ भने यादव समूह विपक्षी गठबन्धनको पक्षमा । दुवै समूहमा एउटाको निवर्तमान संसदीय दलमा, अर्कोको केन्द्रीय कार्यकारिणी समितिमा बहुमत छ ।
हाम्रो पार्टीमा पनि केपी ओलीजस्तै अवैधानिक रवैया छदलहरू भित्रको अलोकतान्त्रिक चरित्रका कारण लोकतान्त्रिक व्यवस्थामाथि संकट पैदा भएको बताउँछन् । ......... दलहरूको नेतृत्वमा अलोकतान्त्रिक, लोकतन्त्रप्रति प्रतिवद्ध नभएकाहरू हावी भएको। ......... अब लोकतान्त्रिक प्रणालीको अभ्यासमार्फत लोकतन्त्र सुदृढ बनाउनुपर्नेबेलामा फेरि अर्को समस्या पार्टीहरू भित्रैबाट उत्पन्न भएको छ । यो लोकतान्त्रिक व्यवस्थाको स्थायित्वका लागि संघर्ष गरेका नेपाली जनतामाथि दलहरू (नेतृत्व) ले गरेको अपमान हो । ....... पार्टीभित्र आन्तरिक लोकतन्त्र फस्टाउन सकेको छैन । ......... नेतृत्वमा पुगेका मान्छेहरूमा यो पद मेरै लागि हो, म बाहेक अरू आउनै हुँदैन भन्ने लाग्यो । उनीहरूको त्यो क्रियाप्रति अरूको प्रतिक्रियात्मक कार्य हुने नै भयो । यसले सबैजसो ठूला दलको सुसञ्चालनमा समस्या भैरहेको छ । ........ कार्यकर्ताहरू ‘जता मल्को, उतै ढल्क्यो’ छन् । जनताले पनि कुरै नबुझी लहैलहैमा लाग्ने गर्नुभएन । ........ महाधिवेशनको प्रक्रियालाई विवादरहित बनाएर लैजान समय लाग्छ भनेर पटक–पटक भन्दा मिचेर, पेलेर लैजाने काम भयो । हुँदाहुँदै पार्टीमा अहिले ठूलो संकट आएको छ । ........ कांग्रेस विधिसम्मत, विधान अनुसार चलेकै छैन । हाम्रो विधानले प्रदान गरेको चार वर्षको अवधि सकिएर अधिकतम थप्न सकिने एक वर्ष पनि थपेर फागुनपछि त कांग्रेस संविधानको त्यान्द्रो समातेर घिटघिटी गरिरहेको छ ।
नेपाली कांग्रेसको १४ औँ महाधिवेशन- २ देउवा र पौडेलहरूले ‘ग्रेसफुल एक्जिट’ रोज्नुपर्छनेपाली कांग्रेस नभएको भए केपी ओली सरकारले प्रेस स्वतन्त्रता यो सरकारले समाप्त पारिसक्थ्यो । ........ आजको सन्दर्भमा अहिलेको नेपाली कांग्रेसको मूल नेतृत्वले अब नेपाली जनताको अपेक्षालाई पूरा गर्न सक्दैन, त्यसकारण मूल नेतृत्वमा परिवर्तन आउनुपर्छ, नेतृत्व पंक्तिमा नयाँ पुस्ता आउनुपर्छ/पुरानाले नयाँलाई सुम्पेर सम्मानपूर्वक बाहिरिनु राम्रो हुन्छ । ....... राजतन्त्र भएका कयौँ देशमा समेत राजाले आफ्ना छोरा वा छोरीलाई सत्ता सुम्पेका छन् । ........ सरकारको नेतृत्व मात्र होइन, पार्टीभित्रको नेतृत्वमा समेत कुण्डली जमाएर बस्ने प्रवृत्ति देखापरेको छ । ........ त्यो वातावरण नबनाउने र सधैँ अरुका लागि बाटो छेक्ने हो भने पार्टीभित्र विद्रोह हुनसक्छ । निकास पाएन भने विद्रोह हुन्छ । अन्य देशहरूमा समेत कैयौ पार्टीहरूमा फुटको मुख्यकारण पुराना नेतृत्वले बाटो नछाड्नु देखिन्छ । टाढा जानुपर्दैन, जवाहरलाल नेहरूको पार्टी कांग्रेस कसरी फुट्यो । मोरारजी देसाईं, के कामराज, निजलिङ्गप्पाहरूले कब्जा जमाएर बसेकै कारण पछि इन्दिरा गान्धी प्रधानमन्त्री भएको हुनाले आफ्नो शक्तिको प्रयोग गरेर पार्टी फुटाएर आफ्नो हातमा नेतृत्व लिइन् । नयाँ पुस्ता सबै त्यहाँ प्रवेश गर्यो । ....... जो नेतृत्वमा पुगे तिनीहरूले संगठनको तल्लो तहदेखि आफूप्रति निष्ठा र झुकाव (पार्टीप्रति होइन) राख्नेहरूलाई हरेक अङ्गमा राखेका छन् । त्यो जालो तोड्न नयाँ व्यक्तिले ठूलै संघर्ष गर्नुपर्छ ।
नेपाली कांग्रेसको १४ औँ महाधिवेशन-१ नेतृत्वमा नयाँ पुस्तालाई निषेध गर्ने हो भने कांग्रेस सकिन्छनेपालको सन्दर्भमा चर्चा गर्नुपर्दा कुनै पनि राजनीतिक दलभित्र आन्तरिक लोकतन्त्र रहेन । नेताहरूले पार्टीमा आन्तरिक लोकतन्त्र कायम गर्छु भनी बाहिर भने पनि त्यो वातावरण बनाउनेतिर कहिल्यै लागेनन् । ......... प्रतिपक्ष बलियो भइदिएको भए यसरी लोकतन्त्रलाई समाप्त पार्ने दुस्साहस यो सरकारले गर्ने पनि थिएन होला । प्रतिपक्ष कमजोर भएको हुनाले पनि प्रधानमन्त्रीले पटक–पटक गैरसंवैधानिक, अलोकतान्त्रिक र प्रतिगामी कदमहरू चालिरहेका हुन् । संख्याको हिसाबले हेर्ने हो भने नेपाली कांग्रेस निर्णायक ठाउँमा छैन, तर लोकप्रिय मतका आधारमा हेर्ने हो भने आजको दिनमा नेपाली कांग्रेस निर्णयक शक्ति हो । ........ सत्ताको नेतृत्वले आफ्नै पार्टीभित्र समेत फरक मत राख्नेहरूप्रति समेत प्रतिशोध साँध्ने र निर्मम तथा क्रूरतापूर्ण व्यवहार देखाइरहेको छ । त्यसलाई देखेर प्रतिपक्षले सरकारलाई संकट सिर्जना गर्दा झन कस्तो व्यवहार गर्ला भन्ने सोचेर पनि कांग्रेसको नेतृत्व सरकारसँग डराएको पनि हुनसक्छ । आफूबाट विगतका दिनमा भएका कमी–कमजोरी उधिनेर संकटमा पार्ने हुन् कि भन्ने भय हुनसक्छ । कांग्रेस नेतृत्वमा त्यो खालको डर भए पनि नभए पनि जनतामा त्यस्तो छाप पर्न गएको छ ।
एक कार्यकाल का लागि निधि पार्टी सभापति। अर्थात अर्को महाधिवेशन मा अहिले देखि नै घोषणा गरिदिने, गगन। गनगन थापा। दुई एक्का को समायोजन भयो। निधि पार्टी सभापति रहँदा सम्म कांग्रेस को प्रधान मंत्री हुने मौका जुरेछ भने त्यो प्रकाशमान। अर्थात संसदीय दलको नेता। तीन एक्का को समायोजन भो। वीपी पुत्र फेरि महामंत्री। यदि पार्टी ले सभामुख पद पाए दिने गरी। भयो चार एक्का समायोजन। यी चार एक ठाउँ आए अरु जोसुकै लड़े नलडे फरक पर्दैन।
तर चार मर्द। तीन डायनेस्टी। समावेशी खोइ? त्यो त मिलाउनुपर्छ। हुन त नेवार जनजाति हो। नेवार प्रधान मंत्री हुन्छ भने सन्देश त राम्रै जान्छ। दमजम। यादव। मिलाउने ले मिलाउलान। मधेसी र जनजाति, निधि र सिंह। हुन त बाहुन बाहुन मात्र भएको ठाउँमा शायद थापा पनि एक किसिमको जनजाति नै होला। डायनेस्टी त डायनेस्टी तर अंतिम डायनेस्टी। गगन सम्म पुग्दा डायनेस्टी समाप्त गर्ने डायनेस्टी। गनगन थापा का छोरी हरु राजनीति प्रवेश नगरुन। हार्दिक इच्छा।
अथवा वीपी पुत्र भारत का लागि राजदुत। कसो? वीपी लाई भारत मा मानदान गर्ने समाजवादी हरु आज पनि प्रशस्त छन। थुप्रै लाई थाहा छैन तर ली कुआन यु को सिद्धांत पनि लोकतान्त्रिक समाजवाद नै थियो।
देउबा को स्थिति यस पटक अत्यंत कमजोर छ। जति सुकै लड़े नलडे देउबा तर जित्दैनन। त्यति स्पष्ट छ। त्यही स्पष्ट भएर त जो पनि लड्छु भन्दैछन। देउबा लाई जित्छु भनेर थुप्रै लाई लागेको छ। तर देउबा ले समर्थन गरे पनि यदि यी चार एक्का को समायोजन हुँदैन भने निधि लाई गारहो छ। समायोजन हुन्छ भने जित सुनिश्चित। देउबा चाहियेन। हुन त पुछन का लागि पुछने गरे बिग्रिने होइन। आपसी सम्बन्ध का लागि राम्रै हो।
