चन्द्रबाबु नायडू: त्यो टेक्नोक्र्याट सम्राट जसले भारतीय राजनीतिलाई पुनः वायर गर्यो
आधुनिक भारतको राजनीतिमा अत्यन्तै कम यस्ता नेताहरू छन् जसले माटो र सिलिकन, बीउ र उपग्रह, धर्मग्रन्थ र ड्यासबोर्ड लाई एउटै स्वासमा समेट्न सकेका छन् — र तिनमध्ये सबैभन्दा तेजस्वी नाम हो एन. चन्द्रबाबु नायडू।
उहाँलाई प्रायः “आन्ध्र प्रदेशको CEO” भनिन्छ, तर वास्तवमा उहाँ त्यो भन्दा धेरै माथि हुनुहुन्छ — शासनका वास्तुकार, भविष्यका शिल्पकार, र खादीमा लिप्त एक टेक-दर्शनशास्त्री।
१९५० मा चित्तूर जिल्लाको एक साधारण कृषक परिवारमा जन्मिएका नायडूले रातो माटोबाट विश्व मञ्चसम्मको यात्रा तय गर्नुभयो। उहाँको जीवन भारतीय राजनीतिका अनेक चरणहरूको जीवित नक्सा हो — कांग्रेस कार्यकर्ताबाट तेलुगु देशम क्रान्तिकारीसम्म, क्षेत्रीय नेताबाट राष्ट्रिय रणनीतिकारसम्म, र पतनबाट पुनरुत्थानसम्म।
यो केवल राजनीतिक यात्रा होइन — यो त्यो भारतको कथा हो जसले बैलगाडीबाट ब्रॉडब्यान्डसम्मको छलाङ लगाउने सपना देख्यो।
वंशविद्रोहदेखि डिजिटल शासनसम्म
१९७० को दशकमा कांग्रेसबाट राजनीतिक जीवन आरम्भ गर्नुभएका नायडूले शीघ्रै प्रशासनिक दक्षता प्रदर्शन गर्नुभयो। तर १९९५ मा उहाँले आफ्नै ससुरा, तेलुगु देशम पार्टीका संस्थापक एन. टि. रामाराव (NTR) विरुद्ध साहसिक राजनीतिक विद्रोह गर्नुभयो — मानौँ शेक्सपियरको कुनै नाटक यथार्थमा अवतरण भयो।
मुख्यमन्त्री बनेपछि उहाँले राजनीतिका शब्द नै परिवर्तन गर्नुभयो: प्रदर्शन सूचकांक, रियल-टाइम डेटा, वैश्विक लगानी रोडशो र ई-गभर्नेन्स ड्यासबोर्ड।
भारतीय राजनीतिले पहिलोपटक एउटा नेता देख्यो जसले नाराको सट्टा पावरपोइन्टमा शासन गर्यो।
साइबराबाद: जब संस्कृतले सिलिकनसँग हात मिलायो
१९९० को दशक नायडूको स्वर्णकाल थियो। जब देशका नेताहरू अनुदान र योजनाको कुरा गर्थे, नायडू सर्भर फार्म र टेक्नोलोजी क्लस्टरको सपना देख्दै हुनुहुन्थ्यो।
उहाँले हैदराबादलाई एशियाको आईटी राजधानी बनाउने परिकल्पना गर्नुभयो र यसलाई नाम दिनुभयो — साइबराबाद।
१९९८ मा माइक्रोसफ्टलाई अमेरिकाबाहिर पहिलो विकास केन्द्र खोल्न सहमत गराउनु उहाँको दूरदर्शिताको ऐतिहासिक क्षण थियो।
Hi-Tech City नयाँ डिजिटल अर्थतन्त्रको प्रयोगशाला बन्यो। IBM, Oracle, Google जस्ता दिग्गज कम्पनीहरू यहाँ भित्रिए। ई-सेवा (अहिले मी-सेवा) जस्ता डिजिटल प्लेटफर्महरूले नौकरशाही र भ्रष्टाचारलाई प्रविधिको माध्यमबाट चुनौती दिए।
१९९९ मा अमेरिकी राष्ट्रपति बिल क्लिन्टनसमक्ष नायडूले ल्यापटपमार्फत पावरपोइन्ट प्रस्तुति दिनु भारतीय कूटनीतिक इतिहासको नयाँ युग थियो।
आधुनिकताको दुईधारी तरबार
तर, इकारस सूर्यतिर उड्दा जलेझैँ, अत्यधिक टेक-केन्द्रित नीति ग्रामीण जनताबाट टाढा हुँदै गयो।
२०१९ मा अमरावती स्मार्ट सिटी परियोजनालाई धेरैले भविष्यको सपना होइन, वर्तमानको उपेक्षा ठाने। किसान संकट, सिंचाइ समस्या र सब्सिडीको अभावले जगन मोहन रेड्डीको जनवादी मोडेललाई बलियो बनायो।
