कमल थापा: आधुनिक नेपालको प्रत्येक क्रांति को प्रमुख भिलेन

बाबुराम भट्टराई सँग मोहभंग को क्षण आएको हो?

बाबुराम भट्टराई र बाहुनवाद को Quantum Physics
बाबुराम र हृदयेश

कमल थापा त दोषी हो नै। आधुनिक नेपाल को प्रत्येक क्रांति को प्रमुख भिलेन। कसैले उसलाई चोखो भनेको छैन। तर ओली लाई चोख्याउने बाबुराम को प्रयास शंकास्पद छ। ओली र कमल थप बीच रत्ति फरक छैन।

मधेस आंदोलन लाई नाका बाट हट्ने सुझाव दिनु को अर्थ के? नाका सम्म कसरी पुग्यो यो आंदोलन -- चरणबद्ध रुपले मैले एक पटक फेरि वर्णन गर्नु पर्यो? नाका बाट जाने अरु कतै ठाउँ छैन। भारत जान भएन। नेपाल जान भएन। नाका बाट जाने एउटा मात्र ठाउँ छ: विजय।

भुकम्प पीड़ित का लागि भनेर संविधान लेखन को काम छ महिना सारे पनि त हुन्थ्यो। किन नसारेको? सही संविधान दिए पनि त हुन्थ्यो। किन नदिएको? मधेस आंदोलन शुरू हुँदा चरम दमन मा नओर्लिये पनि त हुन्थ्यो। किन ओर्लिएको? मधेस आंदोलन ले भुकम्प पीड़ित का लागि भनेर केही हप्ता नाकाबंदी खुकुलो पारेको हो त। त्यसरी खुकुलो हुँदा आएको गैस र तेल सबै कालाबाजारी किन गरेको? नगरेको भए पनि त हुन्थ्यो। मधेस आंदोलन का ११ माग पुरा गरेर, त्यस अनुसार संविधान संसोधन गरेर भुकम्प पीड़ित का लागि आउने भनेको चार बिलियन डॉलर नफर्काउने उपाय अहिले पनि छ, केही दिन अझ बाँकी छ। किन निदाएर बसेको?

The Monkey Power Brokers Of Kathmandu

In The News (58)

मधेस अलग राष्ट्र हो, सबै मापदण्ड पुगेको छः महन्थ ठाकुर

महन्थ ठाकुरले मधेस अलग राष्ट्र भएको दाबी गरेका छन् । एउटा देशमा विभिन्न राष्ट्र हुने भन्दै उनले नेपाल बहुराष्ट्रिय देश भएको बताए । .... ‘मधेसको आफ्नै लामो इतिहास छ, भाषा, संस्कृति, जनसंख्या र आफ्नै भूमि छ । सबै गुण मधेसलाई प्राप्त छ’ उनले भने- त्यसैले हामीले मधेस अलगै राष्ट्र छ ।’ ..... ‘एउटा देशमा विभिन्न राष्ट्र हुन सक्छ, हामीले नेपाललाई बहुराष्ट्रिय देश भन्दै आएका छौं ।’

लालु यादव नेतृत्वको आरजेडी उपाध्यक्ष सिंह भन्छन्: मधेस आन्दोलनलाई पूर्णरुपले सहयोग गर्छौं

महोत्तरीको मटिहानीसँग जोडिएको भारतीय बजार मधवापुरमा आयोजित नेपाल भारत मैत्री यात्रा कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दैलालु प्रसाद यादव नेतृत्वको भारतीय राष्ट्रिय जनता दल (आरजेडी)का राष्ट्रिय उपाध्यक्ष एवं नेपाल भारत मैत्री यात्राका संयोजक डा.रघुवंश प्रसाद सिंहले मधेश आन्दोलनलाई सहयोग गर्न पुर्ण रुपले तयार रहेको बताएका हुन्। ..... नेता सिंहले नेपालको मधेशमा विगत ४ महिना बढीदेखि जारी आन्दोलनले आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक सबै क्षेत्रलाई धराशायी बनाएको ठहर गर्दै दुवै देशका सरकारलाई दबाब दिने बताएका हुन्। .... उनले भारत र नेपालको सधैंभरि बेटीरोटीको सम्बन्ध रहको तर केही नेताहरुले जानीजानी तराई मधेशमा बस्ने लाखौँ भारतीय चेलीलाई नागरिकता र देशको संवैधानिक अंगबाट बञ्चित गरेर सम्बन्ध बिगार्न खोजेकोले चुप नबस्ने र हाम्रो आफ्नै चेलीबेटीका लागि पनि हामी दुवै देशको सरकारलाई चाँडो भन्दा चाँडो मधेश आन्दोलनलाई सम्बोधन गर्न बाध्य पार्ने बताए। .....

मधेसदेखि काठमाडौंसम्म पैदल मार्च गरेर नेपाल सरकारलाई मधेशीको माग पूरा गराउन यात्रा गर्ने बताए।

..... उनले नेपाल भारत सिमाको १८ सय किलो मिटर बङ्गालदेखि उत्तराखण्डसम्म मधेश आन्दोलनलाई सहयोग गर्न भारतीय जनतालाई आग्रह समेत गरे। .... उनले केन्द्र सरकार, विपक्षी दलका नेता, विभिन्न प्रमुख दलका नेताहरु, बङ्गाल, बिहार, उत्तर प्रदेश र उत्तराखण्डका सरकारलाई जारी मधेश आन्दोलनलाई सहयोग गरी नेपालका मधेशी जनताको अधिकार सुनिश्चित गर्न आग्रह समेत गरे। पछिल्लो निर्वाचनपछि बिहारमा लालु प्रसाद यादवको आरजेडी र नितिस कुमारको जनता दल युनाइटेडको गठबन्धनले सरकार चलाइरहेको छ। नाकाबन्दी खुलाउन नितिशकुमार नेतृत्वको सरकारले भूमिका निर्वाह गर्ने अपेक्षा नेपालमा भइरहँदा बिहारको सत्तासाझेदार दलका एक प्रमुख नेता सिंहले यस्तो अभिव्यक्ति दिएका हुन्। ...... कार्यक्रममा नेपालका तर्फबाट पूर्व कृषि मन्त्री हरि नारायण यादव, पूर्व सूचना तथा संचार राज्यमन्त्री सुरिता साह र महोत्तरीबाट विभिन्न मधेशवादी दलका केन्द्रीय तथा जिल्ला स्तरीय दुई दर्जन भन्दा बढी नेताहरुको सहभागिता रहेको थियो।

को नेपाली ? [“गणतन्त्रको संघर्ष : नेपालको समकालीन इतिहास” पुस्तक अंश]