तर मेरो प्रमुख कुरा मुद्दा हो। हुन त सत्ता पनि मुद्दा हो। अनुहार पनि मुद्दा हो। तर मैले संविधान संसोधन को कुरा गरेको।
कार्यकर्ताले हामी तीन भाइको एकता खोजेका छन्१५ औँ महाधिवेशनमा मलाई सभापति बनाउने हैसियतमा शेरबहादुर देउवा रहनुहुन्न ............ कांग्रेसका यसअघिका चारवटा महाधिवेशनमा म शेरबहादुर देउवासँगै थिएँ । ........ म १० कक्षा पढ्दा नै जेलमा पुगेको विद्यार्थी हुँ । टेष्ट परीक्षा जेलभित्रैबाट दिएको हुँ । आइकम पनि मैले जेलबाटै दिएको हुँ । ........ म उहाँसँग पनि जेलमा सँगै थिएँ । .......... कांग्रेसभित्रको आन्तरिक राजनीति बुझ्ने धेरैले भन्ने गर्थे– यो टिममा देउवा पनि विमलेन्द्र निधि नै हो । हाम्रै टिमका साथीहरुले पनि शेरबहादुर देउवापछि तपाईं नै हाम्रो नेता भनेर भन्नुहुन्थ्यो । कांग्रेसमा त्योबाहेक पनि अर्को इतर समूह या टिम छ । त्यो टिमभित्रका साथीहरुले पनि देउवापछि निधि नै हो भन्नुहुन्थ्यो । ............ रामचन्द्र पौडेल र रामशरणजीले त्यहीबेला अस्वीकार गर्नुभयो । उहाँहरुले सक्रिय राजनीतिक गर्ने हो भन्नुभयो । त्यसपछि शेरबहादुर देउवा र रामवरण यादवको नाम रह्यो । मनोनयन गर्ने दिन बिहानसम्म पनि शेरबहादुर देउवाले मैले सोचेर निर्णय गर्छु भन्दै हुनुहुन्थ्यो । मैले त्यसबेला नै रामवरण यादवलाई म तपाईंको पक्षमा छु है भनेर भनेको थिएँ । किनकि मैले गिरिजाबाबुको आदेशअनुसार उपेन्द्र यादवसँग कुरा गरिरहेको थिएँ । ............. हामी तीनजना गोप्य कोठामा बसेर ‘शेरबहादुरजी तपाईंले अहिले रामवरण यादवलाई छाडिदिनुस्’ भनेर भनेँ । ............ मैले त्यो बेला नै उहाँलाई के भनेको थिएँ भने– तपाईंले सभापति जित्नुभयो भने मलाई उपसभापति बनाउनुहोला । अनि म १४ औँ महाधिवेशनका लागि सभापतिको तयारी गर्छु । उहाँले हुन्छ हुन्छ भन्नुभयो । यही हो उहाँ र मबीचको कुरा । ............ त्यसबेला बीपीले नै विमलेन्द्र निधिलाई नेविसंघको सभापति बनाउनुपर्छ भनेर कार्यक्रम उद्घाटन गर्न आफैँ जानुभएको हो । ............ हुन त शेरबहादुरजीले केन्द्रीय कार्यालयमा सबैका सामु भन्नुभएको थियो– मलाई त उठ्ने इच्छा थिएन, तर मलाई भित्तामा धकेल्ने ? निर्वाचनमा पार्टी पराजित भएपछि नैतिकताका आधारमा राजीनामा दिनुपर्छ भनेर भन्दा उहाँले त्यसो भन्नुभएको थियो । ............... नेपाली कांग्रेसमा आफ्नै मात्र समूहबाट कोही पनि सभापति भएको छैन । यो बीपी कोइरालाकै पालादेखि देखिएको विषय हो । बीपी कोइरालाको समयमा पनि सुवर्ण शमशेर, गणेशमान सिंह र सूर्यप्रसाद उपाध्याय हुनुहुन्थ्यो । चारजना शीर्ष नेता हुनुहुन्थ्यो । किसुनजी र गिरिजाबाबु शीर्ष नेता हुनुहुन्नथ्यो । आज हामीले गुट भन्छौँ तर समूह त्यसबेला पनि थियो । ................... ३० वर्षे पञ्चायतकालमा महाधिवेशन हुन सकेन । ........... नवौँ महाधिवेशनमा गिरिजाप्रसाद कोइरालाविरुद्ध उठ्नका लागि हामीले शेरबहादुर देउवा र रामचन्द्र पौडेललाई हात जोडेर अनुरोध गरेका हौँ । चिरञ्जीवी वाग्लेको ‘हाइट’ पुग्दैन तपाईंहरु अघि बढिदिनुस् भनेर आग्रह गर्यौँ तर मान्नुभएन । हामीले वाध्य भएर वाग्लेलाई अघि सारेका हौँ । ............. अन्तिम दिनमा त गिरिजाप्रसाद कोइरालाले किसुनजीकै समूहबाट मान्छे तान्नुभयो । योगप्रसाद उपाध्याय, बासु रिसाल सबैको समर्थन प्राप्त गर्नुभो । गिरिजाप्रसाद कोइराला पनि आफ्नै समूहबाट निर्वाचित हुनुभएको थिएन । ............. १२ औँ महाधिवेशनमा सुशील कोइराला आफ्नै समूहबाटमात्रै निर्वाचित हुनुभएको होइन, उहाँले पनि शेरबहादुर देउवा, किसुनजी समूहका मान्छे तान्नुभयो र जित्नुभयो । उहाँहरुको निधन भइसकेपछि १३ औँ महाधिवेशनमा रामचन्द्र पौडेलसँग शेरबहादुर देउवाको प्रतिस्पर्धा भयो । शेरबहादुरजीले पनि कोइराला समूहकै मान्छे तानेर जित्नुभएको हो । ................... शेरबहादुरजीलाई सभापति बनाउने भूमिका खेलेको हुँ । बीपी कोइरालादेखि अहिलेसम्म कसैले पनि कांग्रेसमा आफ्नो समूहको मतले मात्रै जितेको छैन । ................ मलाई पनि एक त आफ्नै समूहबाट शेरबहादुरजीले समर्थन गरिराख्नुभएको छैन । शेरबहादुरजीबाट समर्थन प्राप्त भयो भने मलाई सजिलो हुन्छ । म यो पनि भन्छु शेरबहादुरजीले मलाई ‘ल मेरो क्यान्डिडेट तपाईं नै हो’ भन्नुभयो भने पनि जित्न त्यति सजिलो छैन । ..................... बीपीको असली राजनीतिक उत्तराधिकारी म हुँ । ........... उहाँ गणेशमानजीको छोरा म महेन्द्रनारायण निधिको छोरा । अरु पनि साथीहरु छन् । यो नेपालमा मात्र होइन जहाँ पनि हन्छ । माफ गर्नुहोला तपाईंहरुको पत्रकारिता क्षेत्रमा पनि हुन्छ, डाक्टर, इन्जिनियर, साहित्यकार, चित्रकार, कलाकारको क्षेत्रमा पनि हुन्छ । त्यसकारण विरासतलाई हेयको दृष्टिकोणले हेर्नु हुँदैन है । ................. मैले उहाँलाई म तपाईंको निवासमा भेट्न आउँछु भनेको थिएँ । तर उमेर र पदका कारणले पनि म आउनुपर्छ भनेर उहाँ आउनुभयो ।
सरकारबाट बाहिरिएसँगै महन्थ ठाकुर समूहमा तीव्र असन्तुष्टिपछिल्लो समय अध्यक्ष ठाकुरप्रति कार्यकारिणी समितिका सदस्यहरु शरतसिंंह भण्डारी, राजकिशोर यादव, राष्ट्रियसभाका सदस्य शेखर सिंह, विघटित प्रतिनिधिसभाका सदस्यहरु प्रमोद साह, अमृता अग्रहरी, नेता गोविन्द चौधरीलगायत असन्तुष्ट देखिएका छन् । उल्लेखनीय छ, उनीहरु सबैले जसपाभित्र ठाकुर र अर्का अध्यक्ष उपेन्द्र यादवबीचको शक्ति संघर्षमा ठाकुरलाई नै साथ दिँदै आएका थिए । ........ सुरुमा भण्डारी उपेन्द्र यादवको पक्षमा थिए तर सरकारमा सहभागी हुने चर्चा चलेपछि उनी महन्थ ठाकुरको पक्षमा लागेका थिए । उनी निकट एक नेता भन्छन्, ‘शरत् दादा महन्थ ठाकुरको क्रियाकलापबाट सन्तुष्ट हुनुहुन्न तर उहाँलाई साथ दिनु दादाको बाध्यता छ ।’ ....... ‘महन्थ ठाकुर पक्षमा कुनै पनि कुरा विना भागवण्डाले हुँदैन, जे पनि उहाँहरु भागवण्डा गर्नुहुन्छ, पार्टीमा जनाधार भएका नेताको वास्ता गरिँदैन, आफ्ना आसेपासेलाई मात्र मौका दिइन्छ ।’ ........ सरकारमा मन्त्री पठाउँदा पनि ठाकुरले पार्टीमा कुनै छलफल नगरी आफूखुशी निर्णय लिएको ........ ‘ओलीलाई साथ नदिएको भए पार्टी विभाजन हुने थिएन, तर उनीहरुले बरु पार्टी विभाजन भए होस् तर ओलीलाई नछाड्ने अडान लिएका कारण पार्टी यो अवस्थामा आएको हो ।’ ......... जसपाका अध्यक्ष उपेन्द्र यादवले पनि गलत गरेको बताउँदै उनले जसरी महन्थ ठाकुरहरुले ओलीका लागि अडान लिए, त्यसरी नै उपेन्द्र यादवले पनि प्रचण्डका लागि अडान लिएको प्रस्ट पारे । दुवैको अडानले गर्दा पार्टीको यो हालत भएको उनको भनाइ छ । ‘दुवैजना एकएक कदम पछाडि हटेको भए पार्टी विभाजनको अवस्थामा पुग्ने थिएन’ .......... त्यसो त, पार्टीलाई विभाजनबाट रोक्नका लागि सांसद प्रमोद साहले सांसदहरुको एउटा भेला गरेर शीर्ष नेतृत्वमाथि दबाब नै दिएका थिए । पार्टी कुनै पनि हालतमा नफुटोस् भनेर केही समय दबाब दिए पनि आफ्नो पक्षमा उभिएका सांसदहरु नै नेताहरुको पछि लाग्न थालेपछि आफूहरुको केही नचलेको उनले बताए ।