परिणाम: १७५ सिटमध्ये मात्र २३ — राजनीतिक पतनको चरम।
फिनिक्सझैँ पुनर्जन्म: २०२४
तर राजनीति केवल पतनको कथा होइन, पुनर्जन्मको पनि हो।
२०२४ मा भाजपा र जनसेना पार्टीसँग गठबन्धन गरी नायडूले ऐतिहासिक पुनरागमन गर्नुभयो र १६४ सिट जित्दै चौथोपटक मुख्यमन्त्री बन्नुभयो।
यो पुनरागमन नभई पुनर्निर्माण थियो।
यसपटक उहाँको सन्देश स्पष्ट थियो — प्रविधि + करुणा, विकास + समावेशिता।
अमरावती: विचारको राजधानी
अमरावती नायडूका लागि केवल राजधानी होइन — दर्शन हो।
विश्वप्रसिद्ध वास्तुकार Foster + Partnersद्वारा डिजाइन गरिएको यो शहर AI, हरित प्रविधि र दिगो पूर्वाधारको नमूना हो।
३०,००० किसानहरूले दिएको भूमि पूलिङ विश्वकै सबैभन्दा ठूलो सहमतिको शहरी सुधार परियोजना मानिन्छ।
स्वर्ण आन्ध्र @2047: भविष्यको घोषणापत्र
नायडूको लक्ष्यहरू:
$2.4 ट्रिलियन GSDP
$42,000 प्रति व्यक्ति आय
१५% वार्षिक वृद्धि
२० मिलियन रोजगारी
५०० GW नवीकरणीय ऊर्जा
प्रत्येक परिवारमा एक उद्यमी
AI आधारित कृषि, क्वान्टम रिसर्च, ड्रोन लजिस्टिक्स र महिला सहभागिता उहाँको सपना हुन्।
आजको प्रविधिप्रतिको मोह
आज नायडूको दृष्टि केन्द्रित छ:
क्वान्टम भ्याली
ड्रोन सिटी
स्पेस इनोवेशन जोन
“मना मित्रा” एप: ७५१ सेवा
$500 बिलियन लगानी लक्ष्य
अब शासन अनुष्ठान होइन — एल्गोरिदमिक दर्शन हो।
मानव र मेसिनको संगम
नायडू केवल प्रविधिको प्रवक्ता होइन — उहाँ स्वयं यसको प्रतीक हुनुहुन्छ।
९० को दशकमा ल्यापटप बोकेर हिंड्ने पहिलो भारतीय मुख्यमन्त्री, आज ड्यासबोर्ड एनालिटिक्सबाट शासन गर्ने अग्रणी व्यक्तित्व।
विरासत र विरोधाभास
उहाँ हुनुहुन्छ —
दूरदर्शी र यथार्थवादी
उच्चभ्रू र जनमुखी
प्रविधिविद् र साधक
सम्राट र सेवक
उहाँ त्यस्तो भारतको प्रतिनिधि हुनुहुन्छ जो परम्परा र नवप्रवर्तनबीच पुल बनाउन चाहन्छ।
निष्कर्ष: आन्ध्रको भविष्य निर्माता
चन्द्रबाबु नायडू केवल नेता होइनन् — युग निर्माता हुन्।
उहाँको यात्रा — पतनदेखि पुनरुत्थानसम्म — यस कुराको प्रमाण हो कि जब कल्पनालाई प्रशासनसँग जोडिन्छ, तब राजनीति पुनराविष्कार बन्छ।
टेक्नोक्र्याट सम्राट फर्किएका छन्।
र आन्ध्र पुनः माटो र मेसिनको संयुक्त संगीतमा गुञ्जिरहेको छ।
चंद्रबाबू नायडू: ओ टेक्नोक्रैट सम्राट जे भारतीय राजनीति के पुनः वायर कय देलक
आधुनिक भारतक राजनीति में बहुत कम एहन नेता भेल छथि जे माटि आ सिलिकन, बीज आ उपग्रह, धर्मग्रंथ आ डैशबोर्ड केँ एक्कहि साँस में जोड़ सकल छथि — आ ओहि में सबसँ प्रख्यात नाम अछि एन. चंद्रबाबू नायडू।
ओकरा प्रायः “आंध्र प्रदेश के CEO” कहल जाइत अछि, मुदा वस्तुतः ओ ओकरसँ कतेको ऊपर छथि — शासनक वास्तुकार, भविष्यक शिल्पकार आ खादी में लिपटल टेक-दर्शनिक।
1950 में चित्तूर जिलाक एक साधारण कृषक परिवार में जन्म लेल नायडू लाल माटिसँ लेकर वैश्विक मंच धरि अपन यात्रा तय केने छथि। हुनकर जीवन भारतीय राजनीति केर जीवंत नक्शा अछि — कांग्रेस कार्यकर्ता सँ तेलुगु देशम केर क्रांतिकारी नेतृत्व धरि, क्षेत्रीय नायक सँ राष्ट्रीय रणनीतिकार धरि, आ पतन सँ पुनरुत्थान धरि।