म काठमाडौंको मोडर्न इन्डियन स्कुलमा पढ्थें जहाँ मेरी आमा अङ्ग्रेजी पढाउनुहुन्थ्यो ...... कक्षाकोठा र बाहिर हामी धेरैजसो हिन्दी बोल्थ्यौं । हामीले पढ्ने धेरै विषयमा भारतसँग सम्बन्धित सामग्री हुन्थे भने हाम्रो कुराकानीमा पनि धेरैजसो भारत नै आउने गथ्र्यो । महात्मा गान्धी र पञ्चतन्त्र, द जङ्गल बुक र दूरदर्शनमा आउने महाभारत सिरियल । १५ अगस्ट नै स्वतन्त्रता दिवस भएर आउँथ्यो र नोभेम्बर १४ हाम्रा लागि बाल दिवस थियो । विद्यालयमा बिहान गाइने भजन प्रायः पुराना भारतीय भजन हुने गर्थे । कक्षाका धेरैजसो साथी मारवाडी र सिख समुदायका थिए । त्यसैकारण, नेपाली समुदायमा सुनिने थरभन्दा बढी म भारतीय मूलका जातिबारे जानकार भएँ । विद्यालय र घरको भाषिक र सांस्कृतिक वातावरण उस्तै भएकाले मलाई सहज भयो । ...... मेरा बाआमा एकआपसमा र मसँग अङ्ग्रेजी र हिन्दीमा कुराकानी गर्नुहुन्थ्यो । मेरो भाइसँग म मैथिलीमा बोल्थें । मेरो हजुरबुबा, जसलाई हामी टाटा भन्थ्यौं, हरेक साँझ हामीसँग खेल्दै उहाँ रेडियोमा नेपाली र हिन्दी समाचार सुन्नुहुन्थ्यो । खेलकुद भन्नु नै क्रिकेट थियो भने हरेक शनिबार दिउँसो टेलिभिजनमा हिन्दी सिनेमा हेरिन्थ्यो । पटनाबाट बुवा अर्थात फुपूहरु हरेक बर्खे बिदामा हामीकहाँ आउनुहुन्थ्यो भने हरेक डिसेम्बर अर्थात हिउँदे बिदामा हामी हाम्रा मौसीहरुलाई भेट्न दिल्ली जान्थ्यौं । कहिलेकाहीँ आठ घन्टा गाडी चढेर हामी आफन्त भेट्न राजविराजसम्म पुग्थ्यौं । दक्षिण नेपालमा पर्ने राजविराज हाम्रो घर भएको हामीलाई बताइएको थियो । ....... केही अस्वाभाविक क्षण पनि आए । हामी नयाँसडक जाँदा वा बाले हामीलाई कतै बाहिर खाना खान लैजाँदा, कसैले हिन्दी बोल्यो कि उसलाई चुप लाग्न भनिन्थ्यो । अरुका सामुन्ने हामीले आफूलाई सबभन्दा सहज लाग्ने भाषा बोल्नु र हामी आफू जस्तो छौं, त्यस्तै प्रस्तुत हुन खोज्नुमा केही समस्या छ भन्ने मेरो मस्तिष्कमा अमिट छाप बनेर रह्यो । ...... त्यस विद्यालयको पहिलो दिन नै मलाई अचम्भित बनाउन काफी भयो । हामी साझा मेसमा खाना खाँदै थियौं । मैले कक्षाकोठामा बिहानै देखेको, तर बोल्ने मौका नपाएका मेरा दुई सहपाठी मेरो अघिल्तिर प्लेट लिएर उभिए । एकजनाले मेरो ठेगाना सोध्यो । ..... मैले भनें— ‘काठमान्डु ।’ ..... उसले भन्यो— ‘झा पनि काठमान्डुको हुन्छ र ! यो त इन्डियन हो ।’ ...... अर्कोले तुरून्त जवाफ दियो— ‘एउटा अर्को धोती आइपुगेछ । अब माडेले साथी पाउने भयो । हाहा… !’ ..... म फिस्स हाँसें । मलाई धोती र माडे भन्ने शब्दको अर्थ थाहा थिएन । त्यसैले चुपचाप खाना खाइरहें ...... अरु साधारण मानिससँग अर्थात ‘खास नेपाली’सँग भेट्दा हामी छुट्टै हुनुका कारणले भाग्नुपर्ने कुरा आफैमा महत्वपूर्ण थियो । ...... मेरो खराब नेपाली लुकाउन सकिनँ । तर, अङ्ग्रेजी मात्रै बोल्न पाइने विद्यालयको कडा नियमले मलाई केही मात्रामा होलो नै बनाइदियो । बरारिया, अग्रवाल, मिश्रा, चौधरीजस्ता भारतीय सुनिने थर भएकाहरुसँग संगत बढाउन थालें । .....

हरेक दसैंमा हामी शाकाहारी बन्थ्यौं, उनीहरु मासु खाएर बस्थे ।

दसैंको अन्तमा आफूभन्दा ठूलाले टीका लाउनु क्यालेन्डरमा ठूलो घटनाका रुपमा अङ्कित रहन्थ्यो । हामीलाई त्यस्तो केही थाहा हुँदैनथ्यो । ..... काठमाडौंका विद्यालयभन्दा दिल्लीमा हुँदा नै बढ्ता घरमा भएको महसुस हुन्थ्यो । कारण, काठमाडौंका विद्यालयका कक्षा कोठाहरुमा मैले आफूलाई अरु सहपाठी जत्तिकै असली ‘नेपाली’ भएको नाटक गर्नुपर्थ्यो । ....... दिल्लीको सरदार पटेल विद्यालयमा मेरा सहपाठीले मसमक्ष राखेको पहिलो जिज्ञासा काठमाडौंका साथीहरुले गर्ने प्रश्नभन्दा धेरै फरक थिएन । उनीहरुले भने— ‘तिमी कसरी नेपाली भयौ ? नेपालीजस्तो त देखिँदैनौ ।’ अथवा ‘कि तिमी बहादुर हौ ? हाम्रो घरमा चौकिदार बस्ने एक जना नेपाली छन् ।’ ..... उता नेपालीजस्तो देखिनु भनेको थेप्चो नाक र अलिकति चिम्सा आँखा हुनु हो । ...... म त धेरै कुरामा सम्पन्न थिएँ । म उच्च मध्यम र उच्च जातीय परिवारमा जन्मेको थिएँ । ..... तर, ठ्याक्कै तिनै कारणले नेपालका लाखौं मानिस आफ्ना अधिकारबाट वञ्चित छन् भने राज्यका शक्तिमा उनीहरुको कुनै पहुँच छैन । संरचनागत विभेदका कारण धेरै सुविधाबाट वञ्चित भएर बाँच्नुपरेको त छँदैछ, आफू नेपाली भएको प्रमाण पेस गर्नु पनि उनीहरुको दिनचर्या बनेको छ । ..... म र ती मानिसहरु नेपालका मधेसी हौं ।

In The News (57)

सदभावना पार्टीका राष्ट्रीय अध्यक्ष राजेन्द्र महतोलाई थप उपचारका लागि धरान स्थित बीपी कोईराला स्वास्थ विज्ञान संस्थानमा रेफर गरिएको छ। एम्बुलेंसमा महतोलाई धरान लगिंदै।

Posted by सदभावना पार्टी on Sunday, December 27, 2015

आफ्ना प्रिय नेता राजेन्द्र महतोमाथि भएको सांघातिक आक्रमणबाट रिसाएका मधेशी मोर्चाका कार्यकर्ताहरूले आज बिहान बीरगंजमा कान्तिपुर पत्रिका बोकेको गाडीमा आगजनी गरेका छन्।

Posted by सदभावना पार्टी on Saturday, December 26, 2015

राजेन्द्र महतो माथि सरकारले कायरतापूर्ण गरेको हत्या प्रयासको बिरोधमा सर्लाहीको मलंगवामा बिद्धार्थीहरूद्वारा बिहानै देखि बिरोध प्रदर्शन ...

Posted by सदभावना पार्टी on Saturday, December 26, 2015

On esamata, an extract from my book to be released shortly - who is a Nepali?

Posted by Prashant Jha on Saturday, December 26, 2015

बिभिन्न जिल्लामा संघीय समावेशी मधेसी गठबन्धनले आयोजन गरेको प्रतिकात्मक भैंसी जुलुस ।

Posted by Jay Prakash Gupta on Sunday, December 27, 2015

Posted by Subhash Chandra Shah on Saturday, December 26, 2015

Posted by Subhash Chandra Shah on Saturday, December 26, 2015

मधेसियो, कुत्तो पर भडोसा न करे।

Posted by Lokendra Yadav on Sunday, December 27, 2015

जनकपुर मा बिद्या भण्डारी को बिरोध को विरुद्ध मा कांग्रेस देखि एमाले र एमाओवादी सम्म का नेपाली नेता हरुले एक्यवद्धता देखा...

