Tuesday, December 09, 2025

9: Australia

The Dawn Beyond Currency (Part 1) (novel)
The Dawn Beyond Currency (Part 2) (novel)
The Great Subcontinent Uprising (Part 1) (novel)
The Great Subcontinent Uprising (Part 2) (novel)
The Great Subcontinent Uprising (novel)
The Banyan Revolt (novel)
Gen Z Kranti (novel)
The Protocol of Greatness (novel)
Madhya York: The Merchant and the Mystic (novel)
The Garden Of Last Debates (novel)
The Drum Report: Markets, Tariffs, and the Man in the Basement (novel)
Trump’s Default: The Mist Of Empire (novel)
Deported (novel)
Empty Country (novel)
Poetry Thursdays (novel)

The Convergence Age: Ten Forces Reshaping Humanity’s Future
Liquid Computing: The Future of Human-Tech Symbiosis
Velocity Money: Crypto, Karma, and the End of Traditional Economics
The Next Decade of Biotech: Convergence, Innovation, and Transformation
Beyond Motion: How Robots Will Redefine The Art Of Movement
ChatGPT For Business: A Workbook
Becoming an AI-First Organization
Quantum Computing: Applications And Implications
Challenges In AI Safety
AI-Era Social Network: Reimagined for Truth, Trust & Transformation AI And Robotics Break Capitalism
Musk’s Management
Corporate Culture/ Operating System: Greatness
CEO Functions

Two conversations this weekend make me think that there's a vibe shift afoot in Silicon Valley around what one should work on and what is worthwhile.

Culturally, it feels like the moment is ripe for new frameworks:

• Davos expert morality is stale and discredited.
• It's also…
— Patrick Collison (@patrickc) December 8, 2025

Okay, Gemini is better than ChatGPT.
— DONNY 🇨🇦 (@donny_verve) December 8, 2025

Hypey seed rounds that were $5M a year ago would be $10M+ today... the market is wild right now 😅
— Robby (@robby_mtf) December 8, 2025

Congratulations to our scientist, Laurent Simons, for earning his PhD in quantum physics at just 15—an exceptional achievement.
In our lab, Laurent’s work focuses on in silico biology to accelerate treatment of devastating diseases. We’re thrilled to have him on the team. pic.twitter.com/5E8ZGWpMzh
— Ali Max Erturk (@erturklab) December 8, 2025

When it comes to AI, the world is optimistic about India!

Had a very productive discussion with Mr. Satya Nadella. Happy to see India being the place where Microsoft will make its largest-ever investment in Asia.

The youth of India will harness this opportunity to innovate… https://t.co/fMFcGQ8ctK
— Narendra Modi (@narendramodi) December 9, 2025

The most expensive mistake a leader can make is being too available.

Availability feels generous, but it is anything but good.

It destroys:

– your energy
– your creativity
– your authority
– your strategic thinking time
– your team’s growth

When you make yourself constantly…
— Leila Hormozi (@LeilaHormozi) December 8, 2025

@elonmusk I think you should consider that making X a global totem pole for Free Speech, and then turning it into a death star laser for coordinated hate sessions, is actually harmful for the cause of free speech. I'm seriously worried that huge backlashes against values I hold…
— vitalik.eth (@VitalikButerin) December 9, 2025

Seeing a pattern with laid-off tech people:

- Month 1: Update resume
- Month 3: Still applying
- Month 6: Still applying
- Month 12: Still applying

They have $200K in severance.

Burning it on rent while refreshing LinkedIn.

The job market is dead. It's not coming back.

But…
— George Pu (@TheGeorgePu) December 9, 2025

Formula For Peace In Ukraine
Peace For Taiwan Is Possible
A Reorganized UN: Built From Ground Up
Rethinking Trade: A Blueprint for a Just Global Economy
Rethinking Trade: A Blueprint for a Just and Thriving Global Economy
The $500 Billion Pivot: How the India-US Alliance Can Reshape Global Trade
Trump’s Trade War
A 2T Cut
Are We Frozen in Time?: Tech Progress, Social Stagnation
The Last Age of War, The First Age of Peace: Lord Kalki, Prophecies, and the Path to Global Redemption
AOC 2028: : The Future of American Progressivism

what you see on X is nothing more than a fake-world highlight reel

instead of yacht pics its stripe MRR shots

you rarely see the

- doubt
- depression
- bankruptcy
- broken deals
- health decline
- tax problems
- lost friendships
- market crashes
- stimulant abuse
- co-founder…
— Ole Lehmann (@itsolelehmann) December 9, 2025

Increasingly I’m seeing this trend at our standups.