देउबा फर्केर आये नेपाली कांग्रेस प्रजा परिषद हो। विपक्षी दल का रूप मा पनि असफल हुन सक्नु भनेको। नेकपा पाँच वर्ष सत्ता मा चिपिकक चिपकियेर बसि मात्र दिए जनता लाई दिएको प्रमुख वाचा पुरा हुने। गर्न सकेन। त्योभन्दा सजिलो काम देउबा को। काम गर्न पो गारहो। गाली गर्न के गारहो? त्यति पनि गर्न सकेनन। तीन वर्ष सुतेर बसे। जागेको बेला भागबण्डा गर्दै बसेका जुनियर हुन सेन।
४६ साल पछि कांग्रेस को आधार नै मधेस। मधेस को बल मा कांग्रेस ले देश माथि शासन गर्यो। पार्टी सभापति चाहिं दार्चुला को मान्छे? अनुहार को पनि महत्व छ, तर कम महत्व छ। मधेस को प्रमुख मुद्दा हो। नागरिकता समस्या समाधान। प्रदेश सरकार हरु लाई थप शक्ति प्रदान। राष्ट्रिय सभा मा प्रत्येक प्रदेश को जनसंख्या समानुपातिक प्रतिनिधित्व। स्थानीय तह मा मधेस मा २०० इकाइ थप्ने काम।
संस्थापन पक्ष का दुई नंबर मान्छे (पछिल्लो महाधिवेशन मा नै देउबा ले यस पटक मलाई सहयोग गर्नुस अर्को पटक तपाईं लाई भनेको, फेरि त्यही कुरा भन्दैछन), मधेसी, जनकपुर को मान्छे, डायनेस्टी पॉलिटिक्स चल्ने कांग्रेस पार्टी मा निधि को छोरा (गिरिजा ले मध्यावधि गर्न नहुने थियो, संसद दल को नेता बदले पुग्ने त्यति बेला), हुन त बुढ़ा नै तर देउबा भन्दा कम बुढ़ा, फेरि अर्को मधेसी लडिरहेको अवस्था छैन। पछिल्लो पटक पनि निधि छैन भने देउबा छैन। निधि ले रामचंद्र लाई दिएको भए रामचंद्र जित्ने।
पहिलो कुरा त खुट्टा कमाउनु भएन। लड्ने। हर हाल मा लड्ने।
आज को नेपाली कांग्रेस गणेशमान को पार्टी हो। ४६ साल मा आंदोलन गर्नु हुन्न भन्ने लाइन समातेका गिरिजा। (अनि कहिले गर्ने त?) वर्षौं देखि देउबा विरुद्ध सबैभन्दा खरो बोल्दै आएको प्रकाशमान।
कोइराला हरु त मलाई छुट्याउन गारहो। तर पार्टी भित्र तगड़ा ब्रांड नेम।
तर प्रमुख अलायन्स गगन सँग हो। नया पीढ़ि सँग। नेपाल सेना को प्रधान सेनापति मधेसी किन छैन भन्ने प्रश्न त गरे। हुन त मैले गगन लाई युवा नेता भन्न छाड़ेको वर्षौं भयो। कांग्रेस का पदाधिकारी तह मा निधि बलियो हो। तर प्राइमरी स्टाइल चुनाव गराउने हो भने गगन आजै सभापति। भने पछि निधि लाई जित्नु छ भने गगन लाई यस पटक नंबर दुई अर्को पटक को सभापति घोषणा गर्नैपर्छ। होइन भने निधि जिते पनि प्रजा परिषद का सभापति।
त्यस पछि प्रकाशमान र शशांक लाई एडजस्ट गर्ने।
मलाई कांग्रेस को आतंरिक राजनीति को त्यति सारहो ज्ञान छैन। तर प्यानल मिलाउन अरु पनि चाहिएला। यी चार ले मिलाउलान।
सभापति निधि। उपसभापति गगन। महामंत्री शशांक। दोस्रो उपसभापति प्रकाशमान। त्यस्तै केही। यो जित्ने प्यानल हो।
यति धेरै लड्छु भन्दैछन सभापति मा। ती सबै लड्ने होइनन। जसरी हुन्छ देउबा लाई विदा गरौं भन्ने सोंच हो। प्रत्यक्ष मा जसपा र कांग्रेस ले उति उति जितेको। त्यो पनि हो? नेकपा एकीकरण ले जसपा लाई फरक पारेन त। देउबा को निहुँ मात्र। तर चुनाव हार्दा नेता आफै हट्ने बेलायत मा हो।
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) June 21, 2021
मेरो आँटको कसैले परीक्षण नगरे हुन्छ, म सभापति कन्फर्म लडने हो : निधी https://t.co/3dmMXery94
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) June 21, 2021
निधिका अनुसार आजका मितिसम्म सभापतिका लागि सात जना उम्मेदवार देखिएका छन् । १३औं महाधिवेशनमा प्रतिस्पर्धा गरेका देउवा, रामचन्द्र पौडेल र कृष्ण प्रसाद सिटौला अनि त्यसबेला प्रतिस्पर्धा नगरेका उनीसहित प्रकाशमान सिंह, डा. शेखर कोइराला, डा. शशांक कोइराला । र, उपसभापति निधिका भनाइमा, उनी पछि हट्ने एउटै सम्भावना छ, ‘सर्वसम्मत नेतृत्व चयन ।’ ....... दोस्रो, १३ औं महाधिवेशनमा प्रतिस्पर्धा गरेका तीन नेता बसेर हामी पार्टीको कार्यकारिणी पद ग्रहण गर्दैनौं । अब तपाईंहरु चार जनामा यसरी पदीय भाबगण्डा गर्नुस् भनेर तोकिदिने । ........ तेस्रो, १३ औंमा सभापति नउठेका, तर अहिले सभापतिमा आकांक्षा राखेका चार नेता बसेर सहमति खोज्ने । निधि भन्छन्, ‘म युवा साथीहरुसँग पनि छलफलमै छु । मेरा समकालीन साथीहरुसँग पनि छलफलमा छु । हामीहरुबीच पनि सहमति भएन भने चुनावका लागि तयार छु ।’ त्यो बेला पनि आफ्नो प्राथमिकता शेरबहादुरजीको समर्थन पाउने हुने उनले बताए । ........ मैले पार्टी सभापति शेरबहादुर देउवालाई एक/डेढ वर्षअघि नै भनिसकेको थिएँ । मैले सोचेको थिएँ, उहाँले मेरै लागि पहल गर्नुहोला । तर, उहाँले आफ्नै लागि लबिङ सुरु गर्नु भएको छ । ......... मैले जवाफमा भनेको छु,– लड्ने अधिकार छ भन्नुभयो, त्यो अधिकार त छँदैछ, तर तपाईंसँग मेरो लामो सम्बन्ध छ । नेविसंघदेखि आजका दिनसम्मको सम्बन्धका आधारमा म सभापतिमा लड्दा तपाईंको समर्थन प्राप्त गर्ने पनि मेरो अधिकार हो । ....... गिरिजाबाबुको कार्यशैलीविरुद्ध पार्टी नै फुुट्यो । शेरबहादुरजी प्रधानमन्त्रीको कुर्सीमा हुँदाहुँदै गिरिजाबाबुले पार्टीको साधारण सदस्य नरहने गरी कारवाही गरिदिनुभयो । शेरबहादुरजी लिखित माफी माग्न तयार हुनुहुन्थ्यो, त्यसको पनि सुनुवाइ भएन । त्यसपछि पार्टी फुटाउनुपर्ने बाध्यता भयो । .......... त्यो परिस्थितिमा उहाँलाई साथ दिनेमध्ये म पनि हुँ । मैले प्रक्रियागत र कार्यगत रुपमा निरन्तर उहाँलाई साथ दिँदै आएको छु । ......... देउवाजी आफैँ पनि टीम बनाउन माहिर हुनुहुन्छ ........