Posted by Lokendra Yadav on Saturday, December 26, 2015

Posted by Subhash Chandra Shah on Sunday, December 27, 2015

सद्भावनापार्टी को राष्ट्रिय अध्यक्ष्य र मधेसको सिर्शस्थ नेता श्री राजेन्द्र महतोमाथि ओली सरकार द्वारा गरिएको हत्या प्रया...

Posted by Vijay Kant Karna on Saturday, December 26, 2015

Posted by Lokendra Yadav on Saturday, December 26, 2015

Posted by Vijay Kant Karna on Sunday, December 27, 2015

सदभावना पार्टीका राष्ट्रीय अध्यक्ष राजेन्द्र महतो थप उपचारका निम्ति धरान स्थित बीपी कोईराला स्वास्थ विज्ञान संस्थानमा दाखिल

Posted by सदभावना पार्टी on Sunday, December 27, 2015

ओलीद्वारा राजेन्द्र महतोको हत्या प्रयासको बिरोधमा प्रदर्शन .......राजेन्द्र महतो माथि सरकारले कायरतापूर्ण गरेको हत्या प्रयासको बिरोधमा जनकपुरमा बिहानै देखि बिरोध प्रदर्शन ...

Posted by सदभावना पार्टी on Saturday, December 26, 2015

मेडिकल बुलेटिन बिहान ९:४५बिराटनगरको गोल्डन हस्पीटलमा गम्भीर घईते भई उपचारको लागि आईसीयूमा राखिएका सदभावना पार्टीका राष...

Posted by सदभावना पार्टी on Saturday, December 26, 2015

ओलीद्वारा राजेन्द्र महतोको हत्या प्रयासको बिरोधमा प्रदर्शन .......राजेन्द्र महतो माथि सरकारले कायरतापूर्ण गरेको हत्या प्रयासको बिरोधमा सर्लाहीको मलंगवामा बिद्धार्थीहरूद्वारा बिहानै देखि बिरोध प्रदर्शन ...

Posted by Upendra Mahato on Saturday, December 26, 2015

पार्टीका राष्ट्रीय अध्यक्ष क्षत्रीय राजेन्द्र महतो माथि सरकारले कायरतापूर्ण गरेको हत्या प्रयासको बिरोधमा रौतहटको गौरमा बिहानै देखि बिरोध प्रदर्शन ...

Posted by सदभावना पार्टी on Saturday, December 26, 2015

Posted by Subhash Chandra Shah on Sunday, December 27, 2015

सिघ्र स्वास्थ्य लाभको कामना.......देश बिदेशमा रहेका शुभचिन्तक कुटनीतिक नियोग, बिभिन्न राजनितिक दलका नेता कार्यकर्ताहरू...

Posted by Upendra Mahato on Saturday, December 26, 2015

राजेन्द्र महतो धरान रेफर........बिराटनगरको गोल्डन हस्पीटलमा उपचारार्थ सदभावना पार्टीका राष्ट्रीय अध्यक्ष श्री राजेन्द्...

Posted by सदभावना पार्टी on Sunday, December 27, 2015

मेडिकल बुलेटिन बिहान ९:४५बिराटनगरको गोल्डन हस्पीटलमा गम्भीर घईते भई उपचारको लागि आईसीयूमा राखिएका सदभावना पार्टीका राष...

Posted by Upendra Mahato on Saturday, December 26, 2015

जनकरमा पुलिसद्वारा दमन सुरू....जनकपुरमा प्रहरीद्वारा फ़ायरिंग सुरू, आँसु ग्यास प्रहार, झड़प जारी

Posted by सदभावना पार्टी on Sunday, December 27, 2015

Posted by Subhash Chandra Shah on Sunday, December 27, 2015

मधेस एउटा राष्ट्र हो । राष्ट्र मा हुनुपर्ने सबै कुरा मधेस मा छ । त्यो भएकोले नेपाल एउटा बहुराष्ट्र देश छ । मधेसलाई अब स्वतन्त्र देश बनौ ।

Posted by Mahesh Yadav Adhikari on Sunday, December 27, 2015

राजेन्द्र महतो धरान रेफर........बिराटनगरको गोल्डन हस्पीटलमा उपचारार्थ सदभावना पार्टीका राष्ट्रीय अध्यक्ष श्री राजेन्द्...

Posted by Upendra Mahato on Sunday, December 27, 2015

बिरोधको डरले आएनन प्रचण्ड ......बिराटनगर पुगेका प्रचण्ड अस्पताल पुगी राजेन्द्र महतोको स्वास्थ्य स्थिति बुझ्ने जानकारी ...

Posted by Upendra Mahato on Sunday, December 27, 2015

Posted by Satendra Sah on Sunday, December 27, 2015

Posted by Subhash Chandra Shah on Sunday, December 27, 2015

लोकतंत्र पर हमले से मधेश में तूफ़ान आने की खामोशी,जीवन और मौत से जूझ रहे महतो...

Posted by Voice Of Raxaul on Saturday, December 26, 2015

प्रचंड को सनातनी सोंच र सर्प चाल

संविधान कार्यान्वयनमा राष्ट्रिय एकताको विकल्प छैन : दाहाल

संक्रमणकाल सैद्धान्तिक रूपमा लम्बिएको देखिए पनि टुंगिएकै हो । संविधानसभाबाट संविधान बनिसकेपछि १२ बुँदे समझदारीको मूल ‘मिसन’ पूरा भएको छ । त्यसैले संविधान बन्नुअघिको र बनिसकेपछिको स्थितिलाई एउटै ढंगले बुझ्नु हुँदैन । ...... यी संविधान घोषणापछि देखापरेका समस्या हुन् । संविधान संशोधन गरेपछि तिनको समाधान हुन्छ । त्यस अर्थमा संक्रमणकाल अब समाप्त भएको छ । ...... मानिसहरूको बीचमा यो एउटा तर्क आउने गरेको छ– केही समय रोकेर भएपनि सबैलाई समेटिनुपथ्र्यो भन्ने कुरा । हामी आठ वर्ष रोकिएकै हो । .... पहिलो सभाबाट किन संविधान बनेन भन्नेमा मलाई लाग्छ– एकथरी शक्ति र तत्त्वलाई सभाबाट कुनै हालतमा संविधान बनाउन नदिनु थियो । अहिले पनि ती तत्वको चाहना नेपालमा सभाबाट संविधान नबनोस् भन्ने नै थियो । यदि कसैले यो ऐतिहासिक तथ्य, यो तीतो यथार्थ बुझीबुझी पनि संविधानसभाको प्रक्रिया रोक्नु भनेको यो देशलाई दुर्घटना र झन् ठूलो शून्यतामा लैजानु मात्रै हुन्थ्यो । मलाई गहिरो गरी यो विश्वास छ । ........