Our engineers report two tracks: their main task, and a second one they run “in the background” with a few Claudes.

This parallel track of getting priority 2 tasks done while focused on priority 1 work is becoming the norm.
— Michelle Lim (@michlimlim) December 8, 2025

.@modal moved into a new sf office! hosting our first matcha (less caffeinated options available) & board games event this friday. come hang out with old and new friends! link in comments pic.twitter.com/exxmeYwBO4
— Emily Han (@emilyhanyf) December 9, 2025

My wife and I are seriously thinking about moving from Germany 🇩🇪 to the US 🇺🇸

That‘s a tough choice, but we don‘t see any other options.

We don’t like the language, the bureaucracy, the weather, and the life prospects here.

We’re young and ambitious and it just feels like… pic.twitter.com/bdI5yJfzG3
— Sergey Nazarov (@sergeynazarovx) December 9, 2025

Good morning from Tel Aviv!

Excited for my first ever visit to 🇮🇱 pic.twitter.com/dqrVWduAby
— Boris Wertz (@bwertz) December 9, 2025

AI + Marketing = A Solarahttps://t.co/clyBfdaqb7 #pleaseinvest
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

X is a ponzi scheme for big accounts.

It's even enforced by the platform and what a small account needs to do to get monetized.

You need 5 million impressions in 3 months to become monetized.

How can a small account do that?

Replying to big accounts to leverage the big…
— ⭕ Brock Pierson (@brockpierson) December 9, 2025

Sold babytees .com for $3200
— Frans Citroën (@franscitroen) December 7, 2025

It's just internet trolling. Learn to ignore.
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

Entrepreneurship isn't a single skill.

It's a combination of:

- Sales
- Writing
- Marketing
- People skills
- Trendspotting

And a little bit of luck.
— Pascio (@IAmPascio) December 9, 2025

I NEVER use on mobile.
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

The 20% Growth Revolution: Nepal’s Path to Prosperity Through Kalkiism
Kalkiism: The Economic And Spiritual Blueprint For An Age Of Abundance
The Last Age: Lord Kalki, Prophecy, and the Final War for Peace
नेपाल ले खोजेको अंतिम क्रान्ति: आर्थिक क्रान्ति
The Last Age: Lord Kalki, Prophecy, and the Final War for Peace
The Last Age of War, The First Age of Peace: Lord Kalki, Prophecies, and the Path to Global Redemption
Prophecies Are Proof Of God
Why 100 Crores? Funding Stage One Of The Kalkiist Project In Nepal
Free Education And Health Care For All In Nepal By Way Of A Referendum
The Most Awaited Person In Human History Is Here
Kalkiism Is Not Communism
World War III Is Unnecessary
Nepal: The Vishwa Guru Of A New Economic Era (English and Hindi)

If you’re under 500 followers right now, do this for 14 days straight:

• 50 - 100 high value comments per day
• 5 - 10 DMs per day
• Exactly 3 tweets per day

That’s literally it.
— Joaki (@itsjoaki) December 9, 2025

Two episodes into WeCrashed.

Wow, it is good.

Wow, it is a positive portrayal of Adam Neumann.

Fascinated to see how they portray the rest.
— Harry Stebbings (@HarryStebbings) December 8, 2025

Bannerbear currently makes about half this revenue. Just putting this out there, I’d happily accept half a $1.2 billion acquisition offer 👍 https://t.co/zVvuKXG2XP
— Jon Yongfook (@yongfook) December 9, 2025

Okay so NotebookLM's ability to generate entire slide decks is OP (overpowered)

Little did I know when I started sharing my handmade slide decks on YouTube that I'd soon have an AI powered version.