मैले त्यतिबेला १३ औं महाधिवेशन तपाईंका लागि हो, १४ औं महाधिवेशनमा म उठ्छु भनेको थिएँ । उहाँले हुन्छ भन्नुभएको थियो । हुन्न भन्ने उहाँको बानी नै छैन ।
......... यो १३ औं महाधिवेशन अघिको विषय होइन, धेरै अघिदेखिको विषय हो । उहाँ र मेरो बीचमा कुराकानी हुँदा उहाँले सधैं म पछि तपाईं नै हो भन्नुहुन्थ्यो । ....... जिम्मेवारी र पद मागेर होइन, लडेर प्राप्त हुन्छ । मैले गिरिजाबाबु, सुशील कोइरालासँग लडेर यो पद पाएको हुँ । यो त उहाँले देखाएको बाटो हो । म त झन् उहाँसँगै छु । ......... मेरो आँटको कसैले परीक्षण नगरे हुन्छ । आँट भनेको त संस्कार हो र हाम्रो परिवार निरंकुश राजतन्त्र र पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्ध लडेर आएको परिवार हो । ..... मलाई के लाग्छ भने शेरबहादुरजी पार्टी सभापति पनि भइसक्नुभयो । प्रधानमन्त्री पनि भइसक्नुभयो । उहाँले पार्टी र देशलाई दिन सक्ने जे थियो, दिइसक्नुभयो । ........
म अहिले ६६ वर्षको भएँ । ....... कांग्रेसमा हजुरबुबा मात्र होइन, जिजुबुबादेखि नातिपुस्तासम्म सँगसँगै छ । अरु पार्टीमा त्यस्तो छैन । यहाँ पुस्ताको जाम लागेको छ
...... १५ औं महाधिवेशन म भन्दा पछिको पुस्ताका लागि हो । ....... देउवा समूहको सहयोगले मात्रै विमलेन्द्र निधि चुनाव जित्न सक्दैन ।
एकसे एक संविधान विद छन नेपालमा। प्रधान मंत्री लाई अदालत लान मिल्छ। राष्ट्रपति लाई त अदालत पनि लान मिल्दैन। लग्यो भने जगहँसाई हुन्छ। अस्ति भर्खर एक पटक जगहँसाई भएको। नेपालमा त संसदको विश्वास गुमाएको व्यक्ति पो फेरि प्रधान मंत्री भयो भन्दै दुनिया हाँस्यो।
गलती सलती जे हुनु भइहाल्यो। ओली ले विश्वासको मत मागे देखि अहिलेसम्म समय नै समय। देश उपधारा ५ तर्फ बढ्यो भन्ने सुराक भर्खर पाएको हो? ओली ले पहिला राजीनामा गर्नुपर्थ्यो त्यस पछि राष्ट्रपति ले कम्तीमा तीन दिन दिनुपर्थ्यो। ठीक हो। तर त्यो तर्क वितर्क मा अल्झिएर देशलाई राष्ट्रपति शासन मा पुर्याउनु मा छ त बुद्धिमता? राष्ट्रपति ले प्रक्रियागत त्रुटि गर्यो भन्ने अनि लगेर त्यसै राष्ट्रपति लाई सारा देश सुम्पिदिने। त्यसमा कहाँ छ तर्क?
ओली ले विश्वास को मत पायेन। देउबा ले बहुमत जुटायेन। त्यो भुतकाल। भइसक्यो। पास्ट टेन्स। माओ पार्टी र कांग्रेस ले हामी ओली लाई हटाउन आत्तुर छौं भनेको केही महिना बित्यो। कुर्ता भित्र अरिंगाल पसे जस्तो गर्ने प्रचंड। खोइ त हतार भएको?
महंथ लाई प्रधान मंत्री मानन २१ घंटा प्रयाप्त समय हो। होइन भने २१ दिन पनि प्रयाप्त समय होइन। महंथ को नाम नपच्ने दोष दिने महिला राष्ट्रपति लाई। त्यसो गर्नु हुँदैन।
सर्वोच्च अदालतले संसद पुनर्स्थापना नगर्ने संभावना न को बराबर छ। संसद पुनर्स्थापना भए पछि नेकपा कानुनी रूपले फुट्दैन तर चोइटिएर जाने भने हुन्छ। केपी ओली प्रधानमंत्री नरहँदा र पार्टीको साधारण सदस्य समेत नरहँदा उसको पछि पछि लाग्ने मान्छे अत्यंत कम हुन्छन्। तर पार्टी त फुट्यो फुट्यो। प्रचंड माधव पक्ष पनि थाकेको बथान हो। अर्को चुनावमा साधारण बहुमत पनि ल्याउने ल्याकत रहँदैन।
संसद पुनर्स्थापना हुँदैमा राष्ट्रपति विरुद्ध महाभियोग लाग्नु पर्छ भन्ने छैन। प्रधानमंत्री ले गर्ने गलती सच्याउँदै हिँड्ने काम राष्ट्रपतिको होइन। तर संसद पुनर्स्थापना भए पछि केपी ओली लाई पार्टी फोड़न सजिलो होस भनेर अध्यादेश ल्याउन राष्ट्रपति ले सघाएको खण्डमा महाभियोग एक मात्र उपाय हुनेछ र देशले नया राष्ट्रपति पाउँछ। त्यो नया राष्ट्रपति कोही दलित भैजाओस। दमजम मध्ये मधेसी र महिला त भए भए।
ओली को जिम्मेवारी ओली मात्र ले लिएर पुग्दैन। भैसीको सिंग वाला नक्शा पास गर्ने कॉंग्रेसले पनि लिनुपर्छ। २५ वर्ष अगाडि मात्र महाकाली नदी नेपाल भारत को अधिकांश सीमाना हो (अर्थात सम्पुर्ण होइन) भनेर संधि गर्ने पात्र नै त्यही ओली हो। संसदीय दलको नेता मा प्रस्ताव गर्ने माधव नेपाल ले पनि लिनुपर्छ। मान्छेको चरित्र चिन्न नसकेको माधव नेपाल। खुरुक्क संसदीय दलको बैठक डाकेर संसदीय दलको नेता बाट हटाउने प्रयास नगरेको कामरेड प्रचण्डले पनि जिम्मेवारी लिनुपर्छ।
ओली दुई वर्ष अगाडि अर्कै आज अर्कै मान्छे होइन। उसको भएको चरित्र उजागर भएको हो। तर एक दुई पात्रको चरित्र ख़राब हुँदैमा व्यवस्था नै धरापमा पर्ने रैछ भने कतिसम्म को फितलो व्यवस्था भन्ने प्रश्न खड़ा हुन्छ।
तानाशाही संविधानले एउटा तानाशाह पैदा गर्यो। अपेक्षा के थियो? देशको आधा जनसंख्या माथि बन्दुक को नाल सोझ्याएर लादेको तानाशाही संविधान हो यो। कुनै संविधान सभाले दिएको संविधान हुँदै होइन यो। संविधान सभामा व्हिप जारी गर्न मिल्दैन। प्रत्येक दफा र उपदफामा बिना व्हिप को बहस र मतदान हुन्छ। भएन। भएको भए आधा जनसंखयाले अस्वीकार गर्ने अवस्था नै आउने थिएन।
ओली त सानो मान्छे हो। ओली प्रवृति को विरोध गरौं। नेपाली ले गणतंत्र को इच्छा गर्नु बयलगाड़ा चढेर अमेरिका पुग्ने इच्छा हो भन्ने प्रवृति नया प्रवृति हो र? मधेसी शहीद लाई आँप झरेको देख्ने प्रवृति ओली मा मात्र छ र? मधेसी जनतालाई तिरस्कार गर्ने मान्छे ले सम्पुर्ण नेपाली जनतालाई तिरस्कार गर्न तिनका जनप्रतिनिधि लाई तिरस्कार गर्न बाँकी राख्ने कुरै थिएन, राखेन। अचम्म मानने किन?
संसद पुनर्स्थापना भएर एउटा सानो पार्टीका नेता देउबा प्रधान मंत्री हुने देखियो। तर यस संसदको बाँकी समय भित्र मधेसले खोजेको संविधान संसोधन हुँदैन भने मधेसमा कॉंग्रेस भनेको बिहार र युपी को कॉंग्रेस हो।
विमल निधि सभापति, गगन थापा त्यस पछिको महाधिवेशनमा सभापति तर अहिले उप सभापति भन्ने किसिमको नेतृत्व पुस्ता हस्तांतरण को फोर्मुला को प्रयास देखिन्छ। मधेसमा कॉंग्रेस को गुमेको साख फिर्ता ल्याउने त्यो प्रयास सराहनीय छ। तर मुहार काफी हुँदैन, मुद्दा समाउनु पर्ने हुन्छ। कॉंग्रेस ले मुद्दा नसमाएको ले नै त मधेसी पार्टी हरु पैदा हुनु परेको। गजेंद्र नारायण नेका का सप्तरी जिल्ला अध्यक्ष थिए।
ओली सँग धेरै समय छैन। मधेस आंदोलन लाई सम्बोधन गरे रहन्छ नभए बढारिन्छ। कम्निष्ट ले आफ्नो तानाशाही चरित्र मनग्गे देखाए, बामदेव देखि ओली प्रचंड बस्नेत सम्म। बहुदल को ट्रेनिंग नपुगेको हो? बहुदल भनेको अर्को पार्टी को अस्तित्व स्वीकार गर्ने भन्दा पनि मानव अधिकार को सम्मान गर्ने भनेको हो। अर्को पार्टी त मास्न नसक्नेले पनि स्वीकार्छ। नाकाबंदी सकियो कि मधेसको जिल्ला जिल्लामा फेरि धर पकड़ शुरू। त्यही फासिज्म ले ल्याएको नाकाबंदी। फर्किन सक्छ।
काँग्रेस महाधिवेशन जित्नु चुनाव जित्नु जस्तै हो। You will feel a wind behind your back.