मैले बडो नजिकबाट हेरेको छु– कुन शक्तिले संविधान बिलकुल बन्न दिन नचाहेको हो ।

त्यही चित्र फेरि दोहोरिएको आफ्नो आँखा अगाडि छयाङ्गै देखिसकेपछि (संविधानसभा) केही दिन रोक्ने भन्ने तर्क मानिसको आँखामा छारो हाल्नका लागि त हुन सक्छ, तर मेरो बुझाइ, अनुभव र ऐतिहासिक सत्य के हो भने त्यसरी जाँदा संविधान बन्दैनथ्यो । ..... हाम्रो मिसन र १२ बुँदे सहमतिको ‘क्रक्स अफ् द म्याटर’ भनेको त संविधानसभाबाट संविधान बनाउने भन्ने थियो । त्यो असफल भएको भए यो सम्पूर्ण राजनीतिक परिवर्तनको प्रक्रिया असफल हुन्थ्यो । देश झन् ठूलो द्वन्द्व र अन्धकारतिर जान्थ्यो । अहिले देश बचेको छ । अब तराई–मधेसमा जुन आन्दोलनको स्थिति छ, संविधान संशोधनबाट सजिलै समाधान गर्न सकिन्छ । तर संविधान बनाउन रोकेर मधेसको सम्बोधन गर्न खोजेको भए कुनै हालतमा पनि सम्भव हुँदैनथ्यो । ...... मैले छिट्टै समाधान हुने देखिरहेको छु । ..... सीमांकन मुख्य विषय बनेर आएको छ । त्यसमा पनि हाम्रो दलको तर्फबाट त मेरो कुरा अहिल्यै परिमार्जन गरेर टुंग्याऊँ भन्ने छ । तर एमाओवादी एक्लैले भनेर हुने स्थिति छैन, संविधान संशोधन गर्न दुई तिहाई बहुमत चाहिन्छ । त्यसका लागि कांग्रेस, एमाले, एमाओवादी कम्तीमा मिल्नैपर्छ ।....... कांग्रेसले राष्ट्रपति लिओस्, एमालेले प्रधानमन्त्री पाउने कुरा भएकै थियो । बरु हामीलाई केही चाहिएन, तर संविधान बनाउन र कार्यान्वयन गर्न राष्ट्रिय एकता आवश्यक छ भन्नेमा हामी थियौं । ...... अब संशोधन गर्नुपर्ने, कार्यान्वयनका लागि आवश्यक सयौं ऐन बनाउनुपर्ने छ । पुराना ऐन बदल्नुपर्ने छ । .....

तर उहाँहरूले जसरी (पुन:निर्माण) प्राधिकरण विधेयक पारित गराउन घुमाउरो तरिकाले सहयोग पुर्‍याउनुभयो, संशोधनको भाषा उहाँहरूकै सहमतिमा परिमार्जन भयो भने उहाँहरूले फेरि त्यसरी नै अघि बढ्न दिनुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।

..... मोर्चाले आन्दोलन रोक्यौं नभने पनि आन्दोलनको रूपमा ठूलो परिवर्तन आउने सम्भावना म देख्छु । त्यसो गर्दा जनताका दैनिक क्रियाकलापमा बाधा पर्दैन । अब सभा, कोणसभा गर्ने त उहाँहरूको चुनावसम्मै चलिरहला । तर मोर्चाका नेताहरूको भित्र के देखिन्छ भने यत्तिकैमा सम्झौता गरे चुनावमा समर्थन नमिल्ला । त्यसैले ‘आन्दोलन जारी छ, जारी छ’ भन्दै चुनावसम्म जाने रणनीति मोर्चाको भएको बुझिन्छ । त्यसैले कम्तीमा आन्दोलनको स्वरूप बदलियो, सबै नाका खुले भने आन्दोलन जारी छ भन्ने मोर्चाको भाषालाई सामान्य रूपमा नै लिनुपर्छ । किनभने त्यसले जनतालाई उति अप्ठेरो हुँदैन । ......

दुई दर्जनभन्दा बढी वार्ता भइसके ।

...... नेपालमा अहिलेसम्म इतिहासमै नबनेको अग्रगामी, समावेशी, समानुपातिक, संघीयतासहितको गणतन्त्रात्मक संविधान बनेको छ । यो पहिलो संविधान हो यस्तो । ..... ‘पर्सेप्सन’ भन्ने कुरा ठूलो रहेछ । हामीले केही पाइएन भन्ने धारणा त्यहाँ परेको छ । यो धारणा गएको गयै गर्‍यो । त्यसले गर्दा जनतालाई वास्तविकता के हो भनी बोध गराउनु पनि अब चुनौतीजस्तै देखिएको छ । यो संविधानमा यति छ, यति छैन भनी मधेसका जनताले थाहा पाउँदा यो स्तरको आन्दोलन हुँदैनथ्यो भन्ने लाग्छ ....... यो किन यति ठूलो ‘स्केल’ मा भयो भन्ने कुरा जनताले बुझेका छन् । बरु विद्वान्हरूलाई बुझ्न गाह्रोजस्तो देखिएको होला, ठूल्ठूला पत्रकारलाई बुझ्न गाह्रो पनि देखिएको होला (हाँसो), तर जनताले बुझेका छन् । म भन्छु– संविधान रोक्न जुन शक्ति र प्रवृत्तिले जबरजस्ती बल, प्रयत्न गरेको थियो, हामीले मानेनौं । त्यसैले यो समस्या यति लम्बिएको हो भन्ने कुरा नेपाली जनताले राम्रोसँग बुझेका छन् । ...... जुन बेला हामीले यी मुद्दा उठायौं, पहाड–मधेस, साम्प्रदायिक कुरा कहीँ आएन । बाहुनक्षत्री र जनजाति भन्ने पनि आएन । सबैको बीचमा बलियो राष्ट्रिय एकताको भावना आयो । जब यी मुद्दालाई विभिन्न रूपमा दलाल पुँजीपतिहरूले, नोकरशाहले हाम्रो हातबाट खोसेर लैजान थाले, उनीहरूको हातमा गइसकेपछि यो देशै के हुने हो भन्ने खालको धारणा बन्न गयो । ...... हामी जसलाई यथास्थितिवादी पार्टी भन्छौं, भलै हामी त्यस्ता कैयौंसँग सरकारमा सँगै छौं, त्यस्ता पार्टी र प्रतिपक्षमा रहेका समेतहरू यथास्थितिवादी नै हुन् । उहाँहरूले मधेसका जनताको समस्याको चुरो कि त बुझ्नुभएको छैन, कि त बुझ्न चाहनुभएको छैन .....

त्यहाँ स्वतन्त्र मधेस भन्ने टाइपका अलगाववादी तत्त्व पनि छन् । मधेसी जनताको हित, अधिकारका बाधक तिनीहरू हुन् । हेर्दा मात्रै बडो मधेसको पक्षमा देखिएका हुन् । वास्तवमा ती अतिवादी र आत्मघाती हुन् ।

..... सुगौली सन्धि अघिपछिको सम्बन्ध, अंग्रेज बस्दा र जाँदाको सम्बन्ध, २००७, ०१७ र ०४६ सालअघि र पछिको सम्बन्ध, अनि अहिले संविधान बन्नुअघि र पछिको सम्बन्ध– सबैका आ–आफ्नै विशेषता र मौलिकता छन् । .....

अहिलेकै समस्याबारे भन्दा– भारतले आधिकारिक रूपमा नाकाबन्दी गरेको स्वीकार गरेको छैन । तर आम जनता, नेपाल सरकार र हामी राजनीतिक दलहरूलाई भारतले अघोषित भन्दाभन्दै नाकाबन्दी नै लगाएकै हो भन्ने परेको छ ।

..... अत्यधिक बहुमतले संविधान नै पारित भइसकेको थियो, केवल घोषणा गर्न बाँकी थियो । त्यस्तो बेलामा भारत सरकारको तर्फबाट प्रतिनिधिहरू आएर ‘रोक’ भनेर जसरी भने, समस्याको चुरो त्यहींनेर छ । यसलाई के मानसिकता भनेर बुझ्ने ? ‘रोक, रोकेनौ भने परिणाम राम्रो हुँदैन’ भन्ने मानसिकता के हो ? यो धेरै महत्त्वपूर्ण छ । ..... केही दिनभित्रै सहज हुने वातावरण बन्छ भनेरै म लागिरहेको छु ....... हालै केन्द्रीय समिति बैठकमा एकजना जिम्मेवार कमरेडले भन्नुभयो,

‘यदि वैद्यजी विभाजित नभएको भए नेपालमा संविधान बन्दैनथ्यो । बाबुरामले नछाडेको भए पार्टी बन्दैनथ्यो ।’