A while ago (last year sometime) I tried to hire people to do the slide decks…
— David Shapiro ⏩ (@DaveShapi) December 8, 2025

I use NotebookLM primarily to generate audio for my podcasts. I feed my blog posts. But will keep this in mind. Are the slides stylish?
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

You just cracked the Eisenhower Matrix. Congratulations.
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

Australia has produced three generational companies (Atlassian, Canva and Afterpay), and a fourth has now emerged 🚀 https://t.co/mI6yCN0BPe
— Niki Scevak (@nikiscevak) December 8, 2025

You are on a roll.
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

ElevenLabs added $14M ARR in a single day https://t.co/PmXDZOsUx4
— Brianne Kimmel (@briannekimmel) December 8, 2025

Killed the podcast this month.

Not because it failed. 200 listeners. Good conversations.

But:
6 hours/week → 5% of audience
1 hour/week on Twitter → 100% of audience

Easy math. Hard decision.

Done.

Most people optimize for 'content.'

I optimize for freedom.
— George Pu (@TheGeorgePu) December 9, 2025

you don’t need ads.

you need one TikTok account posting 15x a week that doesn’t feel like an ad
— Madhura (@madhuraaa_) December 8, 2025

Sweating. Weights. Exercise. Deep breathing.
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

https://t.co/9NMkYivsim They learned nothing from Nepal.
— Paramendra Kumar Bhagat (@paramendra) December 9, 2025

Thursday, December 04, 2025

बहुध्रुवीयताको उदय: दोस्रो विश्वयुद्धपछिको विश्व व्यवस्थाको अन्त्य र नयाँ युगको सुरुवात

The Dawn of Multipolarity: Navigating the End of the Post–World War II Order

बहुध्रुवीयताको उदय: दोस्रो विश्वयुद्धपछिको विश्व व्यवस्थाको अन्त्य र नयाँ युगको सुरुवात

विश्व गहिरो भू–राजनीतिक परिवर्तनबाट गुज्रिरहेको छ। संयुक्त राष्ट्रसंघ, ब्रेटन–वुड्स संस्थानहरू, र विश्व व्यापार संगठन (WTO) जस्ता संरचनाहरू—जसले लगभग आठ दशकसम्म अन्तर्राष्ट्रिय सम्बन्धलाई मार्गदर्शन गरे—अब पहिले जस्तै प्रभावकारी छैनन्।

जसले नियम–आधारित, स्थिर विश्व व्यवस्थाको मेरुदण्ड बनेको थियो, आज त्यो क्रमशः विगतको अवशेषजस्तै बन्न पुगेको छ।

WTO को विवाद समाधान प्रणाली कार्यहीन छ। संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद् गहिरो ध्रुवीकरणमा छ। ब्रेटन–वुड्स संस्थानहरूलाई उदाउदो अर्थतन्त्रहरूले तीव्र आलोचना गरिरहेका छन्। निष्कर्ष स्पष्ट छ—दोस्रो विश्वयुद्धपछि स्थापित विश्व व्यवस्था केवल कमजोर भएकी छैन, समाप्त भइसकेकी छ।

अब विश्व एक संक्रमणकालीन मोडमा छ—जहाँ शीतयुद्धपछिको अमेरिकेन्द्रित एकध्रुवीय प्रभुत्व समाप्त भइसकेको छ, र एक नयाँ बहुध्रुवीय व्यवस्था उदाउँदै छ, जसको नक्शा अहिले नै कोरिँदैछ।

द्विध्रुवीयता, एकध्रुवीयता, र अब एक नयाँ मोडतर्फ

आजको परिवर्तन बुझ्न 1945 पछि बनेको शक्ति संरचनालाई पुनरावलोकन गर्नु आवश्यक छ।

द्विध्रुवीय शीतयुद्ध युग (1945–1991)

दोस्रो विश्वयुद्धपछि संसार दुई महाशक्तिमा विभाजित भयो—संयुक्त राज्य अमेरिका र सोभियत संघ। यही पृष्ठभूमिमा IMF, विश्व बैंक, र GATT (पछिकाे WTO) जस्ता संस्थाहरू बने, जसको उद्देश्य आर्थिक स्थिरता र पश्चिमी नेतृत्वमा नियम–आधारित प्रणाली निर्माण गर्नु थियो।

