चीनको प्रस्ताव: वैश्विक एआई शासनका लागि नयाँ संस्था—समावेशी एआई विकासतर्फ एक महत्वपूर्ण पाइला
शाङ्घाईमा आयोजित २०२५ वर्ल्ड आर्टिफिसियल इन्टेलिजेन्स सम्मेलन (WAIC) मा चिनियाँ प्रधानमन्त्री ली च्याङले एउटा साहसी प्रस्ताव सार्वजनिक गरे: एक नयाँ वैश्विक एआई सहयोग संस्थाको स्थापना, जसको मुख्यालय सम्भवतः शाङ्घाईमै हुनेछ। २०२५ जुलाई २६ मा गरिएको यो घोषणा चीनको तीव्र इच्छा दर्शाउँछ कि उसले कृत्रिम बुद्धिमत्ता (एआई) को भविष्य तय गर्ने वैश्विक नेतृत्वदायी भूमिका ग्रहण गर्न खोजिरहेको छ—विशेषगरी अमेरिका र चीनबीचको प्राविधिक प्रतिस्पर्धा चुलिएको बेला।
यो प्रस्ताव त्यस्तो समय आएको छ जब विश्वका मुलुकहरू केवल प्रविधिमा मात्रै होइन, तर एआईका नियम, नीति, र नैतिक मानक निर्धारण गर्न समेत प्रतिस्पर्धा गरिरहेका छन्।
वैश्विक सहयोगका लागि अपिल
प्रधानमन्त्री लीले आफ्नो मुख्य मन्तव्यमा एआईका लागि बहुपक्षीय, समन्वययुक्त शासन प्रणालीको आवश्यकता औंल्याए। उनले चेतावनी दिए कि यदि विश्व एकजुट भएर अगाडि बढेन भने एआई केही शक्तिशाली देशहरू र प्रविधि कम्पनीहरूको “विशेषाधिकार प्राप्त खेल” बन्न सक्छ। यो अमेरिका प्रति अप्रत्यक्ष टिप्पणी थियो, जसले हालै चीनको प्रगति रोक्न उच्च स्तरीय एआई चिप्स र सेमिकन्डक्टर उपकरणहरूको निर्यातमा कडा नियन्त्रण लगाएको छ।
लीका अनुसार यस्तो आपूर्तिमा उत्पन्न अवरोध र प्रतिभा आदान–प्रदानमा बन्देज विकासशील राष्ट्रहरूको नवप्रवर्तन क्षमता नै कमजोर बनाइरहेको छ। यसको प्रतिक्रियामा चीनले परराष्ट्र मन्त्रालयमार्फत १३ बुँदे कार्य योजना सार्वजनिक गरेको छ, जसमा समावेश छन्:
-
संयुक्त राष्ट्र संघअन्तर्गत दुई नयाँ एआई संवाद संयन्त्रहरूको स्थापनाः
-
खुला स्रोत (open-source) एआई विकासलाई प्रवर्द्धन;
-
सेमिकन्डक्टरजस्ता आधारभूत प्रविधिहरूको साझेदारी;
-
“ग्लोबल साउथ” (विकासशील राष्ट्रहरू) सँग सहकार्य विस्तार।
लीले स्पष्ट पारे: “हामी अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई चिनियाँ समाधानहरू प्रदान गर्न र एआई शासनमा चिनियाँ बुद्धिमत्ता योगदान गर्न तयार छौं।” यसैका आधारमा चीनले एआईलाई समावेशी आर्थिक वृद्धिको औजारका रूपमा प्रस्तुत गरिरहेको छ।
यो प्रस्ताव किन महत्वपूर्ण छ
चीनको यो प्रस्ताव अमेरिका द्वारा हालै सार्वजनिक गरिएको एआई कार्यनीतिको केही दिनपछि आएको हो—जसमा प्रतिस्पर्धा, निजी क्षेत्रको प्रोत्साहन, र मित्रराष्ट्रहरूलाई निर्यातको विस्तारमा जोड दिइएको छ। यी दुई दृष्टिकोणबीचको फरक स्पष्ट छ:
-
अमेरिकी मोडेल: खुला बजार, न्यून नियमन र निजी क्षेत्रको अग्रसरतामा आधारित;
-
चिनियाँ मोडेल: बहुपक्षीयता, समावेशिता, र प्रविधिको साझा उपयोगमा आधारित।
यो टकराव केवल रणनीतिक होइन, वैचारिक पनि हो—कसले नियम बनाउने? कसका मूल्यहरू एआईको मूलाधार बनाउने?