बाबुरामजीको कामै पार्टीभित्र कचिंगल पैदा गर्ने, जहिल्यै एउटा–एउटा समस्या ल्याएर अप्ठेरो पार्ने हो भन्ने उहाँको भनाइ थियो । ..... मलाई त लाग्छ– वैद्यजी फेरि एकतामा आउनुपर्छ, बाबुरामजी फर्कनुपर्छ । झन्डै ३० वर्षदेखि एउटै कमिटीमा बसेका साथी जाँदा कहिलेकाहीं बडो नमीठो लाग्छ । बडो मार्मिक पनि लाग्छ । तर परिवर्तनको प्रक्रिया भनेको बडो निर्मम हुँदो रहेछ । त्यसलाई स्विकार्नुपर्ने रहेछ । विकल्प हुँदो रहेनछ । ..... संविधान बनाउने बेला अन्तिममा जुनजुन शक्तिले रोक भने, त्यसपछि भने उहाँ पनि रोक्नेमा जानुभयो । अनि घोषणा हुनेबित्तिकै पार्टी परित्याग गर्नुभयो । त्यसकारण भन्छन् नि– ‘थिङ्स आर नट् ह्वाट दे सिम् ।’

प्रचंड माओवादी साओवादी केही होइन, सनातनी हो भनेर मैले भन्ने गरेको केही हप्ता भयो। What took you so long? Or, rather, what took me so long?

संक्रमण काल को सबैभन्दा विकराल फेज बाट हामी गुज्रिरहेका छौं। यो यस्तो विकराल फेज हो कि कुरा तल माथि परे देश एक नरहन सक्छ। तर प्रचंड भन्छ संक्रमण काल टुंगियो। के आधारमा भनेको? यो स्थिति विकराल पारेकै उसले।

१२ बुँदे को मुल मिशन के? राज सिंहासन बाट ज्ञानेन्द्र लाई हटाएर त्यस माथि तीन सनातनी लाई राख्ने भन्ने थियो कि राज सिंहासन नै ध्वस्त पार्ने भन्ने थियो? ध्वस्त भएको छैन त। धर्म निरपेक्षता थियो कि थिएन? अहिले को संविधानमा न धर्म निरपेक्षता छ न प्रेस स्वतंत्रता छ। १२ बुँदे को मुल मिशन संघीयता र समावेशीता थियो कि थिएन? अहिले दुबै छैनन्। ज्ञानेन्द्र हट्यो भनौं भने पंचायत काल मा नभएको दमन भएको छ। २०४६ र सन २००६ को प्रमुख खलनायक अहिले प्रचंड को बेस्ट फ्रेंड छ। यही थियो मिशन?

जयशंकर जति बेला आयो काठमाण्डु आयो त्यो उनी हरुको विश्लेषण का आधारमा आएको हो। हैकम जमाउन आएको होइन। उनी हरुको विश्लेषण मा मधेस भड्किने देखे अनि one friend to another आगाह गर्न आएको। दोस्त को कुरा मनन गरेको भए देश लाई २० बिलियन डॉलर को चुना नलाग्ने। २० बिलियन ले २० मेगावाट बिजुली निकालेर देशलाई धनी देश बनाउन मिल्छ तीन वर्ष भित्र मा। त्यो धेरै पैसा हो। जनता ले यसको हिसाबकिताब प्रचंड, ओली र कमल थापा र सुशील सँग अर्को २० वर्ष मागनेछन्।

जयशंकर जति बेला आयो काठमाण्डु आयो त्यति बेला संविधान सभा अर्को ६ महिना चल्नुपर्ने थियो। संविधान सभा को एउटा विश्वव्यापी मान्यता छ। मानव अधिकार जस्तो। होइन हाम्रो देश मा त वाक स्वतंत्रता अर्कै छ भन्ने ठाउँ छैन। संविधान सभा त्यस्तै हो। त्यति बेला दर्ता गरिएको प्रत्येक संसोधन प्रस्ताव र संविधान कै प्रत्येक धारा मा बिना व्हिप जारी गरी प्रत्येक सभासद ले स्वतंत्र किसिम ले बोल्ने र मतदान गर्ने --- गर्नु पर्ने त्यो थियो। अहिले आएको एउटा समस्या आउने थिएन। जाडोमा मान्छे मर्ने हुने थिएन। तर तस्करी कालाबाजारी नै रोजीरोटी हुने लाई त यो आंदोलन चाहिएको थियो।

पहिलो संविधान सभा तुहाउने एक्लो मान्छे प्रचंड हो। आफ्नो आत्म समीक्षा गर्न नसक्ने यो almost psychotic स्थिति देखियो। जनता मा जाँदा संविधान का लागि भनेर वोट माग्ने --- तर चुनाव जिते पछि नेपाल सेना सँग निहुँ खोज्ने? नेपाल सेना लाई तरसाएर एक पार्टी अधिनायकवाद लादन खोजेको सन्देश सबै तिर गयो। देश विदेश सबैतिर गलत सन्देश गयो। संविधान सभा पनि मटियामेट, त्यस पछि को चुनाव पनि भद्रगोल। त्यसको जिम्मेवारिबोध प्रचंड लाई कहिले हुने?

प्रचंड ले संविधान सभा पनि भाँडेको, आफ्नो पार्टी पनि सानो पारेको। जनता ले वाच गरिरहेको हुन्छ। प्रचंड को नेता एमाले भए पछि हाम्रो नेता किन प्रचंड, हाम्रो पनि नेता एमाले भन्दै थुप्रै ले माओवादी desert गरे।

" एकथरी शक्ति र तत्त्वलाई सभाबाट कुनै हालतमा संविधान बनाउन नदिनु थियो" ---- यो भनेर न प्रचंड ले ज्ञानेन्द्र न कमल थापा भनेका हुन। यो मधेसवादी लाई भनेको हो। लाज लाग्दैन? कमल थापा सँग एउटै कैबिनेट मा बसिरहेको मान्छे ले मधेसवादी लाई प्रतिगामी भन्न लाज लाग्दैन?

एमाओवादी ले एक मधेस दो प्रदेश चाहेको हो? हो भने यो समस्या दुई मिनट मा टुङ्गिन्छ। ढाट्ने कुरा।

"तर उहाँहरूले जसरी (पुन:निर्माण) प्राधिकरण विधेयक पारित गराउन घुमाउरो तरिकाले सहयोग पुर्‍याउनुभयो, संशोधनको भाषा उहाँहरूकै सहमतिमा परिमार्जन भयो भने उहाँहरूले फेरि त्यसरी नै अघि बढ्न दिनुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।"

कति disrespectful कुरा यो। मानों मधेसी नेताले नचाहि नचाहि मधेसी जनता सड़कमा आएका छन। यही कारण मैले भनेको मधेसी मोर्चा को गल्ती नै वार्ता गर्नु हो। एक मधेस दो प्रदेस बिना यो आंदोलन टुंगिन सक्छ भन्ने भ्रम प्रचंड लाई दिने कुन चाहिँ मधेसी नेता हो?

यही प्रचंड, सुशील, बामे, ओली, कमल थापा ले मितेरी पुल मा पुर्याएको आंदोलन हो। नाकाबंदी मधेस आंदोलन ले फिर्ता लिनु भनेको हार मान्नु हो। किन हार मानने? आंदोलन की शक्ति दिन दुना रात चौगुना बढिरहेको बेला? ११ बुँदे अनुसार संविधान संसोधन गर अहिले को अहिले नाकाबंदी समाप्त। हामीले बाटो नदेखाइ दिएको हो र?

यो कुनै चुनाव का लागि गरिएको आंदोलन होइन। ११ बुँदे पढ्ने मौका नपाएको हो?