एकध्रुवीय “अमेरिकी क्षण” (1991–2008)

1991 मा सोभियत संघ पतन भएपछि अमेरिका एकमात्र वैश्विक शक्ति बनी। सैन्य, आर्थिक र प्राविधिक प्रभावका कारण यस काललाई “unipolar moment” भनियो।

तर यो प्रभुत्व स्थायी हुन सकेन

२००० को दशकदेखि धेरै घटनाले अमेरिकाको पूर्ण सत्तालाई चुनौती दिन थाल्यो—

चीनको विस्फोटक आर्थिक उदय
भ्लादिमिर पुटिनको नेतृत्वमा रूसको पुनरुत्थान
भारतको तीव्र बृहत् रणनीतिक विस्तार
इराक युद्धपछि पश्चिमप्रति अविश्वास
2008 को वित्तीय संकट—पश्चिमी मोडेलप्रति ठूलो धक्का
संरक्षणवाद, आर्थिक राष्ट्रवाद, र आपूर्ति शृंखला पुनःसन्तुलन

यी सबैले “नियम–आधारित विश्व व्यवस्था” का स्तम्भहरू कमजोर पारे।

G2 संसारको भ्रम: किन अमेरिका–चीन द्विध्रुवीयता सम्भव छैन

संक्रमणकालमा धेरै विश्लेषकले एउटा “G2 विश्व”—जहाँ अमेरिका र चीन मिलेर विश्व चलाउने—को कल्पना गरे। समय–समयमा दुवै देशले यस्तो संकेत पनि दिए—

अमेरिकाले एशियातर्फ रणनीतिक झुकाव अपनायो।
चीनले BRI मार्फत मध्यम तथा साना देशहरूसँग एक–एक गरी सम्झौता गर्‍यो।

तर यो कल्पना त्रुटिपूर्ण थियो।

किन नयाँ द्विध्रुवीयता असम्भव छ

यसले साना तथा मध्यम देशहरूलाई हाशियामा पुर्याउँछ।
आर्थिक दबाब, असमान सम्झौता र निर्भरता बढ्छ।
आजको विश्व बहु–साझेदारी र रणनीतिक स्वतन्त्रतामा विश्वास गर्छ।

सबैभन्दा ठूलो बुँदा: अब संसारमा दुई शक्तिले मात्रै नियम बनाउने वातावरण छैन।

अरू धेरै शक्ति केन्द्रहरू उठिरहेका छन्।

रूस र भारत: बहुध्रुवीय विश्वका सह–निमार्ताहरू

उदाउदो बहुध्रुवीय संरचनामा रूस र भारतको भूमिका अत्यन्त निर्णायक छ।

रूसको भूमिका

पश्चिमी प्रतिबन्धका बाबजुद रूसले आफ्ना वैश्विक प्रभावका मार्गहरू कायम राखेको छ—

यूरोप, मध्यपूर्व र एसियामा ऊर्जा कूटनीति
चीनसँग रणनीतिक समन्वय
अफ्रिका, खाडी र ल्याटिन अमेरिकासँग साझेदारी
सार्वभौमिक समानतामा आधारित वैकल्पिक विश्व दृष्टि

रूसको लक्ष्य स्पष्ट छ—एकल वा द्विध्रुवीय प्रभुत्व रोक्नु।

भारतको भूमिका

भारत अब “non-alignment” भन्दा पर गएर “multi-alignment” अपनाइरहेको छ। प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीको नेतृत्वमा भारत—

अमेरिकासँग साझेदारी राख्छ
रूससँग ऊर्जा तथा रक्षा सम्बन्ध गहिरो बनाउँछ
चीनसँग प्रतिस्पर्धा र सहयोग दुबै गर्छ
ग्लोबल साउथको सामूहिक आवाज उठाउँछ

भारतको दृष्टिकोण—सभ्यतागत आत्मविश्वास, रणनीतिक स्वतन्त्रता, र आर्थिक आकांक्षा—एक यस्तो संसारको पक्षमा छ जहाँ नियमहरू एक देशले होइन, धेरै देशहरूले मिलेर बनाउँछन्।

