एक थान संविधान
सडकमा ४४ अर्ब
प्रधानमन्त्री कोइराला जनकपुर आउँदै, कालो झण्डा देखाउने तयारी
को हुन् खस ?
संविधानको प्रस्तावनामा निर्छलो र निगुढ शब्दहरूको हास्यास्पद प्रयोग गरेर सबै दलका नेताले देखेका सपना अनुसारको खिचडी पकाउनु लरतरो विषय थिएन। लेखन्दास पृष्ठभूमिबाट आएका मस्यौदा समितिका सांसदहरूले खिचडी पकाएरै छाडे। नयाँ नेपालका नेताहरूले, परम्परागत शैली कायम राख्दै, नयाँ नेपालका लागि नयाँ संविधानको मस्यौदा सरकारी स्वामित्वमा रहेको सञ्चारमाध्यमलाई सार्वजनिक गर्ने अवसर दिए। मस्यौदाको प्रकाशनदेखि नै प्रतिस्पर्धात्मक लोकतान्त्रिक व्यवस्थामा स्वतन्त्र प्रेसको स्थान के रहनेछ? यसैबाट स्पष्ट भयो। मस्यौदाले दलनिष्ठ बुद्धिजीवीको एउटा सानो वृत्तमा अलिकति कम्पन ल्याए पनि सामान्य जनता निरपेक्ष रहे। ....... २०६४ चैत २८ बाट सुरु भएको संविधान निर्माणको प्रक्रिया २०७२ वैशाख १७ सम्म आइपुग्दा संविधानप्रति जनताको उत्साह शिथिल भैसकेको छ। भुइँचालोको पीडाले जनताको नराम्रोसँग मनोबल गिरेको छ भने आन्तरिक र बाह्य घात–प्रतिघातले राजनीतिक दलका नेताहरू नै थिलथिलो भैसकेका छन्। बहस र छलफलका लागि वातावरण अनुकूल छैन। नत संविधानको मस्यौदाले लोकतान्त्रिक बहस नै चाहेको छ। ...... जनताको मनोबल खस्किएको अवस्थामा संविधानको मस्यौदा सार्वजनिक हुनुलाई उपलव्धि नै मान्नुपर्छ। ...... मस्यौदाले नयाँ नेपालको भावी चित्र कोर्न त के क्यानभाससम्म तयार पार्नसकेको छैन। ....... राजनीतिक दलका नेताहरूले आफ्नै स्वार्थका लागि हतार—हतार तयार पारेको दस्तावेज हो, यो। यसलाई राजनीतिक दलहरूबीच विकसित भएको समझदारीको दस्तावेज भन्नुभन्दा पनि थरीथरीका एजेन्डा बोकेका मिसनहरूको संयुक्त घोषणापत्रका रूपमा हेर्नु बढी समिचिन हुनेछ। ...... संविधानको मस्यौदाबाट सुविधाजनक हिसाबले धर्मनिरपेक्ष शब्द बढारिएको छ। त्यसका ठाउँमा धार्मिक अधिकार शब्दको प्रयोग भएको छ। राज्य धर्मनिरपेक्ष हुनुपर्छ भन्ने लोकतान्त्रिक मान्यता त्यहीं टुंगिएको छ। ....... संविधानको मस्यौदाले सबैभन्दा कम महत्त्वका साथ प्रस्तुत गरेको बँुदा प्रेस स्वतन्त्रता हो। ...... संविधानका विवादास्पद र जनताका लागि अप्रिय लाग्ने बुँदाहरूमा पत्रकारहरू पस्नै चाहेनन्। निश्चित संरचनाबाट बाहिर गएर देशका पक्षमा विचार तयार पार्ने जाँगर पनि चलाएनन्। विवादमा पस्नै नचाहने खालको निरपेक्षता देखियो सञ्चारकर्मीहरूमा। ..... देशका ३२ जिल्ला भुइँचालोको