न यो संविधान अग्रगामी हो ----- न धर्म निरपेक्षता, न प्रेस स्वतंत्रता, न संघीयता, न समानुपातिक समावेशीता भएको संविधान। योभन्दा धेरै अग्रगामी त योभन्दा अगाडि को अंतरिम संविधान थियो जसमा सीमांकन र नामांकन बाहेक सब थोक आइसकेको थियो। अहिले को संविधान लाई इतिहास को सबै भन्दा राम्रो भन्ने प्रचंड ले अंतरिम संविधान लाई बिर्सेको?

मधेसी जनता ले नबुझेर सड़क तताएको होइन। बुझेर सड़क तताएको हो। जुन दिन प्रचंड ले बुझ्छन त्यस दिन प्रचंड ले पनि सड़क तताउने छन।

घुमाई फिराई प्रचंड ले फेरि यो आंदोलन गर्ने प्रतिगामी भन्न भ्याएका छन। जो मान्छे कमल थापा को बायाँ दायाँ बसेको छ उसले मधेसी मोर्चा लाई प्रतिगामी भन्दिने?

हुँदा हुँदा बाबुराम पनि प्रतिगामी। भयो अब!

प्रचंड ले एक मधेस दो प्रदेस मानेको हो भने समाधान सजिलो छ। ओली लाई भारेभुरे दल ले घुर्की लगाउँदा मंत्रालय थपेको छ, प्रचंड ले सरकार ढालने घुर्की लगाउने हो भने ओली ले तु एक मधेस दो प्रदेस मान्छ।

इमान को कुरा छ। The ball is in Prachanda's court.

In The News (56)

सशस्त्रका तीन पूर्वप्रहरी प्रमुख अख्तियारको छानबिनमा
वली, बस्नेत र श्रेष्ठ १० करोड धरौटीमा छुटे
एक जनाबाहेक लोकतन्त्र बहालीपछि सशस्त्र प्रहरीको नेतृत्व गरेका सबै प्रमुख भ्रष्टाचारको छानबिनमा

१४ दिनका लागि सशस्त्र प्रहरी प्रमुख बनेका किशोर रानाबाहेक लोकतन्त्र बहालीपछिका सबै सशस्त्र प्रहरी प्रमुख भ्रष्टाचार अभियोगमा परेका हुन् । सशस्त्र प्रहरीको कामु प्रमुखमा एक साताअघि दुर्जकुमार राई नियुक्त भएका छन् । ..... सशस्त्रका तीन पूर्वप्रमुखहरूमाथिको छानबिनका आधार पनि ढुवानी र त्यस शीर्षकमा तयार नक्कली बिल नै हो । ..... उनको कार्यकालमा करिब एक करोडको हाराहारीमा नक्कली बिल बनेको हुन सक्ने आशंका छ । ओलीपछि सशस्त्र प्रहरी बलको प्रमुख बनेका सनतकै पालमा सबैभन्दा बढी अनियमितता भएको भेटिएको छ । उनको पालामा पेस भएको करिब

७ करोडभन्दा बढीको नक्कली बिल

भेटिएको अख्तियार टोलीले बिगो अझै बढ्न सक्ने बताएको छ । ...... बस्नेतको कार्यकालमा पेस भएका कतिपय नक्कली बिलहरू बागबजारको सामान्य छापाखानामा तयार गरेर पेस भएको समेत भेटिएको छ । ‘केन्द्रबाट किनेर युनिटमा सामान ढुवानी गरेको भनी बिल पेस भएको छ,’ स्रोतले भन्यो, ‘युनिटमा गएर हेर्दा त्यसको कुनै नामनिसाना भेटिएको छैन ।’

दुई मन्त्रालय थप्दा तीन अर्ब व्ययभार



कांग्रेस नेतृत्व कोइराला परिवारमै !

‘मैले जसरी तिमीलाई कार्यवाहक सभापति दिएर नेतृत्वमा ल्याएँ, त्यसैगरी सुजातालाई कार्यवाहक दिएर मात्रै तिमीले छाड्नू’ जीवनको अन्तिम क्षणतिर गिरिजाप्रसाद कोइरालाले सुशीललाई भनेका थिए ।..... संस्थापन पक्षका कतिपय नेताहरू कोइराला परिवारको सबभन्दा कमजोर नेतृत्व नै सुशीलकै कार्यकाललाई ठान्छन् र भन्छन्, ‘अब परम्परागत शैलीबाट पार्टी चल्दैन, त्यसैले सुशीलको समय अब समाप्त भयो ।’ ..... पाँच वर्षसम्म केन्द्रीय कार्यसमितिलाई पूर्णता दिन नसकेको, महत्त्वपूर्ण कार्यसम्पादन समिति नबनाई विधानमै व्यवस्था नभएको पदाधिकारी बैठक संस्थागत गरेको, भ्रातृसंस्था विघटन गरी अधिवेशन गर्न नसकेको, पार्टीका ४२ विभाग क्रियाशील बनाउन नसकेको जस्ता आरोप कोइरालामाथि लागिरहेका छन् । तर, कोइराला परिवारमै नेतृत्व ल्याउन चाहने समूहले यी आरोपको खण्डन गर्छन् ।...... दोस्रो संविधानसभामा कांग्रेसलाई ठूलो पार्टी बनाएको र सुशीलकै नेतृत्वमा संविधान जारी भएको घटनालाई उनीहरू ऐतिहासिक भन्छन् । ...... गिरिजाप्रसादले आफ्नै जीवनकालमा सुजातालाई नेतृत्वमा ल्याउने चाहना राखेका थिए । उनले पार्टीभित्रका वरिष्ठहरू पन्छाएर छोरीलाई उपप्रधानमन्त्री पनि बनाए ..... ‘सुशीलमा सुजाताप्रति भन्दा बीपी–पुत्र शशांकप्रति बढी लगाव र प्रेम छ । उनी सुजातालाई होइन, शशांकलाई कार्यवाहक दिएर नेतृत्वमा स्थापित गर्न चाहन्छन् ।’ ..... महामन्त्री प्रकाशमान सिंह, रामशरण महत, अर्जुनरसिंह केसीहरूमा आफूहरूभन्दा अघि शशांक नेतृत्वमा आउने भय छ ..... आफ्नो स्वार्थविपरीत सुझाव दिनेलाई सुशीलले टाढा राख्न थालेका छन् .....

सुशील पार्टी नेतृत्व कोइराला परिवारमै राख्नका लागि जस्तो जोखिम पनि मोल्न तयार छन् ।

........ ‘रामचन्द्र दाइलाई वेटिङ प्रधानमन्त्री र कार्यवाहक सभापति दिने गरी मिलाउन सकिने ठाउँ छ ।’ ........ स्थापनाकालमा बीपीले टंकप्रसाद आचार्यलाई सभापति बनाएर आफू कार्यवाहक सभापति भएका थिए । त्यसपछि सुवर्णशमशेर जबरा र कृष्णप्रसाद भट्टराईको कार्यकालबाहेक कोइराला परिवारबाट कांग्रेस नेतृत्व बाहिरिएको छैन । ...... देउवा कोइराला परिवारबाट आफ्नो नेतृत्वमा पार्टीको बागडोर ल्याउन १३ औं महाधिवेशनलाई अन्तिम लडाइँ मान्दै तयारीमा जुटेका छन् ..... पौडेलको राजनीतिक ‘स्कुलिङ’ कृष्णप्रसाद भट्टराईको हो । देउवाको ‘स्कुलिङ’ गिरिजाप्रसादको हो । पछिल्लो कालखण्डमा पौडेल गिरिजाप्रसादतिर भए । देउवा कृष्णप्रसादतिर । गिरिजाप्रसादले ०५७ मा भट्टराईलाई प्रधानमन्त्रीबाट हटाएपछि शेरबहादुर भट्टराईको विरासत थाम्न पुगे । ...... तीन जनापछि नेतृत्वका लागि महामन्त्रीद्वय प्रकाशमान सिंह र कृष्णप्रसाद सिटौला, रामशरण महत, अर्जुननरसिंह केसी, सुजाता कोइराला, शशांक कोइराला, विमलेन्द्र निधि अग्रपंक्तिमा छन् । ..... देउवा पक्षमा रहेका निधि महेन्द्रनारायण निधिको विरासतबाट राजनीतिमा उदाएका हुन् । उनको दाबी पनि महामन्त्रीमै देखिन्छ । ......

