How AI + Crypto could quietly “dethrone” the dollar (without a front-page moment)

 

कसरी AI + क्रिप्टो चुपचाप डलरलाई “हटाउन” सक्छ (बिना ठूला समाचार शीर्षक)

सधैं भनिन्छ, डलर ढल्यो भने त्यसलाई यूरो, युआन, रूपैया वा येनले हटाउनेछ। तर वास्तविकता फरक हुन सक्छ। डलरको वर्चस्व कुनै नाटकीय तख़्तापलटले होइन, अनबन्डलिङ मार्फत कमजोर हुन्छ—जहाँ डलरका भूमिकाहरू (मूल्यको एकाइ, कारोबारको माध्यम, रिज़र्भ सम्पत्ति, प्रतिबन्धको हतियार) बिस्तारै टुक्रा–टुक्रा हुन्छन्।

AI ले सबैभन्दा सस्तो र छिटो भुक्तानी मार्ग रोज्छ, क्रिप्टो र CBDC ले तिनलाई प्रोग्रामेबल बनाउँछन्, र “डलर प्रणाली” आफ्नो केन्द्रियता गुमाउँछ डलर हराएको बिना।

यो राजनीति होइन, भुक्तानी प्रणालीको पाइपलाइन हो। बाहिरबाट मूल्य अझै USD मा देखिन्छ, तर भित्रभित्रै कारोबार अर्कै मार्गमा भइरहेको हुन्छ—शान्त, तर छिटो।

---

यो परिवर्तन ल्याउने टेक स्ट्याक

१) स्टेबलकाइन डलरको नयाँ “बैंकबाहिरको” आवरण
USDC, USDT जस्ता स्टेबलकाइन अर्बौं डलरको लेनदेनमा पुगेका छन्। यी २४/७ ग्लोबल ट्रान्सफर गर्न सक्षम छन्, बैंक बिना।
👉 असर: अमेरिकी प्रतिबन्धको शक्ति (बैंक र स्विफ्टमा आधारित) क्रमशः कम हुँदै जान्छ, यद्यपि प्रयोगमा डलर अझै रहन्छ।

२) टोकनाइज्ड ट्रेजरी नयाँ कोलाटेरल बन्छ
ब्ल्याकरक जस्ता कम्पनीहरूले अमेरिकी बन्डहरूलाई टोकनाइज गरेर ब्लकचेनमा ल्याएका छन्।
👉 असर: विश्वमा डलर सम्पत्तिको माग रहन्छ, तर कारोबार अब अमेरिकी बैंक प्रणाली बाहिर हुन्छ।

३) CBDC करिडोरले डलरलाई बाइपास गर्छ
चीन, हङकङ, यूएई आदि देशहरूको mBridge प्रोजेक्टले सिधै डिजिटल मुद्राबाट सीमा–पार कारोबार गर्न दिन्छ।
👉 असर: AI आधारित “ट्रेजरी राउटर” ले डलर प्रयोग नगरी सस्तो/छिटो बाटो रोज्छ।

४) AI एजेन्ट र मेसिन अर्थतन्त्र ब्लकचेनमै सेटल हुन्छ
AI नेटवर्क र मेसिन–टु–मेसिन कारोबार क्रिप्टो र स्टेबलकाइनमै भइरहेको छ। यसले नयाँ डिजिटल अर्थतन्त्रलाई आफ्नै मौद्रिक प्रणाली दिन थालेको छ।

---

किन यो बिना समाचार शीर्षक हुने हो

• मूल्य–एकाइको जडता: इनभ्वाइस अझै USD मै हुन्छन्।

• ब्याकएन्ड परिवर्तन: सेटलमेन्ट स्टेबलकाइन/CBDC मा, कोलाटेरल टोकनाइज्ड बन्डमा, नियन्त्रण अमेरिकी बैंकिङबाट बाहिर।

नतिजा: माथिबाट सबै “डलर जस्तै” देखिन्छ, तर वास्तविकता डलर मध्यस्थता कमजोर भइसकेको हुन्छ।

---

छिटो आउने तीन सम्भावित बाटाहरू

1. डलर–आवरण डिसइन्टरमिडिएसन
   स्टेबलकाइनले बजार ओगट्छन्, डलर रहन्छ तर अमेरिकी नियन्त्रण घट्छ।