भारत–रूस साझेदारी: बहुध्रुवीयताको धुरी

उनीहरूको साझा आधार तीन बुँदामा अडिएको छ—

कुनै एक शक्ति केन्द्रद्वारा प्रभुत्व अस्वीकार
सन्तुलन, सार्वभौमिकता, र बहुपक्षीयता
ग्लोबल साउथलाई सशक्त बनाउने उद्देश्य

ऊर्जा, रक्षा, व्यापार र कूटनीतिक सहयोगका कारण यो साझेदारी बहुध्रुवीयताको मेरुदण्ड बन्दैछ।

पूर्वाधारमार्फत भू–राजनीति: नयाँ “सिल्क रोड” हरू

आज बहुध्रुवीयता सबैभन्दा स्पष्ट रूपमा विश्व–स्तरीय पूर्वाधार प्रतिस्पर्धामा देखिन्छ—

चीनको Belt and Road Initiative (BRI)

१५० भन्दा बढी देशमा लगानी—विश्व व्यापार मार्ग नै पुनर्लेखन गर्दै।

भारत–रूस–ईरानको INSTC (International North–South Transport Corridor)

मुंबई–मास्को यातायात समय ४०% ले घटाउन सक्ने बहु–मोडल मार्ग।

युरोपियन युनियनको Global Gateway

BRI को रणनीतिक विकल्प।

खाडी राष्ट्रका ऊर्जा र डिजिटल मार्गहरू

साउदी अरबसहित UAE हरू अब AI, हरित ऊर्जा र लजिस्टिक्सका केन्द्र बन्दैछन्।

यी सबैले संकेत गर्छन्—अब विश्व एक केन्द्रमा आधारित छैन, अनेक केन्द्रहरूमा बाँडिएको छ।

BRICS: बहुध्रुवीय शासनको संस्थागत आधार

यदि संयुक्त राष्ट्रसंघ र WTO पुरानो युगका प्रतीक हुन्, BRICS भविष्यको नमूना हो।

आज BRICS मा सामेल छन्—

ब्राजिल
रूस
भारत
चीन
दक्षिण अफ्रिका
मिस्र
इथियोपिया
ईरान
साउदी अरब
UAE

BRICS आज—

विश्व जनसंख्याको ४०%
PPP अनुसार विश्व GDP को झण्डै ३०%
ऊर्जा तथा खनिज संसाधनको विशाल हिस्सा

प्रतिनिधित्व गर्छ।

किन BRICS बहुध्रुवीयताको केन्द्र बन्दैछ

डलर–निर्भरता घटाउने प्रयास
IMF/विश्व बैंक सुधारको माग
प्राविधिक, स्वास्थ्य, जलवायु, ऊर्जा सहकार्य
ग्लोबल साउथलाई निर्णय प्रक्रियामा अग्रभूमिमा ल्याउने दृष्टि

आन्तरिक भिन्नता भए पनि BRICS पश्चिम–केन्द्रित व्यवस्थाको एक प्रभावशाली विकल्प बनिरहेको छ।

बहुध्रुवीय विश्वका चुनौतीहरू

बहुध्रुवीयता चुनौतीविहीन छैन—

क्षेत्रीय युद्ध वा तनाव (दक्षिण चीन सागर, मध्यपूर्व, ककसस)
व्यापार ब्लकहरूको उदय र विश्व अर्थतन्त्रको विखण्डन
AI, 5G/6G, डिजिटल मुद्रा जस्ता क्षेत्रमा प्रतिस्पर्धी मानक
आर्थिक प्रतिबन्ध र ‘weaponized interdependence’ को वृद्धि

तर यिनै चुनौतीबीच अवसर पनि विशाल छन्।

उदयमान अवसरहरू: एक सन्तुलित र विविध भविष्य

१. साना–मध्यम राष्ट्रहरूको बढ्दो स्वतन्त्रता

अब ती राष्ट्रहरू एकै शक्तिमाथि निर्भर हुनु पर्दैन।

२. नवप्रवर्तनको गति बढ्नेछ

AI, ऊर्जा, स्वास्थ्य र रक्षा क्षेत्रमा बहुध्रुवीय प्रतियोगिताले नवप्रवर्तनलाई तीब्र बनाउँछ।