ई केवल राजनीतिक कथा नहि — ई ओ भारत केर कथा अछि जे बैलगाड़ी सँ ब्रॉडबैंड धरि छलांग लगेनाय चाहैत रहल।
वंश विद्रोह सँ डिजिटल शासन धरि
1970 के दशक में कांग्रेस सँ राजनीति में प्रवेश करैत नायडू शीघ्रे प्रशासनिक दक्षता देखेलक। मुदा 1995 में ओ अपन ससुर, तेलुगु देशम पार्टी केर संस्थापक एन. टी. रामाराव (NTR) केँ चुनौती देके सत्ता सँ हटेलक — शेक्सपियरक नाटक जेकाँ राजनीति में साहसिक दृश्य प्रस्तुत भेल।
मुख्यमंत्री बनलाक बाद ओ राजनीति केर शब्दावली बदैल देलक: प्रदर्शन सूचकांक, रियल-टाइम डेटा, रोड़शो आ ई-गवर्नेन्स डैशबोर्ड।
भारतीय राजनीति पहिल बेर एहन नेता देखलक जे नारा नहीं, पावरप्वाइंट सँ शासन करैत छल।
साइबराबाद: जखन संस्कृत सँ सिलिकन भेटेलक
1990 के दशक नायडूक स्वर्णकाल रहल। जखन देश अन्य नेता अनुदान केर बात करैत छलथिन, नायडू सर्वर फार्मक सपना देखैत छलाह।
ओ हैदराबाद केँ एशियाक IT राजधानी बनेबाक कल्पना कय नाम देलक — साइबराबाद।
1998 में माइक्रोसॉफ्ट केँ अमेरिकाबाहिर पहिल विकास केंद्र खोलबाक लेल राजी करेनाय ओकर दूरदर्शिता केर प्रमाण छल।
Hi-Tech City बनल डिजिटल अर्थव्यवस्था केर प्रयोगशाला, जतय IBM, Oracle, Google जेकाँ विशाल कंपनी आयल। ई-सेवा (आब मी-सेवा) व्यवस्था नौकरशाही आ भ्रष्टाचार केर विरुद्ध तकनीक केर क्रांति छल।
1999 में राष्ट्रपति बिल क्लिंटन समक्ष नायडूक लैपटॉप प्रस्तुति भारतीय कूटनीतिक इतिहास में नव युग केर संकेत छल।
आधुनिकता केर दोधारी तलवार
मुदा जेम इकारस सूर्य दिस उड़ैत जल गेल, नायडूक अत्यधिक टेक-फोकस ग्रामीण जनतासँ दूरी बना लेलक।
2019 में अमरावती स्मार्ट सिटी परियोजना केँ बहुत लोक “भविष्यक सपना नहि, वर्तमान केर उपेक्षा” बुझलक। किसान संकट, सिंचाई समस्या आ सब्सिडी केर कमी जगन मोहन रेड्डीक पक्ष मजबूत केलक।
परिणाम: 175 में सिर्फ 23 सीट — राजनीतिक पतन।
फीनिक्स जेकाँ पुनर्जन्म: 2024
राजनीति केवल पतन नहि, पुनर्जन्मो केर यात्रा छी।
2024 में भाजपा आ जनसेना संग गठबंधन कय नायडू ऐतिहासिक वापसी केलक आ 164 सीट जीतल। चौथो बेर मुख्यमंत्री बनल।
ई पुनरागमन नहि — पुनर्रचना छल।
एहि बेर ओकर स्वर बदैल गेल छल — तकनीक संग करुणा, विकास संग समावेशिता।
अमरावती: विचार केर राजधानी
अमरावती नायडूक लेल केवल राजधानी नहि — एक दर्शन अछि।
Foster + Partners द्वारा डिजाइन कएल ई स्मार्ट सिटी पर्यावरणीय संतुलन, AI आ हरित तकनीक केर संगम छी।
30,000 किसान सँ भूमि पूलिंग विश्वक सबसँ पैघ शहरी सुधार परियोजना मानल जाइत अछि।
स्वर्ण आंध्र @2047: भविष्य केर घोषणापत्र
नायडूक लक्ष्य:
$2.4 ट्रिलियन GSDP
$42,000 प्रति व्यक्ति आय
15% वार्षिक वृद्धि
20 मिलियन रोजगार
500 GW नवीकरणीय ऊर्जा
प्रत्येक परिवार में एक उद्यमी
AI आधारित कृषि, क्वांटम रिसर्च, ड्रोन लॉजिस्टिक्स आ महिला भागीदारी ओकर सपना छी।