कोइराला खानदान को पनि र बाहुनवाद को पनि युग काँग्रेस मा समाप्त भएको छ। होइन भने संस्थापन भनेको बाहुन भनेको। बाहुनवादी जनमानस एमाले तिर लाग्ने भए।
देउबा ले बरु दक्षिण कैलाली थरुहट लाई दिने कि? बाहुन ले जब लचक भन्छ त्यो मैले भनेको कुरा ढिलो नै भने पनि मान्यौ कि भनेको हुन्छ। देउबा वास्तव मा लचक पनि दृढता देखाउन सक्ने हुन। कैलाली मा लचक हुनुपर्यो।
समर्थन एउटा कुरा हो, सहभागिता अर्को कुरा हो। अहिलेसम्म बाबुराम भट्टराईको मधेस र थारु आंदोलनमा समर्थन रहेको छ। एक आध कोस टाढा बाट आशीर्वाद दिए जस्तो। अब सहभागिता आउन लागेको हो भने त्यसले फरक पार्छ।
यो आंदोलन हो, चुनावी अभियान होइन। ११ बुँदे मा आउने सबै लाई स्वागत मात्र गर्ने होइन कि सकेसम्म धेरै लाई सक्रिय रुपले ल्याउने हो।
बाबुरामको थारु आंदोलनमा सहभागिताले निकास दिन्छ। समर्थन भन्दा सहभागिता ठुलो कुरा हो। आन्दोलनको पलड़ा भारी हुन्छ।
केही दिन अगाडि समाचार मा आएको, गगन थापाले शिकायत गरेको। देश भरि घुमें, जहाँ गए पनि तपाइँ बाबुरामको नया शक्ति मा शामिल हुने हल्ला छ भने साथीहरूले, म बाबुराम जी लाई अनुरोध गर्न चाहन्छु, कृपया यस्ता हल्ला फैलाएर दुःख दिने काम नगरदिनुस्।
यो बाबुरामले हल्ला फैलाएको होइन होला। यो बाबुरामको नया शक्ति देशमा जंगल को आगो जस्तो फैलिरहेको तथ्य उजागर भएको हो। मैले यसको संभावना देखेको। तर अब प्रमाण पनि पाएँ। नीतिश ले बिहार मा स्वीप दिए जस्तो गरी बाबुराम ले नेपालमा स्वीप दिने मैले देखेको छु। नेता भन्दा जनता बाठो भएको देश।
त्यस बाबुरामले मधेसी थारु आंदोलनमा सहभागिता दिन्छन् भने त्यसले धेरै फरक पार्छ। वार कि पार भन्ने गरेको, पार लगाउन मद्दत गर्छ। माओवादी को जनयुद्ध ताका माओवादी पत्र पत्रिका मा मधेस अधिकार बारे आउने गरेका लेख हरु सबै बाबुरामको कलम बाट आउने गर्थ्यो। मधेस को मुद्दा मा बाबुराम नया पाहुना होइनन्।
मधेसी मोर्चा ले एक दुई कदम अगाडि सोच्नु पर्यो। ११ बुँदे मा सक्रिय रुपले आउन चाहने सबै शक्ति लाई एक ठाउँ ल्याउनु पर्यो। यो आंदोलन चार पार्टीको मोनोपोली हुन सक्दैन। यो अधिकार को आंदोलन हो। यो चुनावी अभियान होइन। तर भविष्यको चुनावी अभियान लाई पनि त्यस्तो बृहत् मोर्चाबंदीले सघाउने काम गर्छ।
आंदोलन मा सक्रिय रुपले सहभागी हुन्छन् भने नेतृत्व मा पनि आउन सक्छन। Why not? मधेसी को अधिकार का लागि लडन मधेसी हुनुपर्ने कहाँ लेखिएको छ?
हृदयेश ले दाढ़ी किन पालेको? नेपालको राजनीति मा बाबुराम भन्दा अगाडि छिरेको मान्छे, कम उमेरमा। नेता हरुले बाल नेता जस्तो व्यवहार गरेर अनि दाढ़ी पालेको। बरु अब काट्ने कि? गगन सँग प्रतिस्प्रधा गर्ने बेला आउन लाग्यो।
उनले तत्काल दुई तिहाई मतले संविधान संशोधन गरी समानुपातिक समावेशी र निर्वाचन क्षेत्रको कुरा टुंगो लगाउनु पर्ने र समय तोकेर सीमांकनको कुराको टुंगो लगाउनुको अर्को विकल्प नभएको बताए । ....... ‘मधेशका कुरा धेरैमा सहमति गर्न सकिने खालका भए पनि संघीयताको कुरामा मधेशवादी दलले समेत अप्ठेरो बुझिदिनुपर्छ,’ थापाले भने ।
मन र सडकको यो आगो निभाउने दायित्व कांग्रेसकै हो । अहंकार, घृणा र संकीर्णताले भरिएको ‘दमकल’ लिएर हिँड्नेलाई यो आगो निभाउनु छैन ।
..... जसरी म आफ्नो मतदाताको बीचमा केही दिनमै वाचा गरेअनुरूप नयाँ संविधान लिएर जान पाउने सोचले रोमाञ्चित र उत्साहित छु, त्यसैगरी
मेरै पार्टीका कैयन मधेसी, थारू, जनजाति र दलित समुदायका सभासद साथीहरूको अनुहारमा मजस्तो उत्साह र उल्लास होइन, चिन्ताका रेखाहरू छन् ।
सबै समान ढङ्गले हर्षित भएर आफ्ना मतदातामाझ जाने परिस्थिति बनाउन नसक्नु निश्चय नै चिन्ताको विषय हो ।’ ......... हामीले संयुक्त अपिलमार्फत घोषणापत्रको स्मरण गराउँदै पार्टी सभापतिलाई भन्यौं .... जुन धारामा यो भावना प्रतिविम्बित भएको छैन– चाहे दलित समुदायको प्रतिनिधित्व होस् वा नागरिकताको विषय होस्, प्रेस स्वतन्त्रता होस् वा समावेशी समानुपातिक प्रतिनिधित्व– ती धाराहरूलाई संशोधनमार्फत सच्याउनुपर्छ । ...... उक्त प्रस्तावको सम्बन्धमा संशोधनको माग भएका धाराहरूमध्ये तीन प्रमुख पार्टीको सयुंक्त संशोधनबाट आयोग लगायत धेरै कुरा समाधान भइसकेको छ ।
छुटेको मध्ये सर्वाधिक महत्त्वपूर्ण थियो– समानुपातिक समावेशी प्रतिनिधित्व एवं जनसंख्याको आधारमा निर्वाचन क्षेत्र निर्धारणको सुनिश्चितता ।
....... यति भइसकेपछि मूलभूत असन्तुष्टिको जम्मा एउटा विषय बाँकी हुन्छ– प्रदेशको सीमांकन ..... संघीयता भनेको सीमाङ्कन मात्र होइन, स्रोतसाधन र अधिकारको बाँडफाँड पनि हो ...... संविधानसभामा जारी प्रक्रिया लम्ब्याएर भए पनि सार्थक संवादको प्रयासका लागि नेतृत्वलाई अनुरोध गर्यौं । ..... जो प्रक्रियामै प्रवेश गर्न अनिच्छुक र संविधानसभाको असफलताकै मन्त्र जपेर बसेका थिए, जति दिन लगाए पनि तिनीहरूसँग त सार्थक संवाद सम्भव थिएन । तर कम्तीमा केही दिन अघिसम्म संविधानसभाबाटै संविधान जारी गराउन सघन प्रक्रियामा रहेका साथीहरूलाई फर्काउने इमानदार प्रयास गर्नुपर्छ भन्ने आग्रह गरियो । यही बाटोबाट नै नेपालको हित हुन्छ र देशको हित नै कांग्रेसको हित हो भनेर अन्तिम समयसम्म प्रयास गर्यौं । ...... दोस्रो संविधानसभा निर्वाचनमा धाँधली भयो भनेर माओवादी लगायतका दल बाहिर रहँदा संविधानसभामा अपिल गरेको थिएँ, ‘यो संविधानसभाले संविधान बनाउँदै गर्दा त्यो संविधानको पुछारमा हामीसँगै प्रचण्ड र बाबुरामको पनि हस्ताक्षर हुनुपर्छ ।’ ...... अनेकन सैद्धान्तिक असहमति हुँदाहुँदै संविधानसभाभित्र आज हामीसँग प्रचण्डमात्र हुनुहुन्न, प्रचण्ड बहुमत पनि छ र सँगसँगै प्रक्रियामा सहभागी हुनुभएको छ– चित्रबहादुर केसी र कमल थापा पनि । ५९७ मध्ये ५३९ सभासदहरू दृढतापूर्वक एक ठाउँमा उभिएका ..... तर फेरि भन्छु, कांग्रेसले हिजो निर्वाचनमा जाँदा ‘सबैलाई समन्वय गर्दै सबैले जित्नेगरी संविधान निर्माण गर्ने’ संकल्प पुरा गर्न समझदारीका लागि अझै पनि समय घर्किएको छैन । असोज ३ गतेसम्मै प्रयास जारी राखौं । संविधानको गरिमा र उल्लास हिमाल, पहाड, तराईमा बस्ने सबै जाति, वर्ग र समुदायका जनताको घरमा पुग्न सकोस् । सीमांकनमा आएका असन्तुष्टिको सम्बोधन प्रस्तावित संघीय आयोगबाट हुने र त्यो संविधानको भाग रहनेगरी संविधानसभाबाट संकल्प गरेर स्वीकारोक्तिको दायरालाई थप फराकिलो बनाउँm । कतिपय विषय संविधान जारी हुनासाथै आवश्यक संशोधन गर्न सकिन्छ । ...... संविधानसभा बाहिर ठाउँ—ठाउँमा आन्दोलन छ । खास गरिकन तराई मधेसमा जताततै आगो बल्न थालेपछि मैले वीपी कोइरालालाई सम्झेँ र कांग्रेसका एकजना नेतालाई सोधेँ, ‘यस्तो बेलामा वीपी हुनुभएको भए के गर्नुहुन्थ्यो होला ?’ उहाँले भन्नुभयो, ‘वीपी हुनुभएको भए काठमाडौंमा चलिरहेको छलफललाई केही दिन लम्ब्याएर भए पनि कैलालीदेखि मोरङसम्म पुग्नुहुन्थ्यो । अवरोधका प्रयास छिचोल्दै निर्भीक भएर जनताका कुरा सुन्नुहुन्थ्यो र आफ्नो कुरा बताउनुहुन्थ्यो । ...... जे गरेर भए पनि संविधानसभालाई असफल बनाई अन्तत: मुलुकलाई नै असफल बनाउन उद्यतहरूका बारेमा बुझाउनुहुन्थ्यो । सीमाङ्कनको जटिलताका बारेमा बताउनुहुन्थ्यो । केही कुरा मनाउँदै, केही परिमार्जन गर्ने सोच बोकेर फर्किनुहुन्थ्यो र प्रक्रिया अगाडि बढाउनुहुन्थ्यो । ...... आन्दोलनको नेतृत्वमा बाह्य हस्तक्षेपलाई खुला निमन्त्रणा र नेपालको अखण्डतालाई चुनौती दिँदै राष्ट्रघात गर्न उद्यतहरू, मधेसी जनताले वर्षौंदेखि भोग्दै आएको विभेदले उत्पन्न गरेको स्वाभाविक आक्रोशमा जातीय प्रतिशोधको घिउ थपेर राजनीतिक महत्त्वाकांक्षाको रोटी सेक्नेहरू, नेपाली मनले सोच्न पनि नसक्ने क्रूरतामा उत्सव मनाइराखेकाहरू, कांग्रेसको रुखमा ऐंजेरुझैं पलाएका हिंसा र घृणाका पुजारी अनुचरहरू आदि नदेखिएका होइनन् । ....... अलिकति दूरदृष्टि लाउने बित्तिकै त्यो आन्दोलनमा कांग्रेसप्रति आस्थावान ती साथीहरू पनि देखिनेछन्, जसले हरेक लोकतान्त्रिक आन्दोलनलाई सफल बनाउन बलिदानमात्र दिएका छैनन्, हामीलाई पटक—पटक सिंहदरबारको तागत पनि दिलाएका छन् । ....... हामी देख्नेछौं– एक जुनीमा दर्जनौंपटक नेपाली भएको प्रमाणित गर्नुपर्ने पीडाले चोट खाएकाहरू । असमावेशी र अनुदार हाम्रै पुरानो संरचनाका सिकार भएकाहरू, नागरिक भएर पनि नागरिकताबाट बञ्चितहरू । भूमिपुत्र भएर पनि बँधुवा मजदुरको नारकीय जिन्दगी बाँचेर आएकाहरू । ...... आजको दिनमा सडकमा तपाई जे मागिरहनुभएको छ, त्योमध्ये धेरै संविधानको धारा—धारामा अंकित छ । छुटेका केही कुरा संविधानमा ल्याइन्छ नै । ........ तपाईले मागेका अन्य कुरा आज संविधानको धारामा पर्ने विषय होइन । संविधानमा टेकेर भोलि हामीले बनाउने संस्था र पद्धतिहरू, साधन र स्रोत परिचालन गर्ने क्षमता र गर्ने कर्मसँग जोडिएको विषय हो । त्यो नगरिकन नेपाल अब अगाडि बढ्नै सक्दैन । बाँकी रहन्छ, मात्र सीमाङ्कन । आक्रोशको आगो निभाएर मनको तार जोडिएपछि सीमाङ्कन मिलाउने कुरा कति कठिन होला र ? ..... महेन्द्रनारायण निधि, रामनारायण मिश्र, दुर्गानन्द झा, देवानसिंह राई, योगेन्द्रमान शेरचन, धनमानसिंह परियार, प्रेमराज आङ्दम्बे, बखानसिंह गुरुङ ...... संविधान आफैमा गतिशील प्रक्रिया भएकाले नसमेटिएका विषय भोलि समेट्ने ठाउँ दिएको छ । .....
संघीयता त मधेस आन्दोलनकै उपलव्धि हो ।
गगन थापाले देखेका चिन्ता का ती रेखा हरु अर्को चुनाव नमजा सँग हारिने भो भन्ने चिंता हो।
काँग्रेस, एमाले, एमाओवादी का मानसिक दासता बाट ग्रस्त जनजाति, दलित, महिला ले पनि संसोधन प्रस्ताव ल्याउनु पर्यो। काँग्रेस का मधेसी र थारु ले त ल्याउने भए। त्यसको सिको गर्ने हो। संसोधन प्रस्ताव ल्याउन पार्टी अध्यक्ष को अनुमति चाहिँदैन। पार्टी अध्यक्ष ले गर्ने भए मस्यौदा मैं गर्थे।
‘हामी त यतिखेर मझधारमा छौ । एजेण्डाका हिसाबले हामी आन्दोलनरत मधेसवादी, थारु, जनजातिसंग नजिक छौ । तर छिटो संविधान जारी गर्नुपर्छ भन्नेमा रहेकाले प्रक्रियाका हिसाबले कांग्रेस–एमालेसंग नजिक छौ,’ नेता भट्टराईले भने, ‘आन्दोलनरत पक्षलाई पनि वार्तामा ल्याएर उनीहरुका माग सम्बोधन गरी छिटो संविधान जारी गर्न मध्यस्थकर्ताको भूमिका खेलिरहेका छौ ।’ आन्दोलनरत पक्षले सरकारको चरम दमनका कारण आक्रोशित जनता रहेको अवस्थामा वार्तामा बस्न कठीनाई भइरहेको बताएका छन् । ..... संविधानसभाले संविधानको विधेयकमा संशोधन राख्न शनिबारसम्मको समय दिएको छ । ...... एकल महिलाका सन्तानले पनि नागरिकता पाउने र स्थानीय निकायको प्रमुख वा उपप्रमुखमध्ये एक महिला रहने व्यवस्था
सत्तारूढ दल राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा)ले संविधान निर्माण प्रक्रिया रोकेर भएपनि आन्दोलनरत दल र समुदायहरूसँग वार्ता गर्नु पर्ने बताएको छ । ..... अध्यक्ष पशुपतिशम्शेर राणाले राष्ट्रले धेरै लामो समयसम्म द्वन्द्वरत अवस्था धान्न नसक्ने बताए ..... सुदूरपश्चिममा अखण्ड र थरुहट दुवैको माग भइरहेका उल्लेख गर्दै राणाले भने, 'पहिला आन्दोलन गर्दा सबैलाई हुन्छ भनेर सम्झौता गरिएको छ । जसले गर्दा हाल आएर समस्या भएका छन् । पहिला सम्झौता गर्दा नै एउटै प्रकृतिका कुरालाई मिलाएर गर्नु पथ्र्यो । पहिला बुद्धि नपुर्याउदा अहिले समस्या भएको हो ।' ..... 'विशेष गरि राप्रपा
मधेश र थरूहटको मागलाई संवोधन गरि मधेशमा दुई प्रदेशको व्यवस्था गरियोस्
भन्ने आग्रह छ ।' राप्रपा मुलुकमा ७ प्रदेश आवश्यक पर्ने वकालत गर्दै आइरहेको छ । ..... संविधान सभामा राप्रपाको १३ सिट छ । र, उसका वाणिज्य तथा आपूर्ति मन्त्री सुनिलबहादुर थापा सरकारमा समेल छन् ।
संविधानसभाभित्र र बाहिर, पार्टीभित्र, पार्टीहरू बीचमा अनि पार्टी र जनता बीचमा संघीयताको विषयमा सार्थक छलफल नै हुनसकेन। संघीयता भूगोल र जनसंख्या मात्र होइन, यो त अधिकारको बाँडफाँड र सन्तुलन पनि हो भन्नेतर्फ हामीले सोच्नै चाहेनौं। ..... संशोधनबाट सुधार गर्नुपर्ने निर्वाचन प्रणाली, प्रतिनिधित्व, आयोग, राज्यको नीति लगायत प्रस्तावनादेखि अनुसूूूचीसम्म .....