३. सांस्कृतिक र वैचारिक विविधता

अब विश्व एकै मोडेलको होइन—विभिन्न मोडेलहरूको मिश्रण हुनेछ।

४. आपूर्ति शृंखला अधिक सुरक्षित र विविध

महामारी र युद्धले सिकाएको पाठ—अत्यधिक निर्भरता खतरनाक हुन्छ।

निष्कर्ष: एकध्रुवीय युग समाप्त—बहुध्रुवीय युगको प्रारम्भ

दोस्रो विश्वयुद्धपछि निर्मित अमेरिकेन्द्रित विश्व व्यवस्था आफ्नो अन्तिम बिन्दुमा पुगेकी छ।

अब विश्व न त अराजक हुँदैछ, न त नयाँ शीतयुद्धमा फर्कँदैछ, न त G2 (अमेरिका–चीन) मोडेल सम्भव छ।

दुनिया त वितरित, विविध, बहुकेंद्रित शक्ति संरचना तर्फ अघि बढ्दैछ।

रूस र भारत—विशेषगरी BRICS जस्ता मंचमार्फत—यस परिवर्तनलाई समावेशी, सन्तुलित, र न्यायपूर्ण बनाउन नेतृत्व गरिरहेका छन्।

विश्व केवल शक्ति सर्दैछ होइन—
शक्तिका नियम नै फेरिँदैछन्।

एकध्रुवीय अध्याय बन्द भइसकेको छ।
बहुध्रुवीय युगको कथा अब मात्र सुरु भएको छ।

बहुध्रुवीयताक भोर: दोसर विश्वयुद्धक बाद बनल विश्व व्यवस्था केर समाप्ति आ नव युगक सुरुआत

दुनिया एखन गहिर भू–राजनीतिक परिवर्तनक दौरसँ गुजरि रहल अछि। संयुक्त राष्ट्र, ब्रेटन–वुड्स संस्थानसभ, आ विश्व व्यापार संगठन (WTO) जेकाँ संरचनासभ—जकरा लगभग आठ दशकसँ विश्व व्यवस्था केँ सहार देलक—एखन पहिने जेकाँ काम नहि कऽ रहल अछि।

जे नियम–आधारित, स्थिर वैश्विक प्रणालीक मेरुदण्ड छल, ओ एखन धीरे–धीरे एकटा बीतल युगक अवशेष बनैत जा रहल अछि।

WTO केर विवाद समाधान प्रणाली लगभग ठप अछि। संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषद् तीव्र ध्रुवीकरणक शिकार अछि। ब्रेटन–वुड्स संस्थानसभ पर उभरैत अर्थव्यवस्थासभक असन्तोष लगातार बढ़ि रहल अछि।

परिणाम स्पष्ट अछि—दोसरा विश्वयुद्धक बाद बनल वैश्विक व्यवस्था सिर्फ कमजोर नहि, पूरी तरह समाप्त भऽ गेल अछि।

अब विश्व एकटा संक्रमणकालमे अछि—जेठा एकध्रुवीय अमेरिकी प्रभुत्वक युग समाप्त भेल, आ एकटा नवा बहुध्रुवीय संसारक रूपरेखा एखन बनि रहल अछि।

द्विध्रुवीयतासँ एकध्रुवीयता… आ एखन एकदम नवा मार्ग पर

आजक परिवर्तनक मतलब बूझबाक लेल 1945 के बाद बनल शक्ति–संरचनाके पुनः देखबाक आवश्यकता अछि।

द्विध्रुवीय शीतयुद्ध काल (1945–1991)

दोसरा विश्वयुद्धक बाद संसार अमेरिका आ सोवियत संघ बीच विभाजित भऽ गेल। एहि पृष्ठभूमिमे IMF, विश्व बैंक आ GATT (पछुआरू WTO) जेकाँ संस्थान बनल, जे पश्चिमी नेतृत्वमे स्थिरता बनबैके उद्देश्य सँ तैयार भेल।