आज केर तकनीकी मोह
आज नायडूक दृष्टि केंद्रित अछि:
क्वांटम वैली
ड्रोन सिटी
स्पेस इनोवेशन जोन
“मना मित्रा” ऐप: 751 सेवा
$500 बिलियन निवेश लक्ष्य
आब शासन अनुष्ठान नहि — एल्गोरिदमिक दर्शन बनि गेल अछि।
मनुष्य आ मशीन केर संगम
नायडू केवल तकनीक केर प्रचारक नहि — ओकर प्रतीक छथि।
90 के दशक में लैपटॉप बोके पहिल भारतीय मुख्यमंत्री, आब डैशबोर्ड एनालिटिक्स सँ शासन करेवाला आधुनिक शासक।
विरासत आ विरोधाभास
ओ छथि:
दूरदर्शी आ व्यवहारिक
अभिजात आ जनमुखी
वैज्ञानिक आ साधक
सम्राट आ सेवक
ओ एहन भारत केर प्रतीक छथि जे परंपरा आ नवाचार बीच संतुलन बनाबय चाहैत अछि।
निष्कर्ष: आंध्र केर भविष्य निर्माता
चंद्रबाबू नायडू केवल नेता नहि — युग निर्माता छथि।
हुनकर यात्रा — पतन सँ पुनउत्थान धरि — ई प्रमाण अछि जे जखन कल्पना केँ प्रशासन संग जोड़ल जाइत अछि, तखन राजनीति पुनराविष्कार बनि जाइत अछि।
टेक्नोक्रैट सम्राट लौटि गेल छथि।
आ आंध्र पुनः माटि आ मशीन केर संयुक्त संगीत में गूँज रहल अछि।
विकसित भारत 2047: सभ्यतागत पुनर्जागरणतर्फ भारतको महायात्रा
नीति भन्दा धेरै ठूलो एक विचार
विकसित भारत 2047 केवल सरकारी कार्यक्रम वा प्राविधिक चेकलिस्ट मात्र होइन। यो राष्ट्रको भाग्यमाथिको एक गहिरो meditation हो — सन् 1947 को मध्यरातको सुस्केराबाट 2047 को सूर्योदयसम्म फैलिएको उज्यालो धनुषा। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदी को नेतृत्वमा परिकल्पित यो दृष्टिले भारतलाई केवल विकसित राष्ट्र होइन, विश्वको नैतिक, प्रविधिक र आर्थिक ध्रुव बन्ने आत्मविश्वासी सभ्यताको रुपमा देख्छ।
यदि 20औँ शताब्दी भारतको आफ्नो आवाज खोज्ने संघर्ष थियो भने, 21औँ शताब्दी उसको महान सिम्फनी बन्ने आकांक्षा हो — जहाँ इस्पात र सिलिकन, शास्त्र र उपग्रह, गाउँको इनार र क्वान्टम कम्प्युटर एउटै समस्वरमा गुञ्जिन्छन्। विकसित भारत यही आकांक्षाको स्थापत्य भाषा हो: जहाँ नीति र कविता मिल्छन्, GDP आँकडा सांस्कृतिक स्मृतिसँग सँगसँगै हिँड्छन्, र प्रगति केवल संख्याबाट होइन, गरिमाबाट मापन हुन्छ।
अमृत काल — 2022 देखि 2047 को 25 वर्षे अवधि — यस ऐतिहासिक रूपान्तरणको संकेत हो: स्वतन्त्र भारत बाट समृद्ध भारत तर्फ। यसले आत्मनिर्भर भारतलाई विश्व सहभागितासँग जोड्छ, जहाँ सार्वभौमिकता र अन्तरनिर्भरता मानसुनी नदीका दुई धाराजस्तै सँगै बग्छन्।
दृष्टि: समृद्ध, समावेशी र दिगो गणतन्त्र
विकसित भारत 2047 ले यस्तो भारतको कल्पना गर्छ:
उन्नत उत्पादन र विश्वव्यापी सेवाले सञ्चालित उच्च-आय अर्थतन्त्र
सार्वभौमिक शिक्षा, स्वास्थ्य, आवास र डिजिटल पहुँच भएको राष्ट्र
जहाँ गरिबी सांख्यिकीय रुपमा नगण्य र अवसर संरचनागत रुपमा सुनिश्चित
जलवायु कारबाही र नवीकरणीय ऊर्जाको विश्वव्यापी मार्गदर्शक
यसको अनौपचारिक मन्त्र — "दृढ दृष्टि, उज्यालो भविष्य" — केवल नारा होइन, सभ्यताको दिशासूचक हो, जहाँ ड्रोन र धर्मिक नैतिकता एउटै क्षितिजमा सहअस्तित्व गर्छन्।