चपेटामा परेर इन्तु न चिन्तु भएका अवस्थामा पन्ध्र दिनभित्र नयाँ संविधानबारे जनताको सुझाव बटुल्न सरकारी टोली खटिने थिएनन्। असार, साउनको गर्मी र खेतीपातीका हिसाबले अत्यधिक व्यस्त समयमा तातो जस्ताको चम्किलो ओडारमा जसोतसो ज्यान धानिरहेका जनताले संविधानको मस्यौदामा के सुझाव देलान्? ...... यसले पुरानो नेपाललाई निरन्तरता दिएर सरकार चलाउन सक्ला। सुन्दर, समावेशी नयाँ नेपाल बनाउन सक्दैन।सुरुङ र तराई–मधेस मार्गमा जोड
सडकमा ४४ अर्ब
तराई–मधेस पूर्वाधार विकासमा विशेष महत्त्व दिँदै हुलाकी मार्ग निर्माणका लागि ३ अर्ब १८ करोड रुपैयाँ छुट्टयाइएको छ । भारत सरकारले निर्माण गर्दै आएको हुलाकी सडक यस वर्षदेखि सरकारले आफंै निर्माण गर्ने उनले बताए । ‘सुरु गरेको तीन वर्षभन्दा बढी भइसक्यो, ढिलाइ हुने भएकाले आफंै निर्माण गर्न लागेका हौं,’ं सिटौलाले भने, ‘बजेट अभाव भएमा सहयोग माग्छौं ।’ ..... भिट्टामोड–जनकपुर सडकको स्तरोन्नति निम्ति २५ करोड रुपैयाँ विनियोजन गरिएको छ । पूर्व–पश्चिम राजमार्गको स्तरोन्नति गर्दै ४ लेनको बनाइनेछ । .... मिथिला क्षेत्रको सडक सुधार गर्न ३१ करोड रुपैयाँ र बर्दिबास–सिमरा खण्डको रेलवे ट्रयाक निर्माण गर्न १ अर्ब ८६ करोड रुपैयाँ छुट्टयाइएको छ । तराई क्षेत्रका १० सहरको सम्भाव्यता अध्ययन गरी ६ लेनको सडक निर्माण गरी व्यापारिक मागका रूपमा विस्तार गरिनेछ । बर्दिबास–जलेश्वर–गण्डक नहर, चनौटा–कुष्णनगर–वसन्तपुर–कटहरिया र कवाहीगोठ–पिपराडी–पदमरोडलाई सहरी सडकका रूपमा निर्माण गरिने बजेटमा उल्लेख छ । ...... पुरै नेपालगन्जमा सहर फैलिने गरी चक्रपथ निर्माण गरिनेछ । राजधानी–तराई–मधेस दु्रतमार्ग निर्माणका लागि १ अर्ब रुपैयाँ विनियोजन गरिएको छ । पहाडी जिल्लामा बाह्रै महिना सवारी साधन चल्ने सडक निर्माणलाई बजेटले विशेष प्राथमिकतामा राखेको छ । मध्यपहाडी लोकमार्ग निर्माण गर्न १ अर्ब ९५ करोड रुपैयाँ छुट्टयाएको छ । पूर्वको ताप्लेजुङदेखि सुदूरपश्चिमको बैतडीको झुलाघाटसम्म मध्यपहाडी लोकमार्ग फैलिएको छ । मध्यपहाडी लोकमार्गमा प्रस्ताव गरिएका १० सहरको विकासका लागि विस्तृत अध्ययन गर्न ४४ करोड रुपैयाँ छुट्टयाइएको छ । काठमाडौंबाट तराई–मधेस जोड्ने द्रुत मार्ग निर्माण गर्न १ अर्ब रुपैयाँ बजेट विनियोजन गरिएको छ । ...... उत्तर–दक्षिण लोकमार्ग, कोसी–कर्णाली करिडोर र भेरी–राप्ती करिडोर निर्माण कार्य पनि यसै वर्षदेखि सुचारु गरिनेछ । राँके–भेडेटार, सल्ने–रामेछाप–साँघुटार, चरिकोट–जिरी, गैंडाकोट–रामपुर–राम्दी, लम्ही–घोराही–तुलसीपुर–कपुरकोट र भालुवाङ–बागदला–भीमगिट्टे सडकको निर्माण तथा स्तरोन्नति गरिनेछ । उक्त मार्गलाई ‘ग्रेट हिमालयन ट्रेकिङ ट्रेल’ रूपमा विकास गरिनेछ । ........ कर्णाली–सुदूरपश्चिमका स्थानीय तथा रणनीतिक सडकलाई पनि प्राथमिकतामा राखिएको छ । हुम्ला र डोल्पा सदरमुकाममा दुई वर्षभित्र यातायात पुर्याइने प्रतिबद्धता छ ।भोलि राष्ट्रिय आन्दोलन नेपालको वृहत विरोध सभा हुने
‘आदिवासी जनजातिको पहिचान र अधिकार मेटाउन पाइदैन, नामांकन र सीमांकनबिनाको ८ प्रदेशको संघीयता चाहिदैन ।’ ...... राष्ट्रिय आन्दोलनका अध्यक्ष पद्मरत्न तुलाधर, प्रा. डा. ओम गुरुङ, संघीय समाजवादी फोरमका वरिष्ठ नेता अशोक राई, एनेकपा माओवादीका नेता वर्षमान पुन, नेकपा–माओवादीका नेता रामबहादुर थापा ‘बालद’, पर्शुराम तामाङ, प्रो. कृष्ण हाछेथू, प्रो. विजयकान्त कर्ण तथा अधिवक्ता शंकर लिम्बूदाहाल-विदेशमन्त्री स्वराज भेट
प्रधानमन्त्री कोइराला जनकपुर आउँदै, कालो झण्डा देखाउने तयारी
को हुन् खस ?
बेबिलोनको कस्साइटबाट पूर्व हिँडेका कस्साइट्सहरु अफगानिस्तानबाट दक्षिण नलागेर पहाडैपहाड अझ पूर्व उक्लेका थिए । कस्साइटबाट आएकाले कसबाट अपभ्रंश भएर खस हुन पुगे । काश्मिर (खस/कसमिर, खस/कसहरुको मिर, अग्लो स्थान), कुमाउँ, गढवालबाट अझ पूर्व लाग्दै कर्णाली प्रदेशमा आएर बाह्रौं शताब्दीमा राज्य सञ्चालन गरेको देखिन्छ, जसको पूर्वी साँध गण्डकीसम्म थियो । ..... खसहरु आर्य भए पनि वैदिक आर्य भने होइनन् । न त यिनीहरू वैदिक आर्यले जस्तो वेदअनुसार वेदी (होम गर्ने स्थान) बनाएर या लिङ्गपुजक नै थिए । लिङ्ग पूजा पनि वैदिक आर्यहरुको होइन, असुर द्रविडहरुले गर्ने लिङ्ग पूजा पछि आत्मसात् गरेका थिए । ...... खसहरु सबै मष्ट र प्रकृतिपूजक नै थिए । मष्ट पूजा गर्न या मृतक आत्मा जगाउन धामी भएता पनि हिन्दुधर्ममा झैं कुनै जातीय विभाजन थिएन । महामानव बुद्धको सन्देश प्रचारसँगै चल्ल र पछि मल्ल भएकाहरुले बौद्धधर्मलाई अपनाउन थाले । .... वि.सं. १३६० मा अल्लउदिन खिल्जिले चितोर लिएको अर्को वर्ष त्यहाँका रायठौरलाई (अहिलेका राठौर) अल्लाउदिन खिल्जिले उठिबास पारेपछि भारतका हरुवा राजारजौटाहरुको नेपाल प्रवेश देखिन्छ । यिनलाई महाराज जसु शाहीले आफ्नो छोरी हारमता दिएर समाचवर भन्ने स्थान दाइजोमा दिए । हारमताकी छोरो देवचन्द्ररले वि.