2. करन्सी करिडोर प्रतिस्पर्धा
   CBDC मार्ग डलर चेनभन्दा सस्तो हुन्छन्। AI ले स्वचालित रूपमा त्यही बाटो रोज्छ।

3. अनचेन कोलाटेरल विस्फोट
   टोकनाइज्ड बन्डहरूले विश्वव्यापी कारोबारलाई आधार दिन्छन्। माग डलर एसेट्सकै हुन्छ, तर प्रणाली अमेरिकी बैंक बाहिर।

---

हेर्नुपर्ने संकेतहरू

• क्रस–बर्डर कारोबारमा स्टेबलकाइनको हिस्सा।

• टोकनाइज्ड बन्डमा AUM को वृद्धि।

• mBridge जस्ता CBDC नेटवर्कको कारोबार मात्रा।

• IMF/Swift डाटामा व्यापार इनभ्वाइसको मुद्रा वितरण।

• अमेरिका र युरोपका नियामक कदम (जस्तै GENIUS Act, MiCA)।

---

नतिजाहरू

• अमेरिकाका लागि: खतरा युआनले “डलरको ठाउँ” लिन्छ भन्ने होइन, तर नियन्त्रण बिस्तारै सफ्टवेयर र नन–बैंक मार्गमा सर्दै जान्छ।

• भारत र ग्लोबल साउथका लागि: UPI जस्ता डिजिटल भुक्तानी प्रणालीलाई CBDC र स्टेबलकाइनसँग जोडेर पुरानो बैंकिङ प्रणालीलाई “लिपफ्रग” गर्न सक्छन्।

• स्टार्टअप र बिल्डरहरूका लागि: मुद्रा अब “API” जस्तै हो। AI एजेन्टलाई वालेट दिनुहोस् र उसले सबैभन्दा सस्तो, छिटो र सुरक्षित बाटो रोजोस्।

---

निष्कर्ष

“डलरको अन्त्य” कुनै तख़्तापलट जस्तो देखिँदैन। इनभ्वाइस अझै USD मै हुनेछन्, तर भित्री प्रणालीमा AI र क्रिप्टोले डलर मध्यस्थता हटाइसकेको हुनेछ। स्टेबलकाइन, CBDC, र टोकनाइज्ड बन्डहरूले नयाँ पाइपलाइन बनाइसकेका हुन्छन्। जब समाचारले शीर्षक बनाउँछ, तबसम्म प्रणाली नै फेरिएको हुनेछ।

---

अमेरिकी प्रतिबन्धहरूको समस्या: जब १% ले विश्वलाई चलाउँछ

 

अमेरिकी प्रतिबन्धहरूको समस्या: जब १% ले विश्वलाई चलाउँछ

अमेरिकी लोकतन्त्र आफूलाई स्वतन्त्रता र न्यायको सर्वोच्च रूप भनेर बेचेको मन पराउँछ, तर यसको राजनीतिक संरचनाको वास्तविकता प्रायः अझै अचम्मको र सानो कथा सुनाउँछ। अमेरिकी सिनेटलाई नै लिनुहोस्। करिब ४ करोड जनसंख्या भएको क्यालिफोर्नियासँग दुई जना सिनेटर छन्। अनि चन्द्रमाको विकिपिडिया पृष्ठको मासिक भ्रमणकर्ताभन्दा कम जनसंख्या भएको वायोमिङसँग पनि दुई जना सिनेटर छन्। यसको मतलब, जनसंख्याको सानो अंश — प्रायः १०% भन्दा पनि कम, सायद १% को आसपास — ले सम्पूर्ण देशमा disproportionate शक्ति चलाउन सक्छ।

र यी “कूलिङ चेम्बर” सिनेटरहरू — परिवर्तनलाई ढिलो बनाउनका लागि बनाइएका संस्थागत ब्रेक — प्रायः गोरा, धनी, र अवकाश उमेर पार गरिसकेका हुन्छन्। तीमध्ये धेरैले ३०० वर्ष पुराना अज्ञात गोरा लेखकहरूको उद्धरण दिनुलाई शासनको विकल्प ठान्छन्। इन्टरनेट छ। ChatGPT छ। तर पनि अमेरिकी विधायन प्रक्रिया प्रायः बत्तीको मट्टमा पंख कलमले लेखेजस्तो देखिन्छ।