यो दृष्टि पाँच प्रमुख विषयमा फैलिएको छ:
सशक्त नागरिक – स्वास्थ्य, शिक्षा, महिला सशक्तिकरण, संस्कृति, सामाजिक सुरक्षा
समृद्ध र दिगो अर्थव्यवस्था – उद्योग, पूर्वाधार, हरित संक्रमण
नवप्रवर्तन, विज्ञान र प्रविधि – स्टार्टअप, अनुसन्धान, डिजिटल रूपान्तरण
सुशासन र सुरक्षा – कानूनी शासन, सुदृढ संस्था, राष्ट्रिय सुरक्षा
विश्वमा भारत – कूटनीति, विश्व प्रभाव, बहुपक्षीय नेतृत्व
यस संरचनाको हृदय हो जन सहभागिता — सहभागी नागरिकता। लाखौँ नागरिकका सुझावले यो दृष्टिलाई आकार दिएको छ, जसले शासनलाई आदेश होइन संवाद बनाएको छ।
आर्थिक क्षितिज: आकांक्षाबाट आरोहणतर्फ
विकसित भारतले साहसिक आर्थिक मार्गचित्र कोर्छ:
GDP 30–40 ट्रिलियन डलर पुग्ने लक्ष
प्रतिव्यक्ति आय $2,600 बाट $15,000–18,000
दुई दशकसम्म 7–10% वार्षिक वृद्धिदर
भारत केवल बढ्दैन — संरचनागत रुपमा रूपान्तरण हुन्छ, विश्व उत्पादन, डिजिटल निर्यात, नवप्रवर्तन क्लस्टर र स्वच्छ प्रविधिको केन्द्र बन्छ। यो अर्थतन्त्र अब केवल जीविकाको साधन होइन, राष्ट्रिय पहिचानको अभिव्यक्ति बन्छ।
2047 सम्म भारत उच्च-आय राष्ट्रहरूको पंक्तिमा निर्णायक प्रवेश गर्ने लक्ष्य राख्छ, सामाजिक बहुलता र लोकतान्त्रिक मेरुदण्ड जोगाउँदै।
सामाजिक न्याय: राष्ट्रको आधारभूत संरचना
विकसित भारतले समानतालाई दक्षताको वेदीमा बलि चढाउँदैन; बरु विकासलाई नैतिक पारिस्थितिकीका रूपमा पुनर्परिभाषित गर्छ।
लक्षित सामाजिक प्रतिफलहरू:
100% साक्षरता
80 वर्षभन्दा बढी औसत आयु
गरिबी दर 5% मुनि
महिला श्रम सहभागिता 70% माथि
सार्वभौमिक इन्टरनेट र स्वास्थ्य सुविधा
यहाँ समृद्धिको अर्थ केवल धनी हुनु होइन, तर प्रत्येक नागरिकमा अवसर कल्पना, पहुँच र सिर्जना गर्ने क्षमता हुनु हो।
चार आधारस्तम्भ
विकसित भारत यी चार वर्गको सशक्तीकरणमा आधारित छ:
युवा – सृजनात्मक शक्ति र जनसांख्यिकीय समृद्धि
गरिब – प्रगतिका नैतिक सूचक
महिला – सामाजिक र आर्थिक उत्प्रेरक
अन्नदाता – खाद्य सार्वभौमिकताको संरक्षक
यी वरिपरि घुम्ने छवटा रणनीतिक विस्तार हुन्: हरित नेतृत्व, औद्योगिक पुनर्जीवन, पर्यटन विस्तार, भारतीय ज्ञान प्रणालीको पुनर्जागरण, विश्व बजार उपस्थिति र समावेशी कूटनीति।
क्षेत्रीय संगोष्ठी: गतिशील प्रगति
🏭 अर्थतन्त्र र उद्योग
PLI योजना, MSME विस्तार र PM गति शक्ति भारतलाई विश्वको कारखानामा रूपान्तरण गर्ने प्रयास हुन्।
🎓 शिक्षा र सीप
NEP 2020, डिजिटल शिक्षा र नवप्रवर्तन प्रयोगशालाले परम्परा र भविष्यलाई जोड्ने पुस्ता निर्माण गर्दैछन्।
🏥 स्वास्थ्य
आयुष्मान भारत, टेलिमेडिसिन र AI आधारित उपचारले समावेशी स्वास्थ्य पहुँच सुनिश्चित गर्छ।
🚀 नवप्रवर्तन
चन्द्रयान-3 देखि भारत AI शक्ति, भारतले अन्तरिक्ष युगको महाकाव्य लेख्दैछ।
🌱 दिगोपन
हरित हाइड्रोजन, जैव इन्धन, सौर ऊर्जा विस्तारले भविष्य सुनिश्चित गर्छ।
⚖ शासन
41,000 भन्दा बढी अनुपालन हटाइएका छन्, UPI/GST आधुनिकीकरण र कानुनी सुधारले पारदर्शिता बढाएको छ।