चीनको खुला स्रोत प्रविधिमा जोड रणनीतिक मात्र होइन, कूटनीतिक पनि हो। ग्लोबल साउथ मा ध्यान केन्द्रित गरेर, चीनले आफूलाई पश्चिमी प्रभुत्वको विकल्पको रूपमा स्थापित गर्दैछ। WAIC मा रुस, दक्षिण अफ्रिका, कतार, र दक्षिण कोरिया लगायत ३० भन्दा बढी राष्ट्रहरूको सहभागिता यसको प्रमाण हो।
बृहत्तर सन्दर्भ: चीनको बढ्दो एआई प्रभाव
अमेरिकी प्रतिबन्धहरूको बाबजुद, चीनले स्वदेशी एआई प्रविधिको विकासमा उल्लेखनीय प्रगति गरेको छ। WAIC 2025 मा, हुवावे, बाइडु, अलीबाबा लगायत कम्पनीहरूले निम्न प्रविधिहरू प्रदर्शन गरे:
-
DeepSeek: चीनको सबैभन्दा उन्नत ठूलो भाषा मोडेल (LLM), जुन OpenAI को GPT-4 र Google को Gemini सँग प्रतिस्पर्धा गर्न सक्षम छ;
-
४० भन्दा बढी LLMs र ६० बुद्धिमान रोबोटहरू विभिन्न औद्योगिक प्रयोगका लागि;
-
३,००० भन्दा बढी एआई उत्पादनहरू को प्रदर्शनी—चीनको नवप्रवर्तन क्षमताको प्रमाण।
सम्मेलनमा १,००० भन्दा बढी उच्च अधिकारी, प्रविधि विज्ञ, र अनुसन्धानकर्ताहरू सहभागी भए—चीनको वैश्विक एआई नेतृत्वदायी महत्वाकांक्षाको पुष्टि गर्दै।
तर चुनौतीहरू अझै बाँकी छन्। लीका अनुसार, विश्वव्यापी एआई नीति “विखण्डित” छ—प्रत्येक देशको आफ्नै नियम, आफ्नो सन्दर्भ। यसलाई समाधान गर्न शाङ्घाईमा प्रस्तावित संस्था निम्न कार्यमा संलग्न हुने आशा गरिएको छ:
-
नीति समन्वय र संवादको प्लेटफर्म प्रदान गर्ने;
-
अन्तर्राष्ट्रिय ज्ञान र प्रविधि साझेदारीको प्रवर्द्धन;
-
सीमापार खुला स्रोत समुदायहरूलाई समर्थन गर्ने।
सन्तुलनको प्रयास: अवसर कि शक्ति विस्तार?
चीनको प्रस्तावले केही राष्ट्रहरू—विशेषतः विकासशील देशहरू—लाई आकर्षित गरिरहेको भए पनि, पश्चिमी मुलुकहरूमा गहिरो आशंका छ। केही टिप्पणीकारहरूले यसलाई संयुक्त राष्ट्र संघ, WHO, र बेल्ट एन्ड रोड इनिसिएटिभमा चीनको बढ्दो प्रभावजस्तै मानिरहेका छन्।
X (पूर्व ट्विटर) मा प्रकाशित केही प्रतिक्रियाहरूमा आशंका देखिन्छ कि चीनले यो संस्था प्रयोग गरेर आफ्नो प्रभाव विस्तार गर्न खोज्न सक्छ। यद्यपि केहीले यसलाई पश्चिम-केंद्रित शासन मोडेलको विकल्प का रूपमा स्वागत गरेका छन्।
लीका अनुसार, प्रस्तावित संस्था संयुक्त राष्ट्र अन्तर्गत रहनेछ र हालका प्रयासहरूलाई समर्थन गर्नेछ। यो चीनको २०२३ ग्लोबल एआई गवर्नेंस इनिसिएटिभ र २०२४ एआई क्षमतावृद्धि योजना को निरन्तरता हो—जसले नैतिक, समावेशी, र सुरक्षित एआई विकासमा जोड दिन्छ।
अगाडि के? के एआईको भविष्य बहुध्रुवीय हुनेछ?
WAIC मा सार्वजनिक गरिएको चीनको प्रस्ताव वैश्विक एआई शासनको नयाँ अध्याय हो। बहुपक्षीय सहयोग, प्रविधि साझेदारी, र खुला स्रोत विकासको माध्यमबाट चीनले अमेरिका-केंद्रित प्रणालीलाई चुनौती दिइरहेको छ।
शाङ्घाईमा प्रस्तावित संस्था स्थापित हुन्छ कि हुँदैन, वा कत्तिको प्रभावशाली हुन्छ, त्यो चीनले विविध राष्ट्रहरूबीच विश्वास र सहमति निर्माण गर्न कत्तिको सफल हुन्छ भन्ने कुरामा निर्भर हुनेछ। संस्था पारदर्शी, समावेशी, र प्रभावशाली हुनुपर्छ—र केवल चिनियाँ हितका लागि होइन।
जसरी अमेरिका र चीनबीचको प्रविधि प्रतिस्पर्धा चर्कँदै गएको छ, एक कुरा निश्चित छ—AI को भविष्य केवल एक देश वा विचारधारामा सीमित हुन सक्दैन। त्यसका लागि वैश्विक सहकार्य आवश्यक छ। चीनको प्रस्तावले त्यो सहकार्य आरम्भ गर्ने सम्भावनाको ढोका खोलेको छ—वा अर्को रणनीतिक टकरावको मोर्चा तयार पारेको पनि हुन सक्छ।
स्रोतहरू:
-
X (ट्विटर) मा प्रयोगकर्ताहरूका विचारहरू
टिप्पणी: यो ब्लग पोस्ट २८ जुलाई २०२५ सम्म उपलब्ध जानकारीमा आधारित छ। X मा व्यक्त गरिएका विचारहरू सन्दर्भका लागि मात्र हुन्, प्रमाणित तथ्यका रूपमा व्याख्या गर्न हुँदैन।
No comments:
Post a Comment