गिरिजाप्रसादपछि तीन नेताले जेनतेन चलाए । यी पछिको पुस्ता झनै अयोग्य देखियो ।

....... दोस्रो पुस्ताका नेताहरूमा लडेरभन्दा पदाधिकारीबाट पदोन्नति हुँदै नेतृत्वमा पुग्ने चाहना बढी देखिन्छ । नेतृत्वका लागि सभापति उठ्ने चर्चा पदाधिकारीमा पदोन्नतिका लागि बार्गेनिङ ‘टुल्स’ बन्ने गरेको छ । ...... पार्टीमा कृष्णप्रसाद र गिरिजाप्रसादको दबदबा छँदै शेरबहादुरले ५१ वर्षकै उमेरमा आफ्नो पुस्तमा नेतृत्व स्थान्तरण गर्ने आँट देखाएका थिए । ..... त्यतिको आँट पनि दोस्रो पुस्ताका नेताहरूले देखाउन नसकेको

जनकपुरमा प्रहरी र आन्दोलनकारीबीच झडप, १० सेल अश्रुग्यास प्रहार
भैंसीलाई ज्ञापन पत्र बुझाइयो

आन्दोलनकारीले आज जनकपुरमा जान लागेका वैद्य माओवादीका नेता देव गुरुङलाई जनकपुर प्रवेशमा रोक लगाउने भन्दै आन्दोलन चर्काएका हुन् ..... यस्तै संघीय समावेशी मधेसी गठबन्धले आज जनकपुरमै भैंसी जुलस निकालेको छ । जनकचोकबाट सुरु भएको उक्त र्‍याली जनक चोकमै आएर सम्पन्न भएको थियो । ...... गठबन्धनले भैंसीलाई सरकारको प्रतिकको रुपमा व्याख्या गर्दै अहिलेको सरकार भैसी जस्तो भएको बताएको छ । 'भैंसी र सरकार एउटै हो । भनेको कुरा नबुझ्ने, आन्दोलनको स्वर नसुन्ने सरकार भैसी जस्तै हो,' एक आन्दोलनकारीले भने । ......उनीहरुले भैंसीलाई नै आफ्ना ९ सुत्रीय मागपत्र समेत बुझाएका छन् । ....... वीरगन्जमा पनि मधेसी गठबन्धनले भैंसी जुलुस निकालेको छ ।

‘मधेसको माग सम्बोधन गर्न अधिक लचकता आवश्यक’
प्रधानमन्त्री–दाहाल भेट

ओलीले आइतबारै फोरम लोकतान्त्रिकका वरिष्ठ उपाध्यक्ष रामेश्वर रायसँग पनि कुराकानी गरेका छन् ।

महतोमाथि भएको प्रहरी दमनको मोर्चाद्वारा विरोध

मोर्चाले कैलाली, बाँके, धनुषा, सर्लाही, रौतहट, मोरङ, पर्सा लगायत विभिन्न जिल्लाहरुमा सरकारले राज्य आतंक फैलाई जातीय नरसंहार, हिंसा, हत्या, धरपकड र झूठा मुद्दा लगाएको बताएको छ ।

महतोमाथि भएको आक्रमणको विरोधमा सप्तरीको विभिन्न ठाउँमा प्रदर्शन, बजार पनि बन्द



संविधान कार्यान्वयनमा राष्ट्रिय एकताको विकल्प छैन : दाहाल

संक्रमणकाल सैद्धान्तिक रूपमा लम्बिएको देखिए पनि टुंगिएकै हो । संविधानसभाबाट संविधान बनिसकेपछि १२ बुँदे समझदारीको मूल ‘मिसन’ पूरा भएको छ । त्यसैले संविधान बन्नुअघिको र बनिसकेपछिको स्थितिलाई एउटै ढंगले बुझ्नु हुँदैन । ...... यी संविधान घोषणापछि देखापरेका समस्या हुन् । संविधान संशोधन गरेपछि तिनको समाधान हुन्छ । त्यस अर्थमा संक्रमणकाल अब समाप्त भएको छ । ...... मानिसहरूको बीचमा यो एउटा तर्क आउने गरेको छ– केही समय रोकेर भएपनि सबैलाई समेटिनुपथ्र्यो भन्ने कुरा । हामी आठ वर्ष रोकिएकै हो । .... पहिलो सभाबाट किन संविधान बनेन भन्नेमा मलाई लाग्छ– एकथरी शक्ति र तत्त्वलाई सभाबाट कुनै हालतमा संविधान बनाउन नदिनु थियो । अहिले पनि ती तत्वको चाहना नेपालमा सभाबाट संविधान नबनोस् भन्ने नै थियो । यदि कसैले यो ऐतिहासिक तथ्य, यो तीतो यथार्थ बुझीबुझी पनि संविधानसभाको प्रक्रिया रोक्नु भनेको यो देशलाई दुर्घटना र झन् ठूलो शून्यतामा लैजानु मात्रै हुन्थ्यो । मलाई गहिरो गरी यो विश्वास छ । ........

मैले बडो नजिकबाट हेरेको छु– कुन शक्तिले संविधान बिलकुल बन्न दिन नचाहेको हो ।

त्यही चित्र फेरि दोहोरिएको आफ्नो आँखा अगाडि छयाङ्गै देखिसकेपछि (संविधानसभा) केही दिन रोक्ने भन्ने तर्क मानिसको आँखामा छारो हाल्नका लागि त हुन सक्छ, तर मेरो बुझाइ, अनुभव र ऐतिहासिक सत्य के हो भने त्यसरी जाँदा संविधान बन्दैनथ्यो । ..... हाम्रो मिसन र १२ बुँदे सहमतिको ‘क्रक्स अफ् द म्याटर’ भनेको त संविधानसभाबाट संविधान बनाउने भन्ने थियो । त्यो असफल भएको भए यो सम्पूर्ण राजनीतिक परिवर्तनको प्रक्रिया असफल हुन्थ्यो । देश झन् ठूलो द्वन्द्व र अन्धकारतिर जान्थ्यो । अहिले देश बचेको छ । अब तराई–मधेसमा जुन आन्दोलनको स्थिति छ, संविधान संशोधनबाट सजिलै समाधान गर्न सकिन्छ । तर संविधान बनाउन रोकेर मधेसको सम्बोधन गर्न खोजेको भए कुनै हालतमा पनि सम्भव हुँदैनथ्यो । ...... मैले छिट्टै समाधान हुने देखिरहेको छु । ..... सीमांकन मुख्य विषय बनेर आएको छ । त्यसमा पनि हाम्रो दलको तर्फबाट त मेरो कुरा अहिल्यै परिमार्जन गरेर टुंग्याऊँ भन्ने छ । तर एमाओवादी एक्लैले भनेर हुने स्थिति छैन, संविधान संशोधन गर्न दुई तिहाई बहुमत चाहिन्छ । त्यसका लागि कांग्रेस, एमाले, एमाओवादी कम्तीमा मिल्नैपर्छ ।....... कांग्रेसले राष्ट्रपति लिओस्, एमालेले प्रधानमन्त्री पाउने कुरा भएकै थियो । बरु हामीलाई केही चाहिएन, तर संविधान बनाउन र कार्यान्वयन गर्न राष्ट्रिय एकता आवश्यक छ भन्नेमा हामी थियौं । ...... अब संशोधन गर्नुपर्ने, कार्यान्वयनका लागि आवश्यक सयौं ऐन बनाउनुपर्ने छ । पुराना ऐन बदल्नुपर्ने छ । .....