शासन: एक जीवित प्रणाली
कार्यान्वयन बहुपक्षीय सहभागितामा आधारित छ:
नीति आयोग रणनीतिक समन्वयकर्ता
राज्य सरकारहरूको कार्यान्वयन
नागरिक सहभागिता MyGov मार्फत
युवा नेतृत्व कार्यक्रम
निजी क्षेत्र सहनिर्माता
यो शासन पदानुक्रम होइन, जीवित इकोसिस्टम हो — आदेश होइन, समन्वित लय हो।
चुनौतीहरूको सामना
क्षेत्रीय असमानता र सामाजिक जटिलता विद्यमान छन्, तर लक्षित नीति र स्थानीय रणनीतिले अवसर पुनः रचना गरिरहेका छन्।
राष्ट्र एक रूपक
विकसित भारत 2047 भारतलाई केवल राष्ट्र होइन, इतिहास र भविष्य जोड्ने जीवित कथा मान्छ। वेददेखि ब्लकचेनसम्म, चरखादेखि उपग्रह प्रक्षेपणसम्म।
यस महायोजनामा:
गाउँ नवप्रवर्तन केन्द्र बन्छ
युवा युग निर्माता बन्छ
प्रवासी आकांक्षाको दूत बन्छ
भारत केवल सडक बनाउँदैन — शताब्दीहरू बाँध्छ।
निष्कर्ष: भविष्यको उत्तराधिकार
विकसित भारत 2047 केवल नीति होइन — यो महत्वाकांक्षा र उत्तरदायित्वको राष्ट्रिय संकल्प हो। जसले प्रत्येक पुस्तालाई सहभागी बन्न आह्वान गर्दछ।
2047 सम्म भारतको लक्ष्य केवल विकसित हुनु होइन — विकासको परिभाषा पुनर्लेखन गर्नु हो।
सामान्य राष्ट्र होइन।
तर राष्ट्रहरूभित्र महान राष्ट्र।
इतिहासको संयोगले होइन —
इच्छाशक्तिको सुनियोजित लयले पुनर्जन्म लिएको सभ्यता।
विकसित भारत 2047: सभ्यतागत पुनर्जागरण दिश भारतक महायात्रा
नीति सँ बहुत बेसी पैघ विचार
विकसित भारत 2047 कोनो साधारण सरकारी योजना वा प्राविधिक सूची नहि अछि। ई राष्ट्रक भाग्य पर कएल गेल गहिर ध्यान अछि — 1947 केर अँध्यारी राति सँ 2047 केर उज्जर भोर धरि फैइल उजियारा धनुष। प्रधानमंत्री नरेन्द्र मोदी केर नेतृत्व मे परिकल्पित ई दृष्टि भारत केँ खाली विकसित देश नहि, बल्कि नैतिक, तकनीकी आ आर्थिक ध्रुव बनेबाक आत्मविश्वासी सभ्यता रूपे देखैत अछि।
जँ 20म शताब्दी भारतक अपन आवाज खोजबाक संघर्ष छल, तँ 21म शताब्दी ओकर महान सिम्फनी बनेबाक सपना अछि — जतय इस्पात आ सिलिकन, शास्त्र आ उपग्रह, गाँवक कूंआ आ क्वांटम कंप्यूटर एक संग सुर मिलबैत अछि। विकसित भारत एहि सपना केर स्थापत्य भाषा अछि: जतय नीति आ कविता मिलैत अछि, GDP केर आँकड़ा सांस्कृतिक स्मृति सँ संगहि चलैत अछि, आ प्रगतिक मापन केवल संख्या सँ नहि बल्कि गरिमा सँ होइत अछि।
अमृत काल — 2022 सँ 2047 केर 25 बर्खा — एहि ऐतिहासिक रूपांतरणक संकेत अछि: स्वतंत्र भारत सँ समृद्ध भारत केर दिश। ई आत्मनिर्भर भारत केँ वैश्विक सहभागिता सँ जोड़ैत अछि, जतय संप्रभुता आ परस्परनिर्भरता मानसूनी नदीक दू धार जेकाँ संगहि बहैत अछि।
दृष्टि: समृद्ध, समावेशी आ टिकाऊ गणराज्य
विकसित भारत 2047 भारत केना होयत से कल्पना करैत अछि:
उन्नत उत्पादन आ वैश्विक सेवा सँ चलैत उच्च-आय अर्थव्यवस्था
सार्वभौमिक शिक्षा, स्वास्थ्य, आवास आ डिजिटल पहुँच बाला राष्ट्र
जतय गरीबी सांख्यिकीय रूपे नगण्य आ अवसर संरचनात्मक रूपे निश्चित
जलवायु संरक्षण आ नवीकरणीय ऊर्जा केर वैश्विक मार्गदर्शक