प्रास्तावित संविधानमा बिभिन्न शीर्षकमा कर संकलन गर्ने अधिकारको जुन व्यवस्था गरिएको छ, त्यो त्रुटिपूर्ण छ र वित्तिय संघीयताको अवधारणासँंग समेत मेल खाँदैन।
...... संशोधित विधेयकमा अधिकार बाँडफाँडमा परिवर्तन गरियो, तर राजस्व बाँडफाँडमा केही परिवर्तन गरिएन। ..... प्रादेशिक सरकारले आफ्नै साधनस्रोतबाट परिचालन गर्नसक्ने राजस्सव अत्यन्त नगन्य हुने .... आर्थिक स्थिरीकरण, प्रगतिशील पुनर्वितरणमुखी र क्षेत्राधिकारबीच असमान रूपमा वितरित हुने कर केन्द्रीय सरकारलाई र क्षेत्राधिकारबीच न्युन गतिशील आधार भएका कर र चक्रिय रूपमा स्थिर हुने करहरूलाई प्रादेशिक सरकारको अधिकारको रूपमा बाँडफाँड गरिनुपर्छ। जसले गर्दा प्रादेशिक सरकारको कर धेरै चलायमान र अस्थिर नबनोस्। ...... एकै किसिमका कर बिभिन्न तहमा लाग्ने व्यवस्था भएको देखिन्छ। यसले गर्दा उद्योगी व्यापारी निरुत्साहित हुनुका साथै सामान्य जनतालाई करको ज्यादा भार पर्ने देखिन्छ भने कतिपय स्थानीय रूपमा लगाउन सकिने कर छुटेको छ। प्रादेशिक सरकारले स्थानीय तहमा लाग्ने गरेका करलाई पनि समेटेको देखिन्छ। यस्तो भएमा स्थानीय निकायको करको दायरा खुम्चिन गई स्थानीय निकाए कमजोर हुनेछ वा स्थानीय निकायलाई जोगाउन खोज्दा जनता थप करको मारमा पर्छ। .......... प्रादेशिक सरकारमा लगाउन सकिने पूर्वानुमानित कर, टिकट दस्तुर, शिक्षा सेवाकर। त्यसैगरी स्थानीय स्तरमा लगाउन सकिने पार्किङ, डुङ्गा, केवलकार सञ्चालनमा लाग्ने कर, जनावर, बयलगाडा, टांगा लगायतमा लगाउन सकिने करबारे संविधान मौन रहेको छ। ..... प्रस्तावित व्यवस्थाअनुसार मूल्य अभिवृद्धि कर केन्द्रीय सरकार र अन्त:शुल्क प्रादेशिक सरकारमा पर्छ। सहभाजित करको सिद्धान्त अनुरूप मूल्य अभिवृद्धि कर, अन्त:शुल्क लगायत केन्द्रीय सरकारको खातामा जम्मा गर्ने जसमा निश्चित हिस्सा केन्द्रीय सरकारको र बाँकी हिस्सा विभाजित पुलमा राखी निश्चित सूत्रका आधारमा प्रदेशहरूमा बाँडफाँड हुने व्यवस्था गरियो भने प्रदेशहरूको आयस्रोतमा आउने अस्थिरतालाई सम्बोधन गर्न सकिन्छ। ...... पर्सा, चितवन, नवलपरासी तथा काठमाडौंमा रहेका चुरोट तथा मदिरासम्बन्धी उद्योगहरूबाट अन्त:शुल्कको अधिकांश हिस्सा संकलन हुन्छ। आर्थिक वर्ष २०७०/७१ मा चुरोटबाट संकलन भएको अन्त:शुल्क राजस्व करिब रु. सात अर्बको ९२ प्रतिशतभन्दा बढी हिस्सा सिमरास्थिति सूर्य नेपालबाट मात्र प्राप्त भएको थियो भने मदिराबाट प्राप्त भएको करिब १६ अर्ब अन्त:शुल्क राजस्वको ठूलो हिस्सा पर्सा, नवलपरासी र चितवनस्थित मदिरा कारखानाबाट संकलन भएको थियो। यसलाई हेर्दा हाल सबैभन्दा धेरै सुर्ती उत्पादकमा रहेको प्रदेश नं २ लाई फाइदा भएजस्तो देखिन्छ। ....... नेपालमा उठ्ने गरेको पारिश्रमिक करको दुई तिहाइभन्दा बढी हिस्सा काठमाडौंले ओगटेको देखिन्छ। तसर्थ यसको जिम्मा प्रादेशिक सरकारलाई दिनु भनेको प्रदेशहरूमा स्रोतको असमान बाँडफाँडलाई बढावा दिनु हो।
तीन तहका सरकारहरूलाई निम्न कर लगाउने अधिकार दिएमा उपयुक्त हुने देखिन्छ :
केन्द्रीय सरकार : भन्सार महसुल, मूल्य अभिवृद्धि कर, अन्त:शुल्क, संस्थागत आय कर, व्यक्तिगत आय कर, प्राकृतिक स्रोत कर, सामाजिक सुरक्षा कर, वनपैदावर शुल्क, कार्बन कर र गैरकरहरू। यी करहरूमा पनि मूल्य अभिवृद्धि कर र अन्त:शुल्कलाई केन्द्र र प्रदेश बीचमा सहभाजित करका रूपमा लगाउन उपयुक्त हुन्छ।
प्रादेशिक सरकार : पूर्वानुमानित कर, टिकट दस्तुर, सवारी कर, घरजग्गा रजिष्ट्रेसन दस्तुर, जुवा, चिट्टा र क्यासिनो कर, प्राकृतिक स्रोत कर, शिक्षा सेवा, स्वास्थ्यसेवा कर र गैरकरहरू।
स्थानीय सरकार : घरजग्गा, मालपोत भूमि, मनोरञ्जन, विज्ञापन, व्यवसाय, प्राकृतिक स्रोत, डुङ्गा—केबलकार सञ्चालन, बयलगाडा, टांगा, जनावरमाथि कर, पार्किङ शुल्क तथा गैरकरहरू।
.... प्राकृतिक स्रोतको सन्दर्भमा पनि अलमल छ। उदाहरणका लागि ठूला जलविद्युत आयोजना केन्द्रको र साना तथा मझौला आयोजना प्रदेशको मातहतमा हुने भनिएको छ। ..... जलस्रोतको उपयोग गर्ने र निर्माण गर्ने अधिकार विभिन्न तहमा राखे तापनि प्राकृतिक स्रोतको संरक्षण र यसको उच्चतम उपयोगको नीति, मापदण्ड र योजना बनाउने अधिकार केन्द्रीय सरकारको मातहतमा राख्नुपर्छ। यस्तो भएमा अब चुरे जहाँ परे पनि प्रदेश नं २ आत्तिनु पर्दैन वा जलस्रोतको धनी छु भनेर प्रदेश न. ३ मात्तिनु पर्दैन। ..... हेर्दा प्रदेशको सूची लामो देखिए पनि प्रदेश न स्वायत्त हुन्छ, नत सक्षम।
कुमार घैँटेको हत्यापछि कांग्रेस नेता अर्जुननरसिंह केसी बौलाहा जस्तै भएका छन् । ..... जसरी कास्की कांग्रेसको आन्तरिक झगडाले रामजी पौडेल बादलको हत्या भएको थियो त्यसरी नै नुवाकोट कांग्रेसको आन्तरिक झगडाले कुमार घैंटे मारिएको बताइन्छ । ..... रामजी बादलका हत्यारामध्ये प्रकाश गुरुङ कुमार घैंटेसँग निकट मानिन्छन् । .... रामजी वादलको हत्यारा प्रकाश गुरुङलाई कुमार घैंटेको संरक्षणमा लुकाएर राखिएको सुराकीका आधारमा प्रहरीले निगरानी राखेको थियो । प्रकाश गुरुङलाई भगाउन खोज्दा कुमार घैंटे मारिएको बताइएको छ । ..... नुवाकोट कांग्रेसको विवाद .... डा. रामशरण महतले संरक्षण गरेका ठेकेदार बहादुरसिंह लामालाई समेत कुमार घैंटे र केसी परिवारको ठेक्का कम्पनीले उछिन्न थालेको थियो । केही महिना अघि पैसा खर्च गरेरै केसी परिवारले महत परिवारका हस्ती रमेश महतलाई राहतको जस्तापाता बिक्री गरेको भन्दै बद्नाम गराएको थियो । ..... कांग्रेस जिल्ला सभापति समेत रहेका जगदीशनरसिंह केसीले जिल्ला सचिव समेत रहेका महतलाई सार्वजनिक रुपमै ‘जस्ता चोर’ भनेका थिए । आर्थिक रुपमा केसी परिवार भन्दा महत परिवार वलियो हो । तर पछिल्लो समयमा सत्तामा नबसेर पनि केसी परिवारले निकै सम्पत्ति जम्मा गरेको महत परिवारलाई मन परेको थिएन ।....... डा. महतकै सिफारिसमा सुवीर खनाल प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाका सल्लाहकार भएका हुन् । नेपाल प्रहरीका एसएसपी सर्वेन्द्र खनालको सक्रियतामा घैंटेको हत्या भएको हो । सर्वेन्द्र सुवीर खनालका सहोदर भाइ हुन् । .......