एकध्रुवीय “अमेरिकी घड़ी” (1991–2008)

1991 मे सोवियत संघ पतन भेलापर, अमेरिका विश्वक एकमात्र महाशक्ति बनि गेल। सैन्य, आर्थिक, आ तकनीकी वर्चस्वक कारण एहि युगक नाम “unipolar moment” पड़ल।

पर ई प्रभुत्व टिकि नहि सकल

2000 के दशकसँ अनेक शक्तिसभ अमेरिका–केन्द्रित विश्वक ढाँचाके चुनौती देब लगल—

चीनक तीव्र आर्थिक उदय
पुतिनक नेतृत्वमे रूसक पुनरुत्थान
भारतक विशाल रणनीतिक विस्तार
इराक युद्धक बाद पश्चिमक प्रति अविश्वास
2008 क वित्तीय संकट—पश्चिमी मॉडल per गहिर चोट
संरक्षणवाद आ सप्लाई–चेन के पुनर्संतुलन

एसभ छलनी–छिद्रा कऽ देलक “rules–based international order” केँ।

G2 संसारक भ्रम—अमेरिका–चीनक द्विध्रुवीयता किएक असम्भव?

एहि संक्रमणमे बहु विश्लेषकसभ कल्पना कएलथि जे भविष्य “G2”—सिर्फ अमेरिका आ चीनक साझा नेतृत्व—पर आधारित भऽ सकैत अछि।

किछु स्तर पर दुनू देश एहन संकेत सेहो देलथि—

अमेरिका एशियाक ओर रणनीतिक ध्यान केन्द्रित केलक
चीन BRI मार्फत दर्जनभरु देश संग एक–एक कऽ समझौता करैत रहल

पर ई कल्पना वास्तविकता सँ बहुत दूर छल।

किएक एखन नवा द्विध्रुवीय संसार बनि नहि सकैत?

ई साना–मध्यम देशसभ केँ हाशिए पर धकेलि देत
असमान सम्झौता आ आर्थिक निर्भरता बढ़त
आजक संसार ककरो एकटा शक्ति–ब्लकमे सीमित रहबाक पक्षमे नहि रहि गेल

आ सबसे महत्वपूर्ण बात—
एहन समयमे दुनू देश दुनिया लेल नियम नहि बना सकैत, जतए अनेक उभरैत शक्ति अपन–अपन महत्त्वाकांक्षा राखैत अछि।

रूस आ भारत: बहुध्रुवीय विश्वक निर्माणकर्ता

उभरैत बहुध्रुवीय संरचनामे रूस आ भारतक भूमिका अत्यंत निर्णायक अछि।

रूसक भूमिका

पश्चिमी प्रतिबन्धक बावजूद रूस अपन वैश्विक प्रभावक मार्ग बनाएल अछि—

यूरोप, मध्यएशिया, मध्यपूर्वमे ऊर्जा कूटनीति
चीन संग रणनीतिक समन्वय
अफ्रीका, खाड़ी आ लैटिन अमेरिकी देशसँ साझेदारी
सार्वभौमिक समानता पर आधारित बहुध्रुवीय दृष्टि

रूसक मुख्य उद्देश्य स्पष्ट अछि—
एकल या द्विध्रुवीय वर्चस्व रोकनाय।

भारतक भूमिका

भारत अब “non-alignment” सँ आगू बढ़ि “multi-alignment” अपनौने अछि। प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदीक नेतृत्वमे भारत—

अमेरिका संग मजबूत साझेदारी राखैत अछि
रूस संग ऊर्जा आ रक्षा सम्बन्ध बहु गहिरी करैत अछि
चीन संग प्रतिस्पर्धा आ सहयोग दुनू
ग्लोबल साउथक आवाजक प्रवक्ता बनैत अछि

भारतक दृष्टिकोण—सभ्यतागत आत्मविश्वास, रणनीतिक स्वायत्तता, आ आर्थिक आकांक्षा—एहन संसारक पक्षमे अछि, जतए नियम एक देश नहि, बल्कि अनेक देश मिलिके बनाबै।