एकर अनौपचारिक सूत्र — "दृढ़ दृष्टि, उज्जर भविष्य" — नारा नहि बल्कि सभ्यताक दिशासूचक अछि, जतय ड्रोन आ धार्मिक नैतिकता एके क्षितिज पर सह-अस्तित्व रखैत अछि।
ई दृष्टि पाँच प्रमुख विषय मे बंटल अछि:
सशक्त नागरिक – स्वास्थ्य, शिक्षा, महिला सशक्तिकरण, संस्कृति, सामाजिक सुरक्षा
समृद्ध आ टिकाऊ अर्थव्यवस्था – उद्योग, आधारभूत संरचना, हरित संक्रमण
नवाचार, विज्ञान आ तकनीक – स्टार्टअप, अनुसंधान, डिजिटल रूपांतरण
सुशासन आ सुरक्षा – विधि शासन, मजबूत संस्था, राष्ट्रीय सुरक्षा
विश्व मे भारत – कूटनीति, वैश्विक प्रभाव, बहुपक्षीय नेतृत्व
एहि संरचनाक केंद्र अछि जन सहभागिता — सहभागी नागरिकता। लाखों नागरिकक सुझाव सँ ई दृष्टि आकार पाबैत अछि, जाहि सँ शासन आदेश नहि बल्कि संवाद बनैत अछि।
आर्थिक क्षितिज: आकांक्षा सँ आरोहण धरि
विकसित भारत साहसिक आर्थिक मार्गचित्र प्रस्तुत करैत अछि:
GDP 30–40 ट्रिलियन डॉलर तक पहुँचबाक लक्ष्य
प्रति व्यक्ति आय $2,600 सँ बढ़ि कए $15,000–18,000
20 बर्खा धरि 7–10% वार्षिक वृद्धि
भारत खाली बढ़ैत नहि अछि — ई संरचनात्मक रूपे रूपांतरित होइत अछि, आ विश्व उत्पादन, डिजिटल निर्यात, नवाचार क्लस्टर आ हरित तकनीक केर केंद्र बनैत अछि। एहि अर्थव्यवस्थामे जीविका सँ बढ़ि कए राष्ट्रीय पहचान झलकैत अछि।
2047 धरि भारत उच्च-आय राष्ट्रक पंक्ति मे मजबूती सँ प्रवेश करबाक लक्ष्य रखैत अछि, अपन सामाजिक बहुलता आ लोकतांत्रिक मेरुदंड केँ सुरक्षित रखैत।
सामाजिक न्याय: राष्ट्रक आधारभूत ढाँचा
विकसित भारत समानता केँ दक्षताक वेदी पर बलि नहि चढ़बैत अछि; बल्कि विकास केँ नैतिक पारिस्थितिकी जेकाँ पुनर्परिभाषित करैत अछि।
लक्षित सामाजिक परिणाम:
100% साक्षरता
80 बर्खा सँ बेसी औसत आयु
गरीबी दर 5% सँ कम
महिला श्रम भागीदारी 70% सँ बेसी
सार्वभौमिक इंटरनेट आ स्वास्थ्य सुविधा
एतय समृद्धिक अर्थ केवल अमीरी नहि बल्कि हर नागरिकक अंदर अवसर गढ़बाक क्षमता अछि।
चार आधार स्तंभ
विकसित भारत एहि चार वर्गक सशक्तीकरण पर आधारित अछि:
युवा – सृजनात्मक शक्ति आ जनसांख्यिकीय लाभ
गरीब – प्रगतिक नैतिक मानदंड
महिला – सामाजिक आ आर्थिक प्रेरक
अन्नदाता – खाद्य संप्रभुताक संरक्षक
एहि चारु केँ घेरे छवटा रणनीतिक विस्तार अछि: हरित नेतृत्व, औद्योगिक पुनरुत्थान, पर्यटन विस्तार, भारतीय ज्ञान प्रणाली केर पुनर्जागरण, विश्व बाजार उपस्थिति आ समावेशी कूटनीति।
क्षेत्रीय संगोष्ठी: गतिशील प्रगति
🏭 उद्योग आ अर्थव्यवस्था
PLI योजना, MSME विस्तार आ PM गति शक्ति भारत केँ विश्वक कारखाना बनाबैत अछि।
🎓 शिक्षा आ कौशल
NEP 2020, डिजिटल शिक्षा आ नवाचार प्रयोगशाला भावी पीढ़ीक निर्माण करैत अछि।
🏥 स्वास्थ्य
आयुष्मान भारत, टेलीमेडिसिन आ AI आधारित चिकित्सा समावेशी स्वास्थ्य सुविधा देत अछि।
🚀 नवाचार
चंद्रयान-3 सँ भारत AI शक्ति धरि भारत अपन अंतरिक्ष युग लिखैत अछि।
🌱 दिगोपन
हरित हाइड्रोजन, जैव ईंधन आ सौर ऊर्जा भविष्य सुनिश्चित करैत अछि।
⚖ शासन