तर उहाँहरूले जसरी (पुन:निर्माण) प्राधिकरण विधेयक पारित गराउन घुमाउरो तरिकाले सहयोग पुर्‍याउनुभयो, संशोधनको भाषा उहाँहरूकै सहमतिमा परिमार्जन भयो भने उहाँहरूले फेरि त्यसरी नै अघि बढ्न दिनुहुन्छ भन्ने मलाई लाग्छ ।

..... मोर्चाले आन्दोलन रोक्यौं नभने पनि आन्दोलनको रूपमा ठूलो परिवर्तन आउने सम्भावना म देख्छु । त्यसो गर्दा जनताका दैनिक क्रियाकलापमा बाधा पर्दैन । अब सभा, कोणसभा गर्ने त उहाँहरूको चुनावसम्मै चलिरहला । तर मोर्चाका नेताहरूको भित्र के देखिन्छ भने यत्तिकैमा सम्झौता गरे चुनावमा समर्थन नमिल्ला । त्यसैले ‘आन्दोलन जारी छ, जारी छ’ भन्दै चुनावसम्म जाने रणनीति मोर्चाको भएको बुझिन्छ । त्यसैले कम्तीमा आन्दोलनको स्वरूप बदलियो, सबै नाका खुले भने आन्दोलन जारी छ भन्ने मोर्चाको भाषालाई सामान्य रूपमा नै लिनुपर्छ । किनभने त्यसले जनतालाई उति अप्ठेरो हुँदैन । ......

दुई दर्जनभन्दा बढी वार्ता भइसके ।

...... नेपालमा अहिलेसम्म इतिहासमै नबनेको अग्रगामी, समावेशी, समानुपातिक, संघीयतासहितको गणतन्त्रात्मक संविधान बनेको छ । यो पहिलो संविधान हो यस्तो । ..... ‘पर्सेप्सन’ भन्ने कुरा ठूलो रहेछ । हामीले केही पाइएन भन्ने धारणा त्यहाँ परेको छ । यो धारणा गएको गयै गर्‍यो । त्यसले गर्दा जनतालाई वास्तविकता के हो भनी बोध गराउनु पनि अब चुनौतीजस्तै देखिएको छ । यो संविधानमा यति छ, यति छैन भनी मधेसका जनताले थाहा पाउँदा यो स्तरको आन्दोलन हुँदैनथ्यो भन्ने लाग्छ ....... यो किन यति ठूलो ‘स्केल’ मा भयो भन्ने कुरा जनताले बुझेका छन् । बरु विद्वान्हरूलाई बुझ्न गाह्रोजस्तो देखिएको होला, ठूल्ठूला पत्रकारलाई बुझ्न गाह्रो पनि देखिएको होला (हाँसो), तर जनताले बुझेका छन् । म भन्छु– संविधान रोक्न जुन शक्ति र प्रवृत्तिले जबरजस्ती बल, प्रयत्न गरेको थियो, हामीले मानेनौं । त्यसैले यो समस्या यति लम्बिएको हो भन्ने कुरा नेपाली जनताले राम्रोसँग बुझेका छन् । ...... जुन बेला हामीले यी मुद्दा उठायौं, पहाड–मधेस, साम्प्रदायिक कुरा कहीँ आएन । बाहुनक्षत्री र जनजाति भन्ने पनि आएन । सबैको बीचमा बलियो राष्ट्रिय एकताको भावना आयो । जब यी मुद्दालाई विभिन्न रूपमा दलाल पुँजीपतिहरूले, नोकरशाहले हाम्रो हातबाट खोसेर लैजान थाले, उनीहरूको हातमा गइसकेपछि यो देशै के हुने हो भन्ने खालको धारणा बन्न गयो । ...... हामी जसलाई यथास्थितिवादी पार्टी भन्छौं, भलै हामी त्यस्ता कैयौंसँग सरकारमा सँगै छौं, त्यस्ता पार्टी र प्रतिपक्षमा रहेका समेतहरू यथास्थितिवादी नै हुन् । उहाँहरूले मधेसका जनताको समस्याको चुरो कि त बुझ्नुभएको छैन, कि त बुझ्न चाहनुभएको छैन .....

त्यहाँ स्वतन्त्र मधेस भन्ने टाइपका अलगाववादी तत्त्व पनि छन् । मधेसी जनताको हित, अधिकारका बाधक तिनीहरू हुन् । हेर्दा मात्रै बडो मधेसको पक्षमा देखिएका हुन् । वास्तवमा ती अतिवादी र आत्मघाती हुन् ।

..... सुगौली सन्धि अघिपछिको सम्बन्ध, अंग्रेज बस्दा र जाँदाको सम्बन्ध, २००७, ०१७ र ०४६ सालअघि र पछिको सम्बन्ध, अनि अहिले संविधान बन्नुअघि र पछिको सम्बन्ध– सबैका आ–आफ्नै विशेषता र मौलिकता छन् । .....

अहिलेकै समस्याबारे भन्दा– भारतले आधिकारिक रूपमा नाकाबन्दी गरेको स्वीकार गरेको छैन । तर आम जनता, नेपाल सरकार र हामी राजनीतिक दलहरूलाई भारतले अघोषित भन्दाभन्दै नाकाबन्दी नै लगाएकै हो भन्ने परेको छ ।

..... अत्यधिक बहुमतले संविधान नै पारित भइसकेको थियो, केवल घोषणा गर्न बाँकी थियो । त्यस्तो बेलामा भारत सरकारको तर्फबाट प्रतिनिधिहरू आएर ‘रोक’ भनेर जसरी भने, समस्याको चुरो त्यहींनेर छ । यसलाई के मानसिकता भनेर बुझ्ने ? ‘रोक, रोकेनौ भने परिणाम राम्रो हुँदैन’ भन्ने मानसिकता के हो ? यो धेरै महत्त्वपूर्ण छ । ..... केही दिनभित्रै सहज हुने वातावरण बन्छ भनेरै म लागिरहेको छु ....... हालै केन्द्रीय समिति बैठकमा एकजना जिम्मेवार कमरेडले भन्नुभयो,

‘यदि वैद्यजी विभाजित नभएको भए नेपालमा संविधान बन्दैनथ्यो । बाबुरामले नछाडेको भए पार्टी बन्दैनथ्यो ।’

बाबुरामजीको कामै पार्टीभित्र कचिंगल पैदा गर्ने, जहिल्यै एउटा–एउटा समस्या ल्याएर अप्ठेरो पार्ने हो भन्ने उहाँको भनाइ थियो । ..... मलाई त लाग्छ– वैद्यजी फेरि एकतामा आउनुपर्छ, बाबुरामजी फर्कनुपर्छ । झन्डै ३० वर्षदेखि एउटै कमिटीमा बसेका साथी जाँदा कहिलेकाहीं बडो नमीठो लाग्छ । बडो मार्मिक पनि लाग्छ । तर परिवर्तनको प्रक्रिया भनेको बडो निर्मम हुँदो रहेछ । त्यसलाई स्विकार्नुपर्ने रहेछ । विकल्प हुँदो रहेनछ । ..... संविधान बनाउने बेला अन्तिममा जुनजुन शक्तिले रोक भने, त्यसपछि भने उहाँ पनि रोक्नेमा जानुभयो । अनि घोषणा हुनेबित्तिकै पार्टी परित्याग गर्नुभयो । त्यसकारण भन्छन् नि– ‘थिङ्स आर नट् ह्वाट दे सिम् ।’

कुन बलिउड स्टारको पारिश्रमिक कति ?
महतोको स्वास्थ्यमा सुधार