सं. १४८४ मा काठमाडौं लुटेर फकिर्एपछि बाजे जसु शाहीले अछाम बुढी चर्पुकोट राज्य दिएका थिए । ..... भारतका रजौटाहरुसँग सम्पर्क बढेपछि खस राजाहरु उनीहरूसँग विवाहसम्बन्धका लागि उत्सुक हुन थाले । तर वैदिक हिन्दु तागाधारी (जनै लगाउने) राजाहरु अहिन्दु र तागा नलगाउने खसहरुसँग विवाहसम्बन्ध गाँस्न तयार भएनन् । यहींबाट उताको ठाकुर, राजपुत जस्तै खस राजाहरु र नातेदारहरुले आफूलाई “ठकुरी“ भन्न थाले र हिन्दुधर्म अपनाएर जनै लगाउन थाले । तर केही खसहरुले भने हिन्दू धर्म र जनै अस्वीकार गरिरहे र आज तिनै खसहरु पावइ खसका रूपमा चिनिन्छन् । हिन्दु धर्म अपनाउनाले जातपातको सूत्रपात स्वतः हुन गयो । यस कार्यमा कन्नौजबाट नेपालभित्र आएका अत्री ऋषिका चारभाइ सन्ततीहरुले अझ सहयोग गरे । तीमध्ये जेठा भाष्कर भट्ट षत्याडा बसे । यिनैका सन्तान पछि षत्याडा (खतिवडा) भएका हुन् । ....... तर ढाँटेको कुरा काटे पनि मिल्दैन भनेझैं खसहरुले पुर्खादेखि गरिआएको कतिपय परम्परागत प्रचलनहरु त्याग्न सकेनन् र अझसम्म त्याग्न सकिएको छैन । जमरा, अक्षता, पर सरेको बार्ने, देवाली, मष्टपुजा, छोरीलाई ढोग्ने, भान्जालाई आदर गर्ने आदि कार्यहरू आज पनि नेपालका जनसुकै जातले गरिआएका छन् । ती चाहे हिन्दू मतावलम्बी हुन् या बौद्ध मतावलम्बी, सबै खस हुन् । पश्चिमबाट आएर काठमाडौं जिती राज्य गर्न सुरु गरेका मल्लहरुले आफ्नो साथमा ल्याएका जोशी, राजोपाध्याय जस्ता पुरोहितहरु पनि छ डोरे जनै नै लगाउँछन् र तर खसका प्रचलन भने अझै त्याग्न सकेका छैनन् । ...... शाहहरु इस्लाम धर्म मान्नेका सन्तान नभएर मगरहरुका थकाली या राजा हुन् । यिनीहरू पनि खस नै हुन् र पछि मात्र हिन्दुमतावलम्बी भएका हुन् । हिन्दु मतावलम्बी भए पनि शाहहरुले जमरा, अक्षता, पर सरेको बार्ने, देवाली, मष्टपुजा, छोरीलाई ढोग्ने, भान्जालाई आदर गर्ने आदि परम्परागत प्रचलनहरु अझसम्म त्याग्न सकेका छैनन् । ....... पृथ्वीनारायण शाहका मावली मगर थिए भने ससुराली मकवानपुरका सेन पनि मगर नै हुन् । रणबहादुर शाहले बालबिधवा ब्राम्हणीसँग विवाह गरेका थिए । यिनैका छोरा गिर्वाणयुद्धबिक्रम हुन् । कुँवरहरु पनि तीन डोरे जनै लगाउने खस नै हुन् । राजा सुरेन्द्रले जंगबहादुरलाई हपार्दै ‘तँ खस भएर हाम्रो युवराज्ञी ताक्ने’ भनेर हपारेका थिए तर त्यतिबेलाका बलशाली जंगबहादुरले राजपरिवारसँग वैवाहिक सम्बन्ध कायम गरेरै छाडे । ........... राजा त्रिभुवनले पञ्जावका राजकुमारीसँग विवाह गरेका थिए । धीरशमशेरले १८५७ मा लखनउबाट मुगल