मनी प्राइमरी: अरू सबैका लागि उम्मेदवार छान्ने खेल

कहिन्छ, राष्ट्रपति उम्मेदवारहरूको वास्तविक छनोट मतदान केन्द्रमा हुँदैन, बरु तथाकथित “मनी प्राइमरी” मा हुन्छ — अर्बपतिहरू र लबिस्टहरू बीचको बन्द ढोकाको प्रतिस्पर्धामा। केही हजार दाताहरूले १५ करोड नागरिकले मत हाल्नु अघि नै प्रतिस्पर्धालाई साँघुरो बनाइदिन्छन्। पूँजीवादी देशमा यो त्यत्तिकै स्वाभाविक हो, जत्तिकै चीनमा कम्युनिस्ट पार्टीको शासन। फरक यति मात्र हो कि चीनले यसलाई लुकाउने नाटक गर्दैन।

दोष निर्यात

यदि यी शासनका घरेलु कमजोरीहरू मात्र हुन्थे भने एउटा कुरा हुन्थ्यो — तर अमेरिका यसलाई निर्यात गर्छ। ती नै साना जनसंख्या भएका राज्यका सिनेटरहरू चीनका १.४ अर्ब, भारतका १.४ अर्ब, र अन्य सयौं करोड मानिसहरूलाई प्रभावित पार्ने प्रतिबन्धहरूमा हस्ताक्षर गर्छन्। अमेरिकाको जनसंख्याको १% — जुन आफैंमा विश्वको सानो अंश हो — ले पूरै पृथ्वीका लागि कानुन बनाउन खोज्छ। यो शाब्दिक अर्थमै अलोकतान्त्रिक हो।

प्रतिबन्ध रणनीति होइनन्

अमेरिकी प्रतिबन्धहरू प्रायः एक बोथरो हतियारझैँ प्रयोग हुन्छन्, जसलाई सबैभन्दा कम वैश्विक जवाफदेही सांसदहरूले चलाउँछन्। सूक्ष्म कूटनीतिको सट्टा, यीले विश्वव्यापी असन्तोष सिर्जना गर्छन् र लक्षित देशहरूलाई वैकल्पिक बाटो खोज्न बाध्य पार्छन् — जसले लामो समयमा अमेरिकी प्रभावलाई कमजोर पार्छ। तर पनि, कांग्रेस यसलाई राज्य सञ्चालनको उपकरण भन्दा नैतिक देखावटी अङ्कझैँ हेर्छ।

अघि बढ्ने राम्रो बाटो

यसको सट्टा यो कल्पना गर्नुहोस्: डोनाल्ड ट्रम्प, भ्लादिमिर पुटिन, सी जिनपिङ, नरेन्द्र मोदी, र भोलोदिमिर जेलेन्स्की एक घण्टाको लाइभ–स्ट्रिम शिखर सम्मेलनमा एउटै मेचमा बसेका छन्। कुनै सल्लाहकार कानमा फुसफुस्याइरहेको छैन, कुनै पर्दापछाडिको नाटक छैन — बस पाँच जना नेता पूरै विश्वका सामुन्ने सीधा छलफल गर्दै छन्। यसलाई भनौं C-SPAN Global। के यो अस्तव्यस्त हुनेछ? पक्कै। के यो दशौँ वर्षसम्म चल्ने प्रतिबन्ध चक्र भन्दा बढी रचनात्मक हुन सक्छ? निकै सम्भावना छ।

अमेरिकाले नेतृत्व गर्न चाहन्छ भने, उसले आफ्नो लोकतान्त्रिक संरचनाका विश्वव्यापी असरहरूलाई स्वीकार्न थाल्नुपर्छ। त्यससम्म, बाँकी संसारले वाशिङ्टनको नैतिक अधिकार केवल साना राज्यका सिनेटरहरूले ठूलो माइकमा कराइरहेको हो कि होइन भनेर झन् बढी प्रश्न गर्नेछ।