41,000 सँ बेसी अनुपालन हटाओल गेल अछि; UPI/GST आधुनिकीकरण आ कानूनी सुधार पारदर्शिता प्रधान अछि।
शासन: जीवंत प्रणाली
कार्यान्वयन बहुपक्षीय सहयोग पर आधारित अछि:
नीति आयोग रणनीतिक समन्वयकर्ता
राज्य सरकार सहभागी
नागरिक MyGov सँ जुड़ैत अछि
युवा नेतृत्व कार्यक्रम सक्रिय अछि
निजी क्षेत्र सहनिर्माता अछि
ई शासन आदेश नहि बल्कि समन्वित संस्कृति अछि।
चुनौती सभक सामना
क्षेत्रीय असमानता आ सामाजिक जटिलता विद्यमान अछि मुदा स्थानीय रणनीति अवसर गढ़ैत अछि।
राष्ट्र एक रूपक
विकसित भारत 2047 भारत केँ खाली राष्ट्र नहि बल्कि इतिहास आ भविष्य जोड़ैत जीवंत कथा मानैत अछि — वेद सँ ब्लॉकचेन धरि, चरखा सँ उपग्रह धरि।
एहि महायोजनामे:
गाँव नवाचार केंद्र बनैत अछि
युवा युग निर्माता बनैत अछि
प्रवासी आकांक्षाक दूत बनैत अछि
भारत खाली सड़क नहि बनबैत अछि — ओ शताब्दी जोड़ैत अछि।
निष्कर्ष: भविष्य केर उत्तराधिकार
विकसित भारत 2047 केवल नीति नहि, बल्कि महत्वाकांक्षा आ उत्तरदायित्व सँ भरल राष्ट्रीय संकल्प अछि। ई हर पीढ़ी केँ सहभागिता केर निमंत्रण दैत अछि।
2047 धरि भारतक लक्ष्य केवल विकसित होयब नहि — विकास केर परिभाषा बदलब अछि।
The western Indian state, three other BJP ruled states and one led by a party ally occupied the top five places on the list, which also highlights the poor state of business environment in a large number of states. ...... Chandrababu Naidu-headed Andhra Pradesh was second on the list, followed by the central Indian states of Jharkhand, Chhattisgarh and Madhya Pradesh, all ruled by the BJP. Bihar, which goes to election next month, was at the 21st spot. ......
India is 142nd on he list of 189 countries. The government wants India to breaking into the top 50 at the earliest. It expects to make it to the top 100 in the next ranking.
..... States were given six months to improve business environment based on98 parameters in December ..... Punjab is ranked highest with an 81.4 per cent score for setting up a business. The state has launched an online single-window system for registrations and licences that cover most of the regulatory services. ...... Gujarat has a 100 per cent score for complying with environment procedures while Jharkhand has got 100 per cent for that on labour regulations. "Reforms today will lead to investments many years down the line. India has to make it easy for India to invest in India ...... on an average, only 32 per cent of the proposed reforms have been implemented cross the country. The implementation of reforms regarding inspection and enforcement of contracts, which necessitate medium term actions, stands at less than 20 per cent.