कन्या जौहर बानो (जुहार बेगम) लाई ल्याएका थिए । उनै मुगलकन्या जौहर बानोबाट जुद्धशमशेर जन्मिए भने जुद्धशमशेरबाट केन्द्रशमशेर । केन्द्रशमशेर राजा वीरेन्द्रका ससुरा तथा रानी ऐश्वर्यका बुबा हुन् । ....... खसहरुमा धर्मको आधारमा नभएर कर्म, पद र स्थानको आधारमा बोलाइने चलन थियो, पछि यही नै जात हुनगयो । ..... क) कार्यका आधारमा बनेका जातहरु भट्ट – राजपुरोहित वा धर्माधिकारी अधिकारी – दराको हाकिम कार्की – राजस्व अधिकृत भण्डारी – राजकीय कोषको प्रमुख लेखक – लेखक महत – ग्राम प्रमुख रोकाया – महतको सहयोगी ख) दर्जा, पदका आधारमा बनेका जातहरु थापा – सैनिक दर्जा खड्का – सैनिक दर्जा राना – सैनिक दर्जा बुढा – सैनिक दर्जा ग) स्थानका आधारमा बनेका जातहरु धिता – धिताल पाण्डुसेरा – पाण्डे सिञ्जा – सिंजापति चैडिलागाउँ – चौलागाई प्याकुरी – प्याकुरेल सिम्खाडा – सिम्खडा तिमिल्सैन – तिमिल्सिना वा तिम्सिना घमिरगाउँ – घिमिरे ब्राम्हणहरु आफै उपाध्याय जैशी, कुमाइ आदिमा विभाजित छन् । यिनीहरुमा उच्च कुल र नीच कुल भन्ने सोच कायम छ र एकआपसमा बिहावारी चल्दैन । कसैको मृत्यु भएमा हिन्दुस्तानका हिन्दुहरु नुन बार्दैनन् तर अशौचमा नुन बार्ने कार्य खसहरुले गर्थे, जो अहिले पनि कायम छ । ....... गान्धीले भारतमा तल्ला जातिका सबैलाई एकमुष्ठ गरेर हरिजन नामकरण गरे तर त्यसको कुनै उपादेयता भने निस्किएन । उल्टो, नेताहरूको लागि यो राजनीति र भोट सङ्कलन गर्ने अचुक अश्त्र बन्न गयो, जुन नेपालमा पनि देख्न सकिन्छ । ...... २००७ सालपछि नाटककार बालकृष्ण शमशेरले सम लेख्न थाले । भारतका प्रख्यात कवि तथा महान् अभिनेता अमिताभ बच्चनका पिता हरिवंश राय बच्चन श्रीवास्तव हुन् र जातले कायस्थ हुन् । आज हरिवंशका छोराहरु बच्चन भएका छन् र नाति-पनातीहरु पनि बच्चन नै लेख्नेछन् । कालान्तरमा उनीहरू सरनेम बच्चन नै हुनेछ । ...... नेपालभित्र हामी जहाँ जाऔं, पहिले अनुहार हेरिन्छ, जात खुट्याउन नसके नाक हेरिन्छ र त्यसपछि पनि केही नलागेपछि जात सोधिन्छ । र जब जात उजागर हुन्छ तब हाम्रो घृणित जातपात र छुवाछूतको मानसिकता सक्रिय हुन्छ । आज विश्व एकीकरण भइरहेको बेलामा हाम्रो मानसिकता भने अझै जातमै अड्किएको छ । त्यसैले जातपात र छुवाछुतलाई फाल्ने नै हो भने मेरो विचारमा सबैभन्दा पहिले जात फाल्नुपर्छ । जब जात नै नभएपछि कसले सोध्छ जात ?बजेटको आलोचना र समर्थनमा बाबुरामका १४ टिप्पणी