नेपाली कांग्रेसको राजनीतिमा धेरै जिल्लामा आन्तरिक विवाद तथा झगडा छ तर भौतिक रुपले समाप्त पार्ने काम भने काश्की र नुवाकोट बाहेक अन्य जिल्लामा भएको देखिएको छैन ।
...... कांग्रेसका प्राय सबै जिल्लामा दुई पक्षबीच विवाद छ । केही जिल्लामा काश्की र नुवाकोटमा जस्तै पानी बाराबारको अवस्था छ । सबै भन्दा थोरै जनसंख्या भएको जिल्ला मनाङमा झ्याम्पा लामाको रहस्यमय मृत्यु पछि दुई गुट छैनन् । ........ सबैभन्दा धेरै जनसंख्या भएको काठमाडौंमा प्रकाशमान सिंहले अरु पक्षलाई पेलेरै एकाधिकार कायम राखेका छन् । तर बोलचाल बन्द र पानी बाराबार भने छैन । संस्थापन पक्षकै एकलौटी जस्तो छ । दोस्रो ठुलो जिल्ला मोरङमा संस्थापन पक्षकै दुई समुहवीच पानी वाराररको स्थिति छ । सुजाता कोइराला र आमोद उपाध्यायबीच बोलचाल समेत छैन । यसैगरी तेस्रो ठुलो जिल्ला झापामा पनि संस्थापन पक्षबीच नै ठुलो द्धन्द छ । महामनत्री कृष्ण प्रसाद सिटौला एकातिर छन् भने मनोनित केन्द्रीय सदस्य केशवकुमार बुढाथोकी र विश्वप्रकाश शमौ अर्कातिर छन् । ....... काठमाडौंमा जस्तै मोरङ र झापामा देउवा पक्ष धेरै नै कमजोर छ । चौथो ठुलो जिल्ला धनुषामा पनि राष्ट्रपति समेत रहेका कांग्रेस नेता रामवरण यादव र पूवृ महामन्त्री विमलेन्द्र निधिवीच शीत युद्ध छ । यी दुई पक्षबीच बेला बेला झढप समेत हुने गरेको छ । जिल्ला राजनीतिमा निधि बलिया भएका कारण धनुषामा देउवा र संस्थापनको हैसियत बराबर जस्तै छ । ...... पाँचौं ठुलो जिल्ला रुपन्देहीमा देउपा पक्षबीच नै पानी बाराबारको अवस्था छ । वालकृष्ण खाँण र भरत शाहबीच बोलचार छैन । जिल्ला सभापति अव्दुल रज्जाक गद्दी र केन्द्रीय सदस्य खाणबीच पनि राम्रो छैन । रुपन्देहीमा देउपा पक्ष संख्यात्मक रुपमा धेरै छ । तर आपसमा विवाद भएका कारण संस्थापन पक्षले ५० प्रतिसत मत लिइदिने संभावना छ ।........ तराईको महत्वपूृर्ण जिल्ला पर्सामा देउवा पक्षका रमेश रिजाल र संस्थापन पक्षका सुरेन्द्र चौधरीबीच २–३ महिना विराएर भौतिक भीडन्त हुने गरेको वषौं वितिसकेको छ । काभ्रे पलान्चोकमा संस्थापन पक्षकै पुर्व जिल्ला सभापति मधु आचार्य र वर्तमान जिल्ला सभापति शबि हुमागाँइबीच बोलचाल छैन । लमजुङमा जिल्ला सभापति कृष्ण कोइराला र केन्द्रीय सदस्य दिलबहादुर घर्तीबीच बोलचार छैन । उनहिरु द्युवै संस्थापन पक्षका हुन् ।
तनहुमा केन्द्रीय उपसभापति रामचन्द्र पौडेल र पूर्वसहमहामन्त्री गोविन्द राज जोशी वीचबोलचाल बन्द भएको दुई दशक पुग्नै लागेको छ ।
स्याङजामा पनि गोपालमान श्रेष्ठ र कमल पगेनीबीच संवन्ध राम्रो छैन । दुवै जना देउवा पक्षका हुन् ।
नेपालमा मधेशीहरुलाई उनीहरुको रंग र भाषाका कारण पनि भेदभाव गर्ने गरिएको भन्दै यो फिचरमा दौरा सुरुवाल र गुन्यो चोली लगाएर शुद्ध नेपाली बोल्नेलाई मात्र नेपाली मान्ने गरिएको भनिएको छ ।...... ४७ सालको संविधान देखि नै मधेशीहरुलाई नागरिकता लिन कठिन कानूनी ब्यवस्था गरिएको भन्दै यो फिचरमा मधेशमा बोलिने हिन्दी भाषालाई समेत नेपालमा अपहेलना गर्ने गरिएको भनिएको छ । मधेशी देशको आधा जनसंख्या भएको
सुरक्षाको कारण देखाउँदै रौतहट जिल्लाका दुई दर्जन भन्दा बढी प्रहरी चौकीहरुलाई स्थानान्तरण गरी ईलाका प्रहरी कार्यालयहरुमा गाभिएको छ । संयुक्त लोकतान्त्रिक मधेसी मोर्चाका कार्यकर्ताहरुको लामो समयदेखि जारी आन्दोलनले परिस्थिति असहज भएको भन्दै ग्रामीण भेगका चौकीहरुलाई स्थानान्तरण गरिएको हो । ..... मंगलबार रौतहटको गौरस्थित कबिर चोकमा प्रहरीको गोली लागि मठीया गाविस ६ महुलिया टोलका महिन्द्र ठाकुरको छोरा
राजकिशोर यादवको मृत्यु भएपछि स्थानीयले मठीया गाविसको प्रहरी चौकीमा आगो लगाइदिएका थिए ।
....... लगातार १२ दिनसम्मको बन्दका कारण निकै सास्ती खेपीरहेका स्थानीयले अहिलेको आन्दोलन राजनीतिक मुद्दा भएकाले शीर्ष नेताहरुले तुरुन्त सम्बोधन गर्दै समस्या समाधान गर्नुपर्ने बताउँदै आएका छन् ।
कैलालाीका पहाडी समुदाय आक्रोसित भएका छन् । पहाडी समुदायमा युवाहरुले प्रहरीले लगाएको कफर््यु तोड्दै प्रदर्शन गरेका छन् । ..... स्थानिय महिला र युवाहरुका समुह थारु बस्तिमा पसेर तोड फोड गर्न सुरु गरेका छन् । स्थानिय सूर्य नारायण चौधरीको तीन तले घरमा तोड फोड गरिएको छ । ..... प्रदर्शनकारीहरु थारु वसस्तिमा पस्ने प्रयास गरिरहेका छन् ।
Someone looking at the political map of Nepal today must wonder how it has managed to stay independent for so long, how one of the great Indian or Chinese rulers in the past did not make it his own. ...... After the end of the Cold War there has been a wave of disintegration around the world as people's aspirations for greater autonomy and self-rule are being realized, not always thorough democratic means. As the federal experiment in Nepal is being hijacked by vested interests, there are fears Nepal might also implode. ....... The way the two countries signed a treaty on movement of goods via Lipulekh, a tri-junction border point between the three countries, without informing Nepal, suggests that the two emerging superpowers will comfortably overlook Nepal's vital interests if it suits them. This is a sign that things are starting to slip out of the control of the political establishment in Kathmandu. ........ The Madheshis and Tharus want to be ruled by their own representatives, which Kathmandu is not ready to concede, not yet. But if the inhabitants of Madhesh continue to be pushed away, their gravitation towards India will only increase. Nor is the demography in Madhesh in the favor of the Kathmandu ruling elite. ...... This is why in private conversations
political leaders of Pahadi origin express fear that Madhesh might finally have gone out of their hands.
.......... possible only if the ruling elite in Kathmandu can see the writing on the wall and realizes that
there is no alternative to a federal model that respects the sensitivities of Madheshis and Janajatis.
........ the only way the sovereignty and territorial integrity of Nepal can be maintained is through real devolution of political power to marginalized communities through judicious state-restructuring. ..... India's disproportionate influence in Nepal is not something that can be wished away. Nor can its direct intervention here be ruled out completely. But
the biggest threat to Nepal's existence right now is still not RAW or India or China, or any of the other foreign forces that are often blamed for destabilizing Nepali polity. It's our shortsighted leaders who refuse to face the hard truth.
अधिवक्ताद्वय रोशनकुमार झा र यमकुमार योन्जनले संयुक्त रुपमा दायर गरेको उक्त रिटमा सेना परिचालनले त्यहाँका नागरिकको मौलिक हकमा आघात पर्ने र शान्ति सुरक्षा अझ बिग्रने जिकिरसहित सेनालाई छावनीमा फिर्ता बोलाउन आदेश माग गरिएको छ ।
%20(1)1624622845.jpg)