डा. भट्टराईले ‘कविता लेखेर र गीत गाएर देशका आवश्यकता पूरा नहुने भन्दै ‘अर्थमन्त्रीले आँट देखाउन नसकेको’ ...... ‘मेरै जीवनमा वेरोजगारी र भोकमरीबाट मुक्त नेपाल देख्नुपर्छ र यो सम्भव छ भन्ने मान्यतामा म अडिग छु। ...... उच्च आर्थिक वृद्धिको आधारशिला तयार गर्ने, युवालाई स्वदेशमै उद्यम गर्न र रोजगारी सिर्जनामा उत्प्रेरित गर्ने जस्ता कुरामा उहाँले खुलेर बोल्न र कार्यक्रम प्रस्तुत गर्न सक्नु भएन। ...... अल्पविकसितबाट बिकासशील स्तरमा मुलुकलाई पुर्याउउन आवश्यक आर्थिक वृद्धिदर हासिल गर्न अपनाउनुपर्ने महत्वपूर्ण नीतिगत कदमको पहिचान गर्न समेत सरकार र यो बजेट पूर्णरुपले चुकेको छ। ........ भूकम्प–पश्चातको नेपाली जनताको नवनिर्माणको आकांक्षालाई यो बजेटले तुषारापात गरेको छ। दाता एजेन्सी समेतको सहयोगमा सयौं विज्ञहरुको संलग्नता र अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्ड अनुसार तयार पारिएको दावी गरिएको पिडिएनए प्रतिवेदनले हाम्रो आवश्यकताको सही ऑकलन गर्न सकेको छैन भन्ने हाम्रो आशंका बजेटले पुन: पुष्टि गरेको छ। ...... उच्च राजनीतिक नेतृत्वको संकल्प र जनताको चुलिँदो आकांक्षाका बाबजुद सरकारले नवनिर्माणको योजनाको गृहकार्य शुरु नै गरेको छैन। पुननिर्माणका लागि जे जति बजेट छुट्याईएको छ, पूर्ण हचुवाको भरमा छ। अधिकारसम्पन्न प्राधिकरण गठनको कुनै सुरसार छैन, बरु बजेटले पुन:निर्माणको योजनाको काम समेत क्षेत्रगत निकायलाई नै सुम्पेको छ। चालु विकास आयोजनाहरुमा विनियोजित बजेट नै खर्च गर्न नसक्ने अवस्थामा रहेका क्षेत्रगत निकायहरुबाट पुन:निर्माणको काम समेतको अपेक्षाराख्नु भनेको बजेटको ‘झाराटार्ने’ प्रवृत्तिको द्योतक हो। अब हुने संघीय राज्यको स्वरुपलाई ध्यानमा राखि राष्ट्रिय स्तरको भू–विकास योजना (spatial development plan) र क्षेत्रीय विकासको योजनाको तर्जुमाबाट नवनिर्माणको कामको थालनी गर्नु पर्दछ। यस्तो योजनाबद्ध खाकाको अधीनमा रही आधुनिक भौतिक पूर्वाधार बिकासको राष्ट्रिय र क्षेत्रीय गुरुयोजना, व्यबस्थित बस्ती बिकास, विपद–प्रतिरोधी संरचनाको निर्माण जस्ता दिगो र आधुनिक भौतिक–सामाजिक विकासका अवयवहरुलाई प्रभावकारी रुपमा कार्यान्वयन गर्न सकिन्छ। ....... तीब्र आर्थिक वृद्धि र सामाजिक न्यायबीचको समुचित सन्तुलन ....... वैज्ञानिक भूमिसुधार पहिलो महत्वपूर्ण पाइला हुनुपर्छ, तर त्यसको कुनै संकेत बजेटमा छैन। .... कृषि, सिँचाइ, भूमिव्यवस्था सबै जोड्दा ६ प्रतिशत आसपास पुग्छ। यसले कृषि क्रान्ति हुन्न र कृषि क्रान्ति विना नेपालमा आर्थिक क्रान्ति हुन्न। ....... भौतिक पूर्वाधार र उर्जा क्षेत्रको तीब्र विकास र विस्तार विना औद्योगिक क्रान्ति सम्भवै छैन। ...... अहिले भूकम्प–प्रभावित क्षेत्रको लाइफलाइन मध्य–पहाडी लोकमार्ग (‘पुष्पलाल लोकमार्ग’ भन्न अर्थमन्त्री किन लजाउनुभएको होला ?) को निर्माण पूरा हुन रु. ४० अर्ब लाग्छ, तर बजेट रु. २ अर्ब भन्दा कम छुट्याइएको छ। के हामी यसनिम्ति अर्को बीस वर्ष पर्खन सक्छौं ? कोशी, गण्डकी र कर्णालीका उत्तर–दक्षिण लोकमार्ग पूरा गर्न करिव रु ४५ अर्ब चाहिन्छ, तर बजेट विनियोजन करिव रु. ८८ करोड गरिएको छ। के यसनिम्ति हामी अर्को ५० वर्ष पर्खन सक्छौं ? बेनीघाटबाट लार्के हुँदै तिब्बत जोड्ने ९५ किमी सडक पूरा गर्न रु. ५ अर्ब लाग्छ, तर बजेटमा रु. ५ करोड जति राखिएको छ। के हामी यसनिम्ति अर्को १०० वर्ष पर्खन सक्छौं ? त्यस्तै उर्जा क्षेत्रको प्राथमिकता पटक्कै मिलेको छैन। अन्य प्रोजेक्ट अतिरिक्त राष्ट्रिय गौरवको योजना भनिएको बुढीगण्डकी परियोजनालाई रु. अढाई खर्ब लाग्ने अनुमान छ, तर बजेट विनियोजन रु. ३ अर्ब ३७ करोड मात्रै छ। ......... शिक्षा र स्वास्थ्य क्षेत्रमा ठूलो लगानी र तीब्र विकास विना नेपालमा दीगो आर्थिक विकास सम्भवै छैन। ...... शिक्षा क्षेत्रमा बजेट २० प्रतिशतसम्म पुर्याउनु पर्नेमा १२.५ प्रतिशतमा झरेको छ भने स्वास्थ्य क्षेत्रको १० प्रतिशतसम्म हुनु पर्नेमा ४.५ प्रतिशतमा झारिएको छ। ....... मुलुकलाई औद्योगीकरण नगरी उच्च दरको आर्थिक वृद्धि सम्भव छैन। औद्योगीकरणका लागि जलविद्युतको विकास अपरिहार्य छ। ...... आज देशमा प्रतिवर्ष ५ लाख नयाँ रोजगारी सिर्जनाको आवश्यकता छ, तर वजेटले ५० हजार युवालाई मात्र नवनिर्माणनिम्ति तालिम दिने कुरा गरेको छ, जुन नितान्त अपर्याप्त छ। मेरो अर्थमन्त्रीकालमा विशिष्ठ सोंच र उद्देश्य सहित ल्याएको युवा स्वरोजगार कार्यक्रम/कोष प्रति अहिलेका अर्थमन्त्रीको धारणा कहिल्यै सकारात्मक रहेन, अहिले त उहाँले त्यसलाई पूरै तुहाउने कुरा गर्नु भएछ। ....... तराई–मधेशको विकासका लागि लक्षित कार्यक्रम आदि सकारात्मक छन्। ....... समग्रमा, अहिले देश नयाँ युगमा प्रवेश गर्न उद्यत भएको राजनीतिक अवस्था र भूकम्पपश्चातको तीब्र नवनिर्माणको आवश्यकतालाई पूरा गर्न तीब्र आर्थिक छलाङ मार्नुपर्ने ढंगले बजेट आउन सकेन। पुरानै कछुवाको गतिमा हिँडेर त हामी कहाँ पुगौंला र ?
No comments